De moeilijke toegang tot de arbeidsmarkt van de overige tien procent is geen toeval. Dat zijn de laagst geschoolden en vaak jongeren met een allochtone achtergrond.
25 mei nadert. De belangen zijn groot, voor de eerste maal in de geschiedenis vallen de deelstaat-, de federale en de Europese verkiezingen samen. Staat ons land op een breekpunt? Zal de uitvoering van de zesde staatshervorming het sluitstuk worden van een lange onstabiele politieke periode? Wat zijn de voor- en nadelen van het confederalisme? Met welke boodschap vertrekken de Vlaamse partijen naar de kiezer? Hoe ziet hun ideaal België er uit? Kif Kif vraagt de Vlaamse partijvoorzitters naar hun visie, naar hun voorstellen en plannen voor het Vlaanderen, België en Europa van de toekomst. Vandaag luisteren we naar Groen voorzitter Wouter Van Besien.
Kif Kif: Wat zijn de belangrijkste verkiezingsthema’s voor Groen?
Wouter Van Besien: We hebben vier prioriteiten. De eerste is werk. De werkloosheid neemt sterk toe. Vooral de jeugd vindt steeds moeilijker werk. De laatste jaren is het aantal werkloze jongeren met 50.000 toegenomen. Daar moet dringend verandering in komen. Wij ijveren voor meer kwaliteitsvol werk, zeker voor jongeren. Heel veel jobs leggen enorm veel stress op mensen. Burn outs nemen toe, het ziekteverzuim neemt toe. Werk moet enerzijds uitdagend zijn, maar anderzijds niet overdreven veel druk opleggen. De verloning moet ook voldoende zijn. Dat loon staat nu onder druk. De regering morrelt aan de index en dergelijke terwijl de economische crisis niet de verantwoordelijkheid is van de werknemers. Een tweede prioriteit draait rond energie. Wij willen duurzame en betaalbare energie. Op dit moment zijn we veel te afhankelijk van fossiele brandstoffen en nucleaire energie. Het derde gaat over zorg. De wachtlijsten voor crèches, ouderenzorg en gehandicaptenzorg nemen toe. Er dreigt een tekort. De samenleving moet dit verhelpen. Wij willen de zorg op een andere manier organiseren. Naast de strak gereglementeerde initiatieven, die tekortschieten en te duur zijn, moeten mantelzorg en spontane initiatieven rond kinderopvang mogelijk zijn. Daarnaast moet de Vlaamse regering meer geld vrijmaken voor de zorgsector. Ten slotte stellen wij een belastinghervorming voor. De lasten op arbeid moeten afnemen en verschuiven naar vermogenswinst en milieufiscaliteit. Op deze manier creëer je jobs, zorg je voor meer eerlijkheid en geef je incentives om minder te vervuilen. Daar hebben we dringend nood aan.
Jeugdwerkloosheid
Kif Kif: De Belgische jeugdwerkloosheid bedraagt 19,8 procent. Hoe wilt u dit aanpakken?
Wouter Van Besien: We moeten drie belangrijke wegen bewandelen. Vooreerst moeten er meer jobs komen. Dat kan onder meer door die belastinghervorming en investeringen in toekomstgerichte, arbeidsintensieve sectoren. Een tweede element is het arbeidsmarktbeleid. Vacatures blijven steeds langer openstaan. Er is niet enkel een tekort aan jobs, maar ook een mismatch. De VDAB moet erop toezien dat jongeren na vier maanden werkloosheid ofwel een job vinden, stagelopen of een opleiding volgen. De Vlaamse regering is ervan overtuigd dat ze dit al heel goed doet omdat ze 90 procent van de jongeren bereikt. De moeilijke toegang tot de arbeidsmarkt van de overige tien procent is geen toeval. Dat zijn de laagst geschoolden en vaak jongeren met een allochtone achtergrond. Het zijn deze tien procent die we net eerst moeten bereiken. De VDAB moet zich ook tot bedrijven richten. Zij leggen vaak onnodig heel hoge profielvereisten zonder oog te hebben voor groeimogelijkheden van mensen. De VDAB moet dus ook bedrijven begeleiden om ervoor te zorgen dat de jobs ingevuld geraken en mensen zich daar verder kunnen ontwikkelen en doorgroeien. De derde weg is ons tandemplan. Dat is een systeem dat ouderen op het einde van hun carrière deeltijds gaan werken en een deelvergoeding krijgen voor het loonverlies. Voor de andere helft van die job kan dan een jongere instromen en opgeleid worden om uiteindelijk de taken over te nemen.
Kif Kif: Kan het onderwijs een rol spelen in de overstap naar de arbeidsmarkt?
Wouter Van Besien: Ja en nee. Een groot probleem is de uitsluiting in het onderwijs. De ongekwalificeerde uitstroom uit het onderwijs in grote mate bepaald door de lagere sociaaleconomische achtergrond van jongeren. Een reorganisatie van het onderwijs is nodig om kinderen en jongeren vanuit hun eigen interesses en talenten gemotiveerd een eigen opleiding te laten kiezen. Zo komen meer jongeren met een diploma op de arbeidsmarkt terecht. Dit veronderstelt het uitstellen van de definitieve studiekeuze tot op latere leeftijd en een meer algemene opleiding in de eerste graad secundair onderwijs. Hoewel dit voorstel op tafel lag, heeft de Vlaamse regering dit niet uitgevoerd. Dat ze het onderwijs niet hervormd heeft vind ik schuldig verzuim. Hierdoor blijft het onderwijs de achterstand die mensen door hun achtergrond hebben opgelopen bevestigen. Anderzijds vind ik niet dat het onderwijs zich moet afstemmen op de arbeidsmarkt door bepaalde opleidingen te voorzien met het oog op beroepen. Ik vind dat deze opleiding moet gebeuren binnen bedrijven in samenwerking met VDAB. Onderwijs blijft een algemene vorming zowel wat vaardigheden als het scheppen van kritische zin en burgerschap betreft. Ik ben tegen het reduceren van onderwijs tot leverancier van de economie.
Di Rupo II: twee maten en gewichten
Wat is uw evaluatie van Di Rupo I?
Wouter Van Besien: Onze grote kritiek is dat zij met twee maten en gewichten gewogen heeft. Ze laat de grote vissen vrij zwemmen terwijl ze de kleine aanpakt. Zo laat de overheid de werkloosheidsuitkering sneller en dieper dalen tot onder de armoedegrens. Ze viseert het inkomen van werklozen. Wat werkende mensen betreft, morrelt de overheid aan de index wat hun inkomen feitelijk verlaagt. Aan de andere kant heb je grote bedrijven die geweldig veel fiscale voordelen krijgen zoals de notionele interestaftrek. De banken, die aan de oorzaak liggen van de crisis, ontkomen aan de noodzakelijke reguleringen. Zo zou er een splitsing moeten komen tussen zaken- en spaarbanken. Deze hervorming werd onder de mat geveegd onder druk van de bankenlobby. De grote vermogens blijven ook buiten schot inzake hogere belastingen. Hetzelfde zien we terug bij justitie. Door de nieuwe afkoopwet hebben grote fraudeurs hun schuld kunnen afkopen tegen een lage prijs. Aan de andere kant stemt men de GAS-wet die het mogelijk maakt om jongeren vanaf veertien jaar te beboeten voor overlast. Hetzelfde speelt zich af in de energiesector. Electrabel mag een kerncentrale tien jaar langer openhouden. Daartegenover staat het schrappen van steun aan gezinnen die hun huis willen isoleren. In al deze voorbeelden vind ik dat de prioriteiten verkeerd liggen. Op sommige punten kan ik nog meegaan in het idee dat iedereen mee moet op voorwaarde dat ook de grote vis dat doet.
Kif Kif: We zitten ook met een recordaantal faillisementen.
Wouter Van Besien: Het sociaaleconomische beleid van de regering heeft inderdaad gefaald. De fiscale strategie om internationale bedrijven aan te trekken met de notionele interestaftrek levert niet veel op omdat daar geen voorwaarden aan verbonden zijn. Eigenlijk had men hen moeten verplichten om jobs te behouden of te creëren. Heinz is daar een goed voorbeeld van. Het aantrekken van zo’n internationale investeringen is zinloos. We moeten veel meer inzetten op het aantrekken van internationale investeringen onder bepaalde voorwaarden en het ontwikkelen van kmo’s, die meer geneigd zijn om hier te blijven. We mogen de kmo’s niet versmachten met te veel ingewikkelde reglementen. Daarbij moeten we vooral de kaart trekken van toekomstgerichte duurzaamheid op vlak van energie, productiemethodes en dienstverlening. Als we hierin kunnen uitgroeien tot een innovatieve voorloper, dan zitten we voor decennia goed. De hele wereld zal dan komen kijken hoe dat hier gebeurt. Dat is absoluut niet gebeurd onder de vorige regeringen.
Peeters II: Wachten
Kif Kif: Hoe ziet u Kris Peeters II. Hoe kan Groen bijdragen tot een beter balans in de Vlaamse regering?
Wouter Van Besien: Onlangs brachten we een evaluatierapport uit onder de titel “wachten”. Dit slaat op jongeren die wachten op een job, hun perspectieven verliezen, geen huis kunnen kopen en niet aan hun volwassen leven kunnen beginnen. Het slaat ook op wachten op de zorg. Waarmee we doelen op de eerder vermelde wachtlijsten. Ook in de file wachten we. We zijn daar zelfs wereldkampioen in. Dat brengt een economisch en ecologisch verlies met zich mee. Wij staan een heel andere mobiliteitsbeleid voor. Een voorbeeld van een sterk instrument tegen de files is de slimme kilometerheffing die er op sociale wijze voor zorgt dat de alternatieven aantrekkelijker maakt en het rijgedrag stuurt. Daarnaast willen we de fiscale stimulansen voor bedrijfswagens afbouwen. De Vlaamse regering heeft te weinig geïnvesteerd in alternatieve vormen van mobiliteit.
Kif Kif: Wat zijn de alternatieven?
Wouter Van Besien: Ten eerste een stuk telewerk. Het is niet voor elke werknemer nodig om zich te verplaatsen naar de werkplaats. Daarnaast het netwerk van bussen, trams en treinen uitbouwen en het fietsen stimuleren. Door de invoer van de elektrische fiets is de actieradius van het fietsen reeds verhoogd. Deze kan verder verhoogd worden door een snel en veilige fietsinfrastructuur. Een doordacht beleid combineert een uitgebreid netwerk van openbaar vervoer en fietsverbindingen met de slimme kilometerheffing.
Kif Kif: Welke bezwaren heeft u tegen het BAM-tracé? Welke alternatieven stelt u voor?
Wouter Van Besien: Ten eerste is een bijkomende autostrade door de stad niet meer van deze eeuw. Heel Antwerpen heeft zich daartegen uitgesproken in het referendum. De mensen hebben terecht “nee” gezegd tegen de aanleg van een snelweg dwars door de stad. Ten tweede houdt de regering te weinig rekening met de gezondheid. Samen met de negatieve effecten voor de stadsontwikkeling is dit het heikele punt. Meccano is een beter alternatief. Het gaat door de haven en op de parameters van gezondheid en leefbaarheid scoort het beter. Er is trouwens in feite geen geld voor welk project ook. Bovendien zou ten vroegste in 2022 een tracé kunnen worden opgeleverd. Wij zijn voorstanders van snellere maatregelen. Maak beter gebruik van de huidige infrastructuur, maak de Liefkenshoektunnel tolvrij en stuur de vrachtwagens langs daar. Zorg voor lagere snelheid op de ring van Antwerpen. Deze mobiliteitsmaatregelen kunnen op korte termijn de ring ontlasten.
De grote vis moet meebetalen
Kif Kif: U wilt de fiscale lasten verschuiven van arbeid naar vermogen
Wouter Van Besien: We willen de arbeidslasten verlagen door de koek in twee te delen tussen de werkgevers en de werknemers. We willen de patronale lasten op de laagste helft van de inkomens verminderen. Hoe lager het loon, hoe groter de korting op de patronale lasten. Voor werknemers voorzien we een loonbonus die het verschil deels bijpast tussen een gegeven loon en de meridiaan. Deze bonus neemt toe naarmate de lonen lager zijn. Op deze manier willen het groeiende aantal “working poor” tegengaan en werkgevers helpen met competitieve lonen. Het is geen algemene lastenverlaging. Het hangt samen met de hoogte van het loon. Daarnaast willen we de bestaande vermogensfiscaliteit afschaffen: roerende en onroerende voorheffing, de schenkings- en erfrechten. Wij willen dit progressief maken rekening houdend met de groeiende ongelijkheid. De echt grote vermogens, die de laatste vijftien jaar enorm zijn toegenomen, moeten meebetalen. Er moet een vermogenskadaster komen waarbij de bovenste twintig procent, met een vermogen van een miljoen euro en meer, belastingen betalen op de winsten die ze uit hun vermogen halen.
De Waalse zondebok
Kif Kif: Kan u de discrepantie tussen de politieke aandacht voor het communautaire debat en de publieke desinteresse daarvoor toelichten?
Wouter Van Besien: Omdat het debat over de inrichting van onze eigen politiek zo eenvoudig is en volledig door politici zelf kan geregeld worden in tegenstelling tot debatten over klimaatvervuiling of de organisatie van de nationale economie in een tijd van globalisering. De fixatie op het communautaire is het gevolg van deze hanteerbaarheid en gemakzucht van politici om belangrijke thema’s te ontwijken. Ik vrees dat mensen gaan afhaken omdat ze denken dat politici met hun eigen navel bezig zijn. Ik vond het belangrijk om deel te nemen aan 500 dagen staatshervorming omdat we met een grondwettelijke kwestie bezig waren, maar die ellenlange onderhandelingen heeft buitenstaanders vervreemd van de politiek. Daarom wil ik nu focussen op de echte problemen. De N-VA gebruikt dit communautaire discours om de Franstaligen als kop van jut te gebruiken. In een tijd van onzekerheid is deze boodschap aantrekkelijk omdat mensen op zoek zijn naar een zondebok. Franstaligen zijn dan een voor de hand liggend doelwit. Ze komen weinig aan bod in de media en worden makkelijk gekarikaturiseerd. Daarom zijn wij voor een federale kieskring. We krijgen dan een genuanceerder debat.
Toekomstgerichte duurzaamheid
Kif Kif: Wat is de “groene grondstroom”?
Wouter Van Besien: Het sociale en het milieu zijn voor mij twee belangrijke pijlers. Naar aanleiding van mijn boek heb ik onderzocht waarom het beleid niet de kaart trekt van de duurzaamheid en hoe het komt dat ongelijkheid blijft toenemen. Is dit te wijten aan de desinteresse van de bevolking? Dat is helemaal niet het geval. Uit bevragingen blijkt dat 70 procent van de mensen dat belangrijk vinden. 80 procent geeft aan duurzaamheid belangrijk te vinden. Hoe komt het dan dat dit zich niet in beleid vertaalt? Mensen vrezen dat te veel ecologische en sociale ambitie een negatieve impact zou hebben op de economie en onze concurrentiekracht. Ook dit klopt niet. Volgens veel economen en sociale wetenschappers is het net andersom. Het is de grote ongelijkheid die de maatschappij in gevaar brengt. Er zijn meer mentale en fysieke gezondheidsproblemen, meer criminaliteit en meer spanningen. Bovendien destabiliseert dit het economisch systeem. Ongelijkheid ligt ook aan de grondslag van de economische crisis. De banken speculeerden ongecontroleerd en namen te veel risico’s. Ze verleenden steeds meer krediet aan mensen die niet meer in staat waren zichzelf te onderhouden. Uit onderzoek blijkt ook dat duurzame economieën niet minder concurrentieel zijn en minder tewerkstelling hebben, integendeel. Ik ben optimistisch. Met die bewijzen in de hand dat sociale ambitie en een sterk milieubeleid goed zijn voor economie en samenleving, en dat samen met het grote aanvoelen in ons land dat dit ook moreel nodig is, gaan we ver komen.
Kif Kif: De afgelopen jaren pleiten veel economen en internationale organisaties voor duurzaamheid. Waarom vertaalt deze visie zich niet in beleid?
Wouter Van Besien: Diegenen die in het huidige systeem hun geld verdienen organiseren zich in lobbies en zij wakkeren voortdurend de angst aan dat dit ene probleem vormt. De financiële lobby heeft zich heel sterk geroerd in het debat over het opsplitsen van banken. Zij verspreiden de visie dat dit de banken vleugellam zou maken. Dit klopt natuurlijk niet, maar die mensen staan dicht bij de beleidsmakers die daar gevoelig voor zijn. Hetzelfde geldt voor thema’s als elektriciteit en energie. Onafhankelijke organen achten het mogelijk om tegen 2050 volledig te draaien op hernieuwbare energie. Electrabel en soortgenoten laten dit niet zomaar gebeuren en trekken dit in twijfel. Ze dreigen dat ze zich snel zouden wegtrekken. Ze hebben veel conencties in de Wetstraat die hun visie volgen. Ook inzake vermogensbelastingen zijn beleidsmakers bang voor dreigementen van vertrek. In Frankrijk bestaan zulke maatregelen en slechts 0,2 procent van het vermogen gaat weg. In Frankrijk en Nederland heeft de vermogensbelasting veel opgebracht. Dit systeem moet ingevoerd worden omwille van de opbrengst en de rechtvaardigheid. Het kan niet dat werkende mensen de helft van hun loon afstaan terwijl rijken die geld verdienen zonder daar iets voor te doen geen belastingen moeten betalen. Dat krijg ik aan mijn kinderen niet uitgelegd.
Kif Kif: Waarom schreef u “Beter”?
Wouter Van Besien: Ik was gebiologeerd door het verschil tussen de groene grondstroom en het beleid dat niet volgt. Ik wou onderzoeken hoe we dit kunnen overbruggen. Een van de stellingen van mijn boek is dat we voorbij de tijd zijn van de grote verhalen en blauwdrukken. We zitten in een tijd van experiment en transparantie. Samen met de evolutie in de academisch wereld vind ik dat een positieve evolutie. Coöperaties die zelf de productie in handen nemen, bedrijven met het hart en verstand op de juiste plaats die dingen uitproberen en e-activisten die van alles uittesten en delen. Uit zulke initiatieven gaan de nieuwe democratie en economie vorm krijgen.
Politieke benoemingen
Kif Kif: Wat houdt uw voorstel om “Comité-B” op te richten in?
Wouter Van Besien: De benoeming van topambtenaren en topmensen van overheidsbedrijven op basis van politieke kleur en connecties is een groot probleem in onze overheden. Dat is onrechtvaardig en zorgt voor een minder goede werking van de overheidsbedrijven. Die mensen zijn niet per se de best geplaatsten. Bovendien zijn ze niet volledig onafhankelijk omdat ze moeten luisteren naar bepaalde politici. Het opkrikken van het vertrouwen in de politiek is enorm belangrijk. Dat kan enkel als de administratie goed werkt met de juiste mensen op de juiste plaats. In het kader van de onderhandelingen had ik voorgesteld om een Comité-B op te richten. Dit zou de benoemingen inspecteren en waken over de onafhankelijkheid en correctheid ervan. Dat idee is snel van tafel geveegd. Deze beslissing is onverdedigbaar. Er bestaat geen rechtvaardiging voor politieke benoemingen.
GAS
Kif Kif: De GAS-boetes blijven voor beroering zorgen. Welke toekomst hebben ze?
Wouter Van Besien: Wij willen die wetgeving terugdraaien. De achterliggende motivatie kunnen we wel begrijpen. Justitie kon kleine, storende overtredingen niet verwerken. De overheid had geen instrument om zaken als sluikstort tegen te gaan. Er valt iets te zeggen voor het idee en de noodzaak om gemeenten bevoegdheden te geven om dit aan te pakken. Het systeem is echter compleet ontspoord op drie vlakken. Ten eerste maakt deze wetgeving de meest absurde feiten strafbaar. Dit moeten we terugbrengen. Een nieuw systeem, gelimiteerd systeem. Bovendien is het ontspoord op vlak van leeftijd. Ook de wildgroei aan ongekwalificeerde personen die boetes mogen uitschrijven is onaanvaardbaar. Dit moet over een volledig andere boeg gegooid worden.
Verkiezingsuitslag
Kif Kif: Groen doet het zoals vaak goed in de peilingen. Vreest u dat het verkiezingsresultaat opnieuw minder goed uitvalt?
Wouter Van Besien: Peilingen zijn geen goed instrument om het precieze percentage te voorspellen. Statistisch gezien wil een peiling waarin we tien procent halen zeggen dat we 95 procent kans hebben om tussen de zes en de veertien procent te halen. Het effect van peilingen is natuurlijk belangrijk om mensen te overtuigen. Ik geloof dat we meer zullen halen dan de zeven procent van de vorige verkiezingen. In 2010 hebben we een extra zetel gehaald. Behalve de N-VA zijn alle andere Vlaamse partijen achteruitgegaan. De gemeenteraadsverkiezingen van 2012 waren de beste verkiezingen in onze geschiedenis. We hebben nog nooit zoveel lokale mandatarissen als nu gehad. De kaarten liggen goed om in de volgende verkiezingen stappen vooruit te zetten. Niemand kan natuurlijk de resultaten voorspellen.
Kif Kif: Mikt u op een bepaald percentage?
Wouter Van Besien: We willen een smak bovenop de zeven procent van 2010 doen. De bedoeling is dat we vooruitgaan en van daaruit de politieke kracht hebben om in de regering te stappen. Er is een tripartite in de maak tussen CD&V, Open VLD en SP.A. Zij zouden heel graag verder regeren. Dat is een regering gebleken met weinig dynamiek en adrenaline. Het is onze ambitie om een “game changer” te zijn. Vooral op het vlak van sociaal en milieubeleid.
Kif Kif: Waarom moet de kiezer op Groen stemmen?
Wouter Van Besien: Wij staan voor meer welvaart die eerlijk verdeeld wordt. We zorgen ook voor minder vervuiling. De combinatie van ecologie en het sociale vind je enkel bij Groen. Uit onderzoek blijkt dat dit twee dingen zijn die heel hoog op de agenda staan bij mensen. Dat moet zich nu ook politiek vertalen in een stem voor Groen.
>>>
Hou het dossier 'Vlaamse Partijvoorzitters op de koffie bij Kif Kif' de komende weken in de gaten voor meer interviews!
[Redactie: Seppe Malfait]
