Men moet naar racisme kijken als een constructie, een constructie net als seksisme, kapitalisme etc. dat een doel dient en dat mee helpt een maatschappelijk model in stand te houden en het status quo van sociale ongelijkheid.
Op zondag 15 oktober 2017 organiseerden KARAMAH EU, Hart boven Hard, Kifkif, Movement X en Hand in Hand samen een building bridges workshop. Met deze workshop wilden we een sereen klimaat scheppen om personen met en zonder een migratieachtergrond samen te brengen voor een open en constructieve dialoog rond sociale ongelijkheid, racisme, discriminatie en islamofobie. We ontwikkelden deze workshop als een experimenteel project dat we zouden kunnen hernemen in andere settings (en met andere groepen van mensen).
In de voormiddag hielden de academici Olivia Rutazibwa en Anya Topolski de nodige theoretische omkadering over racisme, antisemitisme en islamofobie. In de namiddag werden er drie rondes Privilege Walk gehouden met na elke Privilege Walk een dialoog in kleine groepen. Als afsluiter hebben we samen gereflecteerd over de dag.
Olivia Rutazibwa
De kern van de uiteenzetting van Olivia was dat een debat over racisme (voor zover het een debat genoemd kan worden) al te vaak over individuele en anekdotische ervaringen gaat en op een moraliserende toon, waarbij mensen worden ingedeeld in “goed” of “slecht”. Een grondige discussie over racisme zou het individuele en anekdotische niveau moeten overstijgen. Racisme moet gekaderd worden binnen de heersende machtsstructuren en op het structurele maatschappelijke niveau.
Men moet naar racisme kijken als een constructie, een constructie net als seksisme, kapitalisme etc. dat een doel dient en dat mee helpt een maatschappelijk model in stand te houden en het status quo van sociale ongelijkheid. Een goed voorbeeld hiervan is het “debat” over Zwarte Piet dat elk jaar op het einde van het jaar terug oplaait. De structurele kant van het verhaal wordt zelden belicht, nl. een debat over de beeldvorming die ontstaan is door o.a. de slavernij en het kolonialisme . Er is momenteel een brede beweging actief rond dekolonisatie: onze samenleving is doordrongen van koloniaal denken en we moeten beseffen dat de koloniale bril en zienswijze nog heersend zijn. In januari brengt Olivia Rutazibwa haar boek Het einde van de witte wereld uit. Een dekoloniaal manifest. Ze pleit voor demythificatieproces waarbij de geschiedschrijving van het Belgisch koloniaal verleden wordt gecorrigeerd en vervolledigd. En dat we ons bewust zijn van de gevolgen die we tot op de dag van vandaag ondervinden, nl. de koloniale bril die het huidige klimaat nog steeds sterk bepaalt.
Vanuit het publiek zijn er enkele vragen. Polariseer je als je een gesprek of debat over racisme wil aangaan? Olivia antwoordt dat er verschillende soorten racismedebatten zijn. Bij een gewoonlijk “racismedebat” in de mainstream media is het discours steeds hetzelfde: de focus wordt op de individuen gelegd en hun individuele ervaringen. Zelden wordt racisme in verband gebracht met sociale ongelijkheid, met ongelijke machtsverhoudingen en structurele uitsluitingsmechanismen. Vaak zijn de personen met migratieachtergrond “opvulling” van het panel en verraadt de samenstelling van het panel de framing die hierachter zit, waarbij personen in hokjes worden ingedeeld. Zelden wordt het gesprek diepgaander en genuanceerd gevoerd. Het verraadt tegelijk ook tot op welke hoogte de stem van etnisch-culturele minderheden getolereerd wordt. Het is deze framing, het hokjesdenken en het simplistische pro-contra verhaal dat ervoor zorgt dat zo’n debat gepolariseerd wordt. Er zijn heel wat getalenteerde experten, stemmen en opiniemakers met migratieachtergrond die zich hebben teruggetrokken uit debatten met mainstream media, net omdat deze framing in hun nadeel speelt. Er wordt vooraf bepaald welke positie de stem van de persoon met migratieachtergrond màg innemen. Personen met migratieachtergrond moeten echter zelf mee de voorwaarden bepalen van een zulk debat en ook mee the rules of the game bepalen.
Op woensdag 20 december organiseert Kif Kif
een salon met Olivia Rutazibwa
rond het einde van de witte wereld.
Anya Topolski
De uiteenzetting van Anya ging over het feit dat racisme niet louter over kleur of over de zogenaamde Colour Line gaat. De mechanismen van een racialiseringsproces kunnen ook toegepast worden op andere vormen van anders-zijn. Religie (of vermeende religie), cultuur en taal kunnen, net als het ‘oude’ biologische racisme, gebruikt worden in een racialiseringsproces. Een goed voorbeeld hiervan is het antisemitisme in Europa, wat een expertisedomein is van Anya. Zij ziet veel vergelijkingen tussen het antisemitisme en de hedendaagse islamofobie.
Een belangrijke vraag die uit het publiek komt, is of we meer plaatsgebonden moeten denken. De emancipatie van minderheidsgroepen in de VS bijvoorbeeld en de maatschappelijke strijd die ze gevoerd hebben, kan niet zomaar geknipt en geplakt worden in Vlaanderen. Zelfs buurland Nederland verschilt op veel vlakken van de Vlaamse samenleving. Anya beklemtoont dat in Vlaanderen het systeem van verzuiling historisch gegroeid is en dat het patroon om structuren te implementeren binnen sterke top-down constructies nog steeds erg reëel is. Dat maakt dat de strijd tegen racisme in Vlaanderen een “Vlaams recept” nodig heeft, dat kan werken in onze regio.
Op MO* publiceerde Anya Topolski
een interessant opiniestuk rond
'Wit privilege is niet alleen maar wit'
Privilege Walk en dialoog
In de namiddag werden drie rondes van een Privilege Walk gehouden. De eerste ronde van de Privilege Walk omvatte vragen die relatief veilig waren en gingen voornamelijk over sociaal-economische elementen en kansarmoede. De tweede ronde was meer confronterend en bevatte elementen van sociale uitsluiting door een andere etnisch-culturele achtergrond. De derde ronde was de meest confronterende ronde en omvatte vragen over racisme, discriminatie en islamofobie.
De posities die de deelnemers innamen bij de Privilege Walk bleken voor sommigen heel confronterend te zijn: de witte mannen bleken vooraan te staan, de witte vrouwen achter deze mannen, vrouwen met migratieachtergrond hierachter en tenslotte helemaal achteraan de mannen met migratieachtergrond. De posities die de deelnemers innamen tijdens de Privilege Walk, zijn vooral een weergave van de maatschappij: de posities zeggen niets over de persoon in kwestie, hoe hij/zij in het leven staat, wat zijn/haar normen- en waardenkader is…
Na elke ronde werd er een dialoog in kleine groepen gevoerd om te reflecteren over de posities die de deelnemers innamen bij elke vraag die gesteld werd. En om de uitsluitingsmechanismen die achter de vragen schuilgingen te herkennen én erkennen. De afstand tussen de deelnemers was niet groot: alle deelnemers zijn sociaal geëngageerde mensen, die zich bewust zijn van sociale uitsluiting en die graag hun steentje willen bijdragen in de samenleving. Met z’n allen beaamden we dat een Privilege Walk in de bredere samenleving nog een pak confronterender zou kunnen zijn.
