“Merkel, Sarkozy en hun vrienden hebben gelijk, zij het om heel andere redenen dan diegene die zij aanvoeren. Wat volledig failliet is, is het rechtse recept van de multiculturele samenleving, zoals die door de rechterzijde in grote delen van de wereld de afgelopen twintig jaar gestalte is gegeven.”
Het migrantendebat is een uitgelezen bouwterrein voor een linkse kerkje”. De architect van dienst voor dit project is Jan Blommaert, hoogleraar Taal, Cultuur en Globalisering aan de universiteiten van Tilburg en Gent. In september verscheen een nieuw boekje van zijn hand getiteld “De heruitvinding van de samenleving”. Daarin borduurt Blommaert verder op zijn eerdere publicaties over het Belgische migrantenvraagstuk. De manier waarop zowel links als rechts met deze kwestie omspringen is volgens Blommaert typerend voor de penibele toestand van onze democratie.
De eerste hoofdstukken van “De heruitvinding van de samenleving” zijn bijna identiek aan een ander werk van Blommaert, met name “Links van de Kerk. De linkerzijde en de multiculturele samenleving.”. Dit werd als E-book uitgebracht in beheer van Kif Kif en kan gratis via de website gedownload worden. De auteur neemt daarin vier decennia Belgische politieke besluitvorming rond het migrantendebat onder de loep.
Blommaert legt helder uit hoe tot de jaren negentig alleen enkele individuen uit het middenveld en de academische wereld zich mengden in het debat en zich het lot van de migranten aantrokken. Van enig politiek beleid in die zin was er nog helemaal geen sprake. De zichtbare verpaupering van de migrantenbevolking in de jaren tachtig, en de steile opmars van het Vlaamse Blok, dat zich sterk op dit thema profileerde, bracht hier evenwel verandering in. Als respons hierop richtte het kabinet-Martens in 1989 een Koninklijk Commissariaat voor het migrantenbeleid (KCM) op. De invloed van dit orgaan zou een belangrijke omwenteling teweegbrengen in het migrantendebat. De focus kwam niet langer te liggen op armoede maar op cultuurverschillen. In de voorstelling van het KCM werd niet langer gesproken over de problemen van de allochtoon maar over de allochtoon als probleem an sich. Diversiteit werd een obstakel. Een rechtse visie die tot op heden het debat domineert volgens Blommaert. De linkerzijde reageerde hierop toen erg verdeeld, wat Blommaert aan de lijve mocht ondervinden. Hij was zelf meermaals het voorwerp van discussie in het debat ter linkerzijde. In zijn boek “Het Belgische migrantendebat” argumenteerde hij dat de uitgangspunten van de toenmalige beleidsmakers net dezelfde waren als die van extreemrechts. Het werd hem ook aan de linkerzijde allesbehalve in dank afgenomen.
Het migrantenprobleem kan volgens de auteur beschouwd worden als een probleem van ongelijkheid en dus een probleem van de democratie. Blommaert is van mening dat links zich veel te pragmatisch en strategisch opstelde en bijgevolg standpunten verdedigde die in strijd waren met de beginselen van ons democratisch model. Linkse standpunten hadden dan ook geen enkele impact op het beleid. De linkse kerk, waar de rechterzijde zo vaak aan refereert, heeft dan ook nooit bestaan. “Ik, en hopelijk velen met mij”, zegt Blommaert, “staan gewoon links van de rechtse kerk.” Regularisatiecampagnes van asielzoekers bijvoorbeeld werden voorgesteld als linkse initiatieven hoewel het maatregelen waren die de crisis van het rechtse beleid moesten bezweren. Het rechtse beleid verwaarloosde sociaaleconomische integratie. De focus lag op bijkomstigheden als taal en cultuur in plaats van op structureel relevantere thema’s als wonen, werk en onderwijs. Migranten werden ook uitgesloten als beleidspartner en voortdurend geassocieerd met onveiligheid. Ze kwamen kortom buiten de samenleving te staan.
Rechtse beleidmakers in België en erbuiten stelden de laatste jaren merkwaardig genoeg eenstemmig vast dat de multiculturele samenleving failliet is. En dat is niet eens zo onjuist, zegt Blommaert, al is het dan een analyse van hun eigen falen. Maar van een ommekeer zal er geen sprake zijn. Integendeel, de slinger zal verder doorslaan. Zelfs thema’s zoals cultuur en religie waar rechts zich de afgelopen decennia op blindstaarde zullen in de neoliberale doctrine van geen tel meer zijn. Elk individu wordt immers gereduceerd tot een al dan niet flexibele arbeidskracht. In deze competitieve samenleving zullen steeds meer mensen, allochtoon of autochtoon, slecht geïntegreerd zijn. Blommaert voorspelt dan ook niet alleen het failliet van de multiculturele samenleving maar van de samenleving tout court.
De auteur roept , met een vleugje ironie, op tot de oprichting van een links kerkje. Dit kerkje richt zich in eerste instantie het beste op het migrantendebat, net omdat het zo treffend de mislukking van ons samenlevingsmodel illustreert. Via de migrantenkwestie moet links de samenleving heruitvinden en zich verzetten tegen de weigering om democratisch en rechtvaardig te zijn. Zich verzetten tegen de culturalisering en personalisering van sociaaleconomische problemen.
Jan Blommaert
De heruitvinding van de samenleving
Uitgeverij Epo
158 blz. € 15,00
