Donderdag 20/09/12 lanceerde De Morgen 'Waarom wij DMorgen ‘allochtoon’ niet meer gebruiken'. Een broodnodig initiatief volgens mij en dan nog wel vanuit de media zelf!
Sindsdien las ik vele sceptische reacties onder andere op dewereldmorgen. Daarom lever ik mijn bijdrage aan een moeilijk maar noodzakelijk debat dat over veel meer dan semantiek gaat. Wat volgt zijn drie aanbevelingen voor hoe het verder kan.
Op verschillende facebookpagina’s lees ik dat het woord 'allochtoon' afschaffen niets zal oplossen. Meestal gevolgd door een gedeelde ergernis dat 'moslim' al het vervangwoord is in de media dus ook (nog) in De Morgen. Dit is zo. Een woord afschaffen op zich lost inderdaad geen problemen op en een vervanger nog minder. Dat hebben de journalisten van De Morgen ook al door.
Sami Zemni’s boek ‘Het Islamdebat’ vertelt ons dat 'mediamoslims' in hetzelfde bedje ziek zijn als 'allochtonen'. Ook lezers van krantenkoppen kunnen opmerken dat 'moslim' al vaak het synoniem van 'allochtoon' is.
1. Schrap ook de logica erachter
Het echte probleem zit hem dus in meer dan de woorden, 'allochtoon' én 'autochtoon', die gebruikt worden, maar dat betekent niet dat we die woorden dan zomaar moeten blijven behouden. Integendeel, we moeten ze afschaffen om alle redenen die Marc Hooghe, Patrick Loobuyck en anderen neerpenden in De Morgen. Maar vooral, we moeten een stap verder durven zetten door de of/of logica achter de concepten van deze woorden te vernietigen.
Concepten en logica klinken wollig omdat ze denkbeeldig zijn. Maar als mensen iets denkbeeldig als echt beleven heeft dit echte gevolgen. Denk maar aan de angst die je voelt als je denkt dat iemand je achtervolgt en wat je daardoor doet. Zo denkt men echt dat Vlaanderen ooit een homogene cultuur had waar iedereen goed met elkaar overweg kon. Niets is echter minder waar, maar dat maakt het dus niet minder waar.
De dominante of/of logica achter deze concepten wordt gedreven door de behoefte en het gevoel om ergens bij te horen. Ergens bij willen horen zit diep in onze evolutionaire stabiele strategie. Maar toegepast met een of/of denken resulteert dit in een samenlevingsideaal bestaande uit een homogene bevolking met een eigen identiteit en cultuur waartoe men behoort of niet (zie sociologe Nadia Fadil).
Het woord 'allochtoon' afschaffen krijgt dus pas geloofwaardigheid als ook de of/of logica aan invloed inboet. Hiervoor moet men een en/en logica creëren, beoefenen en stimuleren. Ik ben moslim en Belg, supporter voor België en Algerije. Maar de duivels worden wereldkampioen!
2. Problemen benoemen en aanpakken met algemeen beleid
Het is waar dat er zonder benoeming van een probleem en doelgroepen geen beleid kan gevoerd worden. Helaas verwart men de nood aan de benoeming van een probleem met de benoeming van een doelgroep. Dit leidt tot het problematiseren van vaak a priori slecht gedefinieerde doelgroepen.
Een eerste stap is dus om een onderscheid te maken tussen een probleem dat zich stelt en de oude voorbijgestreefde doelgroepen (allochtoon/autochtoon) waarmee beleid werkt. Bij het vaststellen van een probleem moet onderzoek uitwijzen welke factoren bepalen of iemand ermee te maken kan krijgen.
In een tweede stap bepaalt men doelgroepen op basis van deze precieze criteria. Etniciteit is daarbij niet iets dat doodgezwegen moet worden au contraire. Gebruik het als een van de verzamelcategorieën zoals geslacht, leeftijd, scholingsgraad, dwars doorheen andere criteria snijdend. Er hoeft geen allochtone werkloosheid te bestaan om werkloosheid aan te pakken voor iedereen!
De angst zit nochtans diep bij een aantal mensen en organisaties die opkomen voor minderheden omdat ze vrezen dat met het schrappen van woorden als 'allochtoon' het algemene beleid en de lokale verantwoordelijken hen dan volledig zullen schrappen en er niets speciaals meer voor hen gebeurt.
Deze angst is helaas gebaseerd op een realiteit die zich (zowel vroeger als nu) te vaak voordoet. De oplossing is echter niet om zo'n containerbegrip te blijven gebruiken en versterken, maar om een algemeen beleid te verplichten om iedereen in gelijke mate te bereiken. We moeten onze angst samen met woorden als 'migrantenkinderen' en 'allochtonen' loslaten en onze energie inzetten op het sterker maken van algemeen beleid en correcter doelgroepenbeleid zoals zonet beschreven.
Omgaan met diversiteit in de praktijk is in de eerste plaats omgaan met individuen en complexe en paradoxale identiteiten. Voor beleid betekent dit dat groepen best worden gedefinieerd vanuit het probleem dat zich stelt.
3. Geen geuzennaam en toch fier
Uit een overlevingsdrang of coping mechanism hebben velen gekozen om van 'allochtoon' een geuzennaam te maken. Dat betekent dat de bespotte doelgroep zelf het spotwoord recupereert en er een erenaam van maakt zoals bijvoorbeeld PAS (Platform allochtone studenten) en PAJ (Platform allochtone jongerenwerkingen). Het woord allochtoon afschaffen is niet hetzelfde als een verbod op 'het trots zijn op je roots'. Iemand kan perfect hier geboren zijn en trots zijn op zijn Algerijnse of Nigeriaanse afkomst zonder zichzelf een 'allochtoon' te noemen. Vraag dat maar aan Hakim en Joeri.
Mensen van buitenlandse afkomst die weigeren om zich ook als Belg te zien en zich bijvoorbeeld enkel Marokkaan noemen, moeten beseffen dat ze daarmee de of/of logica bevestigen. Ook al geven velen aan dat ze dit doen omdat ze zich niet aanvaard voelen in onze samenleving mét hun zichtbare verschillen. Het is niet omdat Theodore Dalrymple en Etienne Vermeersch inhakken op dubbele nationaliteiten dat etnische minderheden zichzelf buiten de samenleving moeten zetten.
Integendeel, mensen die hun gevoel van trots over zowel hun Belgische als andere roots ten volle kunnen beleven zijn van onschatbare waarde als potentiële bruggenbouwers in een globaliserende wereld van lokale superdiversiteit.
Ikrame Kastit - Kandidaat verkiezingen Groen Antwerpen/Borgerhout
Hakim Benichou - Activist tegen discriminatie
