Op zaterdag (12/9) behaalde de linkse Jeremy Corbyn de overgrote meerderheid bij de voorzittersverkiezingen voor de Britse Labour partij. Corbyn is vastberaden het land klaar te maken voor een overwinning tegen de Conservatieve Partij in 2020. Makkelijk zal het niet zijn, maar hij heeft de steun van honderd duizenden.
De weken na de verkiezingen in mei waarin de Conservatieve partij onverwachts de meerderheid behaalde, heerste er een gevoel van uitzichtloosheid. Het geloof dat er iets kon gedaan worden tegen de sociale vernieling van de Tories was ver weg. Dit land is niet solidair, dat is het nooit geweest en zal het nooit zijn, zo klonk het. Zelfs de socialistische partij, Labour, was sinds de leider Tony Blair niet meer écht solidair met het volk. Volgens sommigen was Labour té links geworden om te kunnen winnen (Daily Mail). Labour moest de taal spreken van centrum partijen om verkiesbaar te zijn.
Maar hoe kan een land waarin zoveel mensen van alle sociale klassen zich geen huis meer kunnen veroorloven, waarin een miljoen mensen gebruik maken van een voedselbank, waarin zoveel meer mensen een onzekere baan hebben, waarin vorig jaar 81,000 gezinnen dakloos waren (England Shelter), geen nood hebben aan een echt linkse partij? Hoe kan een linkse partij vinden dat ze te links zijn in een land als dit?
Tot er iets veranderde. Op het laatste moment haalde parlementslid Jeremy Corbyn net genoeg stemmen van collega MP’s om mee te mogen doen aan de Partijvoorzitter verkiezingen. Sinds 1983 had Corbyn een zetel in het parlement, achteraan, een stille, intelligente en observerende ‘backbencher’ die met de fiets naar het Parlement komt, iemand die vooral op straat zijn stem liet horen en mee protesteerde tegen Apartheid, Pinochet, de Irak oorlog en de besparingen (Wordpress The World Turned Upside Down). Iemand die sociale rechtvaardigheid belichaamt, niet alleen in woorden maar in daden, zelfs kledij (zie video onderaan). De anderen hadden hem gesteund, niet omdat ze geloofden dat hij erg ver zou raken, ‘want dit land is daarvoor niet links genoeg’, maar wel omdat ze vonden dat het debat verbreed zou moeten worden.
Politieke aardschok
Wat volgde was een politieke aardschok. Honderd duizenden nieuwe leden en supporters voegden zich bij Labour, in drie maanden werd de partij drie keer zo groot. Over het hele land stonden mensen in rijen aan de poorten van de gemeenschapsruimtes waar Corbyn zou spreken (The Guardian). De meesten van hen jonge mensen, ver verwijderd van de traditionele politieke elites, ook oudere leden die hun lidmaatschap opgaven tijdens de Blair en Irak jaren en die bij de laatste verkiezingen thuisbleven. De Labour elite werd angstig, dit was niet voorzien (The Telegraph).
Uit de uitzichtloosheid kwam nu een nieuwe gedachte te voorschijn: samen kunnen we het aan. Een aanpak gebaseerd op samenhorigheid, op empowerment, een gedachte die ontstaat uit de ervaring van het volk dat zich zo in de steek gelaten voelt door de overheid dat we het heft dan maar zelf in handen gaan nemen. Samen kunnen we een ander systeem opbouwen, weg van de ‘Zoek het zelf uit’ attitude van de Conservatieven en weg van het Champagne Socialisme van Blair’s Labour. Een nieuw systeem waarin sociale mobiliteit centraal staat. In Groot Brittanië heeft 7% van de bevolking privaat middelbaar onderwijs gevolgd. Maar liefst een derde van alle parlementsleden komt van die 7% (en 71% van alle rechters) (The Guardian).
Iedereen doet mee
Het Labour van Corbyn, samen met de bewegingen achter Podemos, Barcelona en Comu en Syriza, staat symbool voor deze nieuwe gedachte. Corbyn toont weinig interesse in de privileges die bij macht horen, het lijkt alsof hij juist veel wil opofferen voor publieke dienstverrichting. Hij ziet het volk niet als passieve ontvangers van een beleid, maar eerder als makers met wie hij gaat samenwerken. Waar je je ook bevindt op het inkomens-spectrum, je hebt iets bij te dragen aan deze samenleving. Het gaat om participatieve democratie (“grassroots democracy”), waarbij mensen niet slechts eens om de zoveel jaren worden opgeroepen om hun stem uit te brengen voor iemand die hen moet representeren, maar eerder uitgenodigd worden om deel te nemen aan het collectieve project. Deze oproep tot samenwerken is extreem krachtig en bereikt een hele grote groep mensen.
In dat nieuwe collectieve systeem staat alles in verband met alles. Het milieu wordt niet gezien als iets wat als laatste op de agenda komt, wanneer het geld op is, maar eerder als de conditie zonder de welke niets anders mogelijk is. Mensen worden niet meer gezien alsof ze in de weg staan van een allesoverheersende markt, en koest gehouden moeten worden in dienst van de markt, maar eerder als de bestuurders van collectieve vooruitgang. Hetzelfde geldt voor de economie, die niet langer gezien wordt als het einddoel, maar als een mechanisme dat alleen goed kan functioneren als het in dienst staat van de mensen, en niet andersom.
Corbynomics
Radicaal is deze nieuwe gedachte niet. Corbynomics (Blogs Spectator), de anti-austerity economische voorstellen van Corbyn, zoals een ‘people’s quantitive easing’ waarbij geld geprint wordt voor publieke investeringen, en het eindigen van belastingvoordelen en subsidies voor grote bedrijven, worden ondersteund door toonaangevende economen van alle politieke strekkingen (The Guardian). Het argument is makkelijk te volgen: het is minder duur om de private huurmarkt te reguleren dan om meer en meer mensen een sociale huisvesting aan te bieden. Het is minder duur om te investeren in betere geïsoleerde woningen dan om energie kosten te moeten subsidiëren. Het is efficiënter om te investeren in de preventie van klimaat gerelateerde rampen, zoals overstromingen, dan om rampenhulp te organiseren.
Dit nieuwe denken is uiterst hedendaags, net zoals het 5 voor (of over) 12 gevoel over het klimaat, de onbetaalbare woonmarkt en de elitisering van het onderwijs uiterst hedendaagse thema’s zijn. De angstige aanhangers van het Labour van Blair en de andere gevestigde partijen proberen de beweging af te doen als een terugkeer naar de jaren ’80, en inderdaad veel van deze thema’s bespraken mijn ouders al aan de keukentafel toen ik opgroeide in de jaren ’80. Maar wat vooral een terugkeer naar die tijd is, is het neoliberale Thatcherisme van Cameron en Blair, het onbreekbare geloof in de markten, wat de rijken rijker gemaakt heeft en al de rest armer. Net zoals toen voorspeld werd.
België gaat zoals zo vaak dezelfde kant op als Groot Brittanië. Nu nog zijn besparingen de norm, maar in België zijn de sociale transitiebewegingen al zo sterk dat de oppositie voor het beleid alleen groter zal worden, gesteund door het enorme momentum dat de Corbyn overwinning met zich mee draagt.
Corbyn zal het niet makkelijk hebben. Het huidige kiezerssysteem is niet mals voor kleinere partijen (The Guardian), en velen denken dat onder Corbyn Labour zich zal gaan opsplitsen. De volgende jaren zullen afhangen van hoe sterk Corbyn’s schaduwregering zal functioneren en hoe goed hij deze nieuwe sociale politieke beweging zal leiden. Ik werk alvast mee!
Line Algoed, stadsantropoloog, London
@linealgoed
