‘Jean, Le moment est venu, tire lui et nous sommes tous ensemble’
Op 13 oktober 1961 werd de kersverse Burundese premier Louis Rwagasore vermoord door de Griek Jean Kageorgis. De schrijver en Afrikakenner Guy Poppe verdiept zich in de hele affaire en schrijft hierover een boek. De (bijna) vergeten zaak wordt zo in ons collectief geheugen opgefrist. Een nieuwe vergeten pagina uit de Belgische postkoloniale geschiedenis wordt opnieuw geopend.
Net als Lumumba werd Rwagasore door zijn vroege en gewelddadige moord uitgeroepen tot een mythe. ‘The images have been lost… The voice still remains’ zegt Raoul Peck in Lumumba, la mort d’un prophète (1992). Hun lichamen verdwenen, maar hun namen en visies werden voorgoed in ons geheugen gegrift.
Ze blijven rondzwerven in de Belgische postkoloniale geschiedschrijving. Nu en dan komen ze tevoorschijn en herinneren ons aan verzwegen zwarte pagina’s uit onze gemeenschappelijke geschiedenis.
“The images have been lost… the voice still remains”
De rondzwervende geest van Lumumba voedt zoals nooit tevoren de hedendaagse Belgische kunsten. Sven Augustijnens Spectres of het portret van Lumumba door Luc Tuymans zijn hiervan duidelijke voorbeelden.
Zal Rwagasore bij de 50 jaar onafhankelijkheid van Burundi ook gegeerd worden door (internationale) kunstenaars? is Poppe’s boek hiervan een symbolische start? In Burundi is hij alvast een icoon. Niet toevallig is hij geportretteerd op verschillende plaatsen in het land. Zijn posters hangen op in internationale hotels, in het midden een rotonde in de hoofdstad (Bujumbura) en op de biljetten. Zijn portret is ook aldaar betekenisvol en symboliseert een strijder van het panafrikanisme en de onafhankelijkheid van Burundi.
De Burundese Lumumba
Hoewel de ondertitel – De Burundese Lumumba - suggereert naar een vergelijking tussen Lumumba en Rwagasore, is dit in het boek amper het geval. De lezer die zich hieraan verwacht, zal teleurgesteld zijn. De titel is eerder een blikvanger of een statement, een vergeten moord in een vroeger mandaatgebied van België. Welja, Congo is niet het enige Afrikaans land waarmee België een geschiedenis deelde. Ook Rwanda en Burundi konden ‘genieten’ van een Belgische koloniale aanwezigheid. Deze kleine staten, elk geregeerd door de Mwami (koning), kreeg België als voogdijgebied van Duitsland na de Eerste Wereldoorlog.
Vandaag, 50 jaar naar Burundi’s onafhankelijkheid, waagt Guy Poppe zich aan een reconstructie van de moord op de polyvalente Louis Rwagasore. Hij was prins - oudste zoon van de Mwami Mwambutsa - , zakenman, medestichter van de partij UPRONA maar bovenal de pas verkozen eerste minister.
De Belgische betrokkenheid
Guy Poppe ontfermt zich in zijn publicatie aan een zeer gedetailleerde reconstructie van feiten. Verdeelt in duidelijke hoofdstukken en vlotte schrijfstijl belicht hij verschillende invalshoeken van de zaak. De hoofdrolspelers, de voorgeschiedenis, het gevoerde onderzoek en een historische situering. Hij betrekt daar ook de Belgische betrokkenheid bij. Door grondig onderzoek in de archieven van buitenlandse zaken, correspondenties, verslagen, processenverbalen, krantenknipsels en ander materiaal verzamelde de auteur genoeg informatie om zijn argumenten te staven. Het boek is hierdoor een bron aan informatie. Toch bemoeilijkt de droge weergave van feiten de leesbaarheid van te tekst. 
Daarbij is Poppe duidelijk gepassioneerd door het onderwerp. Jammer is het feit dat hijzelf geen acteur is in het ‘verhaal’. Zo kon hij het verloop, intuïties of gevoelens bij het ontdekte materiaal beschrijven. Een aantal anekdotes bij het onderzoek bijvoorbeeld had de leesbaarheid van bepaalde passages vlotter gemaakt.
De persoonlijkheid van Rwagasore
Door de cover van het boek hebben we al een eerste kennismaking met Rwagasore. Hij kijkt ons diep in de ogen, alsof hij ons iets tracht te vertellen. Die kans krijgt hij in het boek niet. Zijn persoonlijkheid wordt gereconstrueerd door getuigenissen van anderen. Een tekst geschreven door Rwagasore zelf of een fragment uit zijn gevoerde interviews, briefwisselingen of nog dagboekfragmenten hadden dit deel ten gunst geweest.
Op het juiste moment
Guy Poppe’s uitgave kwam op het juiste moment op Belgische bodem. Met de aanloop van de 50ste verjaardag van de onafhankelijkheid van Rwanda en Burundi, (her)introduceert hij ons aan een historisch feit, dat ons nog steeds kippenvel bezorgd. Een uitstekende introductie hiervan is het boek zeker, al is soms wat voorkennis nodig. Het geeft alvast een eerste aanzet tot een grondige reflectie van postkoloniale relaties tussen België en Burundi.
De moord op Rwagasore, de Burundese Lumumba, Guy Poppe, 272 pagina’s, € 21,00, uitgeverij EPO (www.epo.be).
