Tuyet Nga: Naar Chinese normen is Zhang Luwei misschien wel ongebruikelijk eerlijk.
‘In elke rivier schijnt een maan’ is een boek met twee verhalen, een beetje zoals China zelf; een land dat je kan bekijken met meerdere brillen op, vanuit verschillende invalshoeken. Twee auteurs die afwisselend een hoofdstuk voor rekening nemen. Veerle De Vos beschrijft haar verblijf in de stad Wuhan begin jaren 90 en vervolgens haar latere bezoekjes aan China als journalist voor Radio 1 en VRT. Zhang Luwei, docente Engels in Wuhan, beschrijft haar moeilijke leven van de Culturele Revolutie tot nu.
Dezer dagen heeft iedereen wel een mening over het middenrijk, maar welke is de juiste? Kleurt je beeld over China eerder zwart, wit of kent deze wereldmacht toch nog een grijze zone? Met dit boek krijg je een inkijk in de enorm veranderende Chinese samenleving. Het gebeurt zelden dat een Belgische en een Chinese samen een boek schrijven over China. Het voordeel daarvan is dat je met ‘In elke rivier schijnt een maan’ een overzichtelijk beeld krijgt van de recente geschiedenis van China: enerzijds door de grote ogen van de eeuwige buitenstaander, anderzijds met de mysterieuze blik van iemand die nooit anders gezien heeft.
Veerle De Vos
In 1993 komt Veerle De Vos terecht in Wuhan, een stoffige en overbevolkte stad in het vreemde en verwarrende China, waar ze Engels geeft aan de universiteit . Haar vriendschap met gids en collega Zhang Luwei geeft haar een sleutel in handen om China te ontcijferen. Nu, bijna 20 jaar later, hebben ze er samen een boek over geschreven.
Ze beschrijft op een toegankelijke manier de vijandige blikken, de nogal naïeve studenten, het gebrek aan privacy en de geheimen van de Chinese keuken.
Later reist Veerle als VRT-radiojournalist door China en ziet ze alles in een hoge snelheid veranderen. Uit haar verblijf, de vele reizen, reportages en interviews geeft ze de lezer een helikopterkijk op de keerzijde van China als grootmacht. Veel Chinezen klagen over de corruptie, de bouwovertredingen, de voedselonzekerheid en geen enkele politici die daarvoor verantwoording aflegt.
Zhang Luwei
Zhang Luwei gidste Veerle rond de eerste dagen in China. Ze werkte als docente Engels aan de universiteit. De twee vrouwen werden snel bevriend en zijn altijd contact blijven houden.
Haar grootouders waren grondbezitters en ondernemers, het kapitalistische kwaad in de ogen van de communisten. Die familiegeschiedenis heeft haar opvoeding zwaar beïnvloed, vele (in onze ogen, evidente) zaken werden haar ontzegd en haar schoolkeuze bleef beperkt. Haar verhaal is er één van moeizame persoonlijke bevrijding. Om een zekere mate van vrijheid te krijgen studeerde en werkte ze extra hard om een kritisch, creatief individu te worden. Enerzijds vloekt dit deel van haarzelf met de Chinese collectieve, conformistische cultuur. Ze uit dan ook onderhuids kritiek op het systeem, zonder openlijk een politieke stelling in te nemen want men kan nooit voorzichtig genoeg zijn. Anderzijds houdt ze ook van China. Haar verhaal is poëtisch geschreven en ze schotelt ons de ene mooie Chinese spreuk na de andere voor.
Intussen heeft ze China verlaten. Veel namen in het boek zijn veranderd. “Zhang Luwei” is ook een schuilnaam. De schrik voor de machtige communistische partij zit bij haar nog diep.
Ongebruikelijk eerlijk
Mijn voorkeur ging uit naar de hoofdstukken van Zhang Luwei. Het verhaal van Veerle sprak me zeker ook aan maar minder omdat het, voor mij, het zoveelste perspectief van een buitenlander was. De lezer die louter een zicht wil krijgen op de ontwikkelingen in China is zeker verder geholpen met de essenties van Veerle. Ik was geboeid om te weten wat een Chinese vindt van haar China en alle kleine menselijke kantjes die daarbij komen kijken.
Naar Chinese normen is Zhang Luwei misschien wel ongebruikelijk eerlijk. Ze bekent bijvoorbeeld dat haar partnerkeuze iets pragmatisch had, namelijk het uitzicht op een voor die tijd redelijk aantrekkelijke woonst. De waarheid is dat ze haar grote liefde heeft laten gaan omdat de regering besloot dat zij op de campus in Wuhan moest blijven, terwijl hij verplicht werd zijn ouders naar Japan te volgen. Voor de westerling is het onaanvaardbaar dat de overheid zich moeit met het leven van burgers maar zoals vele Chinezen legt ze zich neer bij deze beslissing en maakt ze het beste van haar leven.
Haar man was een partijlid die moeizaam maar zeker opklom in de communistische partij. Dit deed hij door bijna elke avond buitenshuis te eten, om zijn relaties met partijleden en functionarissen te onderhouden en niemand voor het hoofd te stoten. Een essentiële kwestie omdat persoonlijke relaties (guanxi) de hoeksteen zijn van de moderne Chinese samenleving. Zhang Luwei had daar begrip voor en leert ons dat wanneer je je verbindt met iemand die wordt gedegradeerd, dit meteen ook jouw kansen vermindert. Maar zoals elke vrouw vond ze het verschrikkelijk om haar man halfdronken te zien thuiskomen. Wat ze minder erg vond is dat hij amper thuis was, aangezien hij haar grote liefde niet was. Die interne kijk in een huishouden krijg je niet van elke Chinees en dat maakt het boek anders dan veel wat je over China kan vinden op de boekenmarkt.
In elke rivier schijnt een maan 千江有水千江月
Veerle De Vos & Zhang Luwei
Uitgeverij Lannoo
