Het was al opmerkelijk dat een ordinaire propagandafilm als Argo zoveel onkritische bijval van onze filmcritici kreeg. Toen de film vorige zondag ook nog eens de grote Oscarhit werd – beste film en beste montage – en niemand minder dan First Lady Michelle Obama de regisseur en tevens hoofdrolspeler Ben Affleck persoonlijk tot winnaar uitriep, werd het helemaal obsceen.
Twee kanttekeningen.
Hollywood: applaudisseer voor jezelf
Je zou de regisseur niets mogen verwijten, want de waarheid wordt niet echt verzwegen. Maar timing en focus maken natuurlijk elk verhaal. In het begin van de film haspelt men inderdaad snel de voorgeschiedenis af: de in 1951 democratisch verkozen en sociaal geïnspireerde eerste minister Mohammed Mossadegh werd in 1953 door de CIA en de Britse geheime dienst via een staatsgreep aan de kant gezet omdat hij de olie-industrie had genationaliseerd.
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=C9a15ELZmnI
Er was bij deze intro helaas geen tijd over om ook even aan te stippen dat niemand minder dan Kermit Roosevelt, de kleinzoon van president Theodore Roosevelt, deze ‘operatie Ajax’ leidde. De eerste minister Mosaddegh werd vervolgens prompt ter dood veroordeeld, wat uiteindelijk werd omgezet naar drie jaar eenzame opsluiting in een militaire gevangenis. Daarna volgde huisarrest tot aan zijn dood. Op zijn schijnproces formuleerde Mosaddegh zijn ‘schuld’ als volgt:
“Yes, my sin — my greater sin and even my greatest sin is that I nationalized Iran's oil industry and discarded the system of political and economic exploitation by the world's greatest empire. This at the cost o myself, my family; and at the risk of losing my life, my honor and my property. With God's blessing and the will of the people, I fought this savage and dreadful system of international espionage and colonialism ... . I am well aware that my fate must serve as an example in the future throughout the Middle East in breaking the chains of slavery and servitude to colonial interests.”
De VS zette de sjah dus terug op de troon, die als decadente marionet van het Westen gedurende 20 jaar niet alleen zijn land liet leegplunderen maar ook nog eens zijn bevolking opzadelde met een folterend terreurbewind, met dank aan de door de CIA getrainde geheime dienst Savak.
De anti-Westerse volkswoede werd er natuurlijk niet beter op toen de VS tijdens de Iraanse revolutie in 1979 Sjah Pahlavi hielp ontsnappen en gratie verleende: in de film vernemen we dat het vliegtuig waarmee hij vluchtte amper kon opstijgen door overgewicht aan goudstaven. Gevolg: men eiste de terugkeer van de sjah, bestormde daarop de Amerikaanse ambassade en gijzelde het personeel. Hoe dat afliep, horen we helaas ook niet in de film; Een gijzeling van 444 dagen die beëindigd werd door het Iran-Contra-affaire schandaal.
Via een clandestiene wapenlevering aan Iran, in het belang van de oorlog tegen VS-bondgenoot Irak, genereerde president Reagan geld voor de geheime financiering van de moorddadige Contra’s in Zuid-Amerika. Een zoveelste blaamabonnement voor de VS dus. Argo focust natuurlijk toevallig op een ‘andere’ reddingsoperatie in de marge, die bij toeval wel een succes was.
In Argo begint het dramatische verhaal pas daar: de dreiging van de volksopstand aan de ambassade – laten we in tijden van Arabische lente en Occupy vooral een schrikbeeld van protesterende menigten ophangen? – en de ‘bezetting’ van een ambassade, officieel toch Amerikaans grondgebied nietwaar?
President Carter, die achter de schermen de uittocht van de sjah regelde en zonder verpinken de internationale wetgeving en respect voor de soevereiniteit van andere landen aan zijn laars lapte, verklaarde verontwaardigd dat dit toch wel een ongeziene aanslag was tegen ‘geciviliseerde’ landen. Die quote zit ook in de trailer van de film.
Vanaf dan gaat de film over naar een typische de-moslim-als-schurk-met-baard die zelfs kinderen als slaven inzet om versnipperde foto’s samen te stellen. Moslims kijken in Argo altijd nors en boos maar toch schrikken de goede, godvrezende Amerikanen daar niet voor terug. En met succes want ze zijn zo creatief meneer.
We krijgen echte fotobeelden te zien zogezegd van een spion die werd opgehangen aan een kraan, of was het een drugdealer? Dat moet inderdaad choquerend zijn voor Amerikanen die met zoveel gemak via de TV- en filmindustrie foltering proberen te normaliseren (bijv. de serie 24 en Zero Dark Thirty) en die hun eigen soldaten, zoals ‘de spion’ en Wikileaks klokkenluider Bradley Manning, al meer dan 1000 dagen opsloten zonder proces (zie hier).
Cinefiele hypocrisie
Hollywood ontkent dus niet dat zij samenwerken met de CIA. Integendeel, men wil nu ook dat er wat patriottistische trots op hun tanende industrie afstraalt, via een film waarin de prospectie voor een filmlocatie in Iran, als excuus diende voor een zogenaamd briljant ontsnappingsplan.
De filmkritiek vindt het prima en prijzen de vondstigheid: een film-in-film verhaal met een originele mix van documentaire en thriller. Origineel? Het script wordt braafjes afgerold en het enige dat enigszins aan documentaire doet denken is de clichématige jaren 1970 esthetiek die vaag verwijst naar een waar gebeurd verhaal. De film is weliswaar visueel onderhoudend. Maar zoveel lof gewoon omdat het niet de zoveelste lege, gepimpte actieprent is?
Wat die documentairestijl betreft: de film voegt allerlei zaken toe die het heroïsme van de VS moet opvijzelen in een verhaal waar zij over de hele lijn moreel in de fout zijn gegaan. Minstens even zielig is het einde van de film met de fictieve toevoeging van een stereotiepe achtervolging op de startbaan. Politiewagens met sirene die tevergeefs een opstijgend vliegtuig achtervolgen: een oerscène waaraan allicht alleen hersendode macho’s zich nog wat kunnen opladen.
Tot slot, niet onbelangrijk: president Clinton gaf deze reddingsoperatie uit 1980 in 1996 vrij. Dat dit nu verfilmd wordt, illustreert niet alleen hoe troosteloos Amerikanen op zoek zijn naar een complimentje voor zichzelf en ook hoe dun bezaaid die zijn: men komt niet verder dan een moraliserend Spielbergiaans ‘Saving Private Rayn’-verhaal waarbij het Amerikaanse publiek zich blijkbaar wat moet optrekken aan tribale ‘kijk eens hoe wij opkomen voor onze jongens’-pathos.
Ook met de concurrerende film Lincoln moest men nota bene al serieus ver in de republikeinse (!) geschiedenis terugkeren om tot een stoer verhaal te komen - evengoed dubieus, zo bleek uit de treffende analyse van Bernard De Witte (zie hier).
De timing illustreert ook hoe Amerikanen met hun eigen geschiedenis omgaan. Na de Vietnamoorlog en het ongeziene staatsterrorisme tegen Cambodja werd de republikein Nixon door de democraat Carter opgevolgd als ‘de grote humanist’ die de superieure zelfwaan van de VS terug moest opkrikken. Met de aanwezigheid van zijn echtgenote, kan de regering Obama het aura van Carter wat recupereren. Want ook de democraat Obama erfde zoals Carter menig slagveld: Irak en Afghanistan.
Carter werd nochtans niet herverkozen, net vanwege de aanhoudende gijzeling in Iran. Ronald -Hollywood- Reagan volgde hem op en ‘fikste’ het zo dat de gijzelaars vrijkwamen op de dag dat Carter het Witte Huis verliet. Enter: Reaganomics, de ‘overwinnaar’ van de Koude Oorlog.
Maar dat het regime van de Khomeini’s, zoals dat van Pol Pot, een product is van de Amerikaanse geopolitieke speeltuin, blijkt ook in deze film nog altijd een blinde vlek te zijn. En zoals de ‘mensenrechtenpresident’ Carter er zijn hand niet voor omdraaide om die spelletjes mee te spelen (bijv. politiek asiel aan dictator-sjah) en nadien desondanks de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst mocht nemen, zo gaat ook Obama, eveneens Nobelprijswinnaar voor de Vrede, vandaag vrolijk mee in de oorlogstaal tegen Iran.
Timing is everything: de week voor de Oscars kondigde de VS trots aan dat zij toch ‘de grootste’ bom hebben, speciaal op maat van Iran: ze boort zich met gemak door 100 meter massief gesteente (zie hier en hier). Materiaal voor een volgende spannende Oscarhit? Om al meteen de First Lady tijdens de Oscaruitreiking te citeren: "They reminded us that we can overcome any obstacle if we dig deep enough and fight hard enough and find the courage within ourselves."
O ja, de Britse pers maakt zich intussen druk omdat zij in de film het verwijt krijgen dat hun ambassade de Amerikanen niet zou hebben binnengelaten, daar zou immers een uitleg voor zijn (zie hier). De Amerikaanse pers verkneukelt zich dan weer smalend omdat de Iranese pers, die Argo terecht als een goedkope reclamestunt voor de CIA afwijzen, de jurk van Michelle Obama fotoshopte (zie hier). Twee wereldmachten die elkaar om hun mediamanipulatie uitlachen. Het zou grappig zijn, als het niet zo triestig was.
