"In kampen als Moria worden mensen op de vlucht bewust mishandeld"

Marie Doutrepont is al meer dan 11 jaar advocate waarvan de laatste 6 jaar bij Progress Lawyers Network. Ze is gespecialiseerd in vreemdelingenrecht en houdt zich vooral bezig met asielrecht. Marie besliste om in mei 2017 drie weken als vrijwilliger te werken in het vluchtelingenkamp Moria (op het Griekse eiland Lesbos), waar ze juridisch advies gaf aan de bewoners van het kamp. Tijdens haar verblijf schreef ze brieven aan haar naasten om de wreedheden die ze daar zag van zich af te schrijven. Op aanraden van haar lezers bundelde ze die brieven in het aangrijpende en ijzingwekkende boek ‘Zo was Moria’.

Pascal Debruyne schreef het nawoord. Hij is onderzoeker aan de Odisee Hogeschool en doet onderzoek naar asiel en migratie. Hij geeft ook het vak vreemdelingenrecht aan sociaal werkers en studenten van de opleiding gezinswetenschappen, onder de noemer 'gezinnen in migratie'.

'Zo was Moria' kaart op een persoonlijke en confronterende manier de verschrikkelijke omstandigheden in het kamp aan. Wie is verantwoordelijk voor deze horror, en wat kunnen we er aan doen? 

Hoe was de juridische situatie in Moria in 2017?

Marie: Toen ik er aankwam waren we slechts met zes advocaten, waarvan er twee permanent werkten, voor ongeveer 8.000 vluchtelingen. We waren de enige ngo die er mocht werken om juridisch advies te verstrekken aan asielzoekers. Toen ik vertrok, was men daar nog maar met twee advocaten. Er kan niet voortdurend gegarandeerd worden dat er 6 of 7 vrijwilligers zijn, want er zijn weinig mensen bereid om hun leven voor 3 weken of langer op pauze te zetten. 

Ik heb een 40-tal dossiers opgevolgd in die drie weken. Ik hielp de bewoners met de voorbereiding van hun interviews. Ik volgde ook hun verhoren op en las de verhoorverslagen na... Je krijgt natuurlijk ook te maken met andere problemen. Mensen kwamen naar ons toe en gaven aan 'ik ben ziek', 'ik heb geen aangepaste zorg', 'ik heb geen bed en ik ben zwanger', 'mijn kinderen gaan niet naar school'. 

Het waren lange dagen en zelfs dat was niet genoeg voor het werk dat we hadden.

Aan de hand van een kleine rekensom blijkt dat er op drie weken een 180-tal dossiers behandeld werden, hoe zit het met de andere kampbewoners?

Marie: Wij probeerden echt om iedereen te zien door daar zo vroeg mogelijk te zijn en zo laat mogelijk te vertrekken. Dat was heel moeilijk, soms waren daar zes mensen aan het wachten en een de voorbereiding van een verhoor duurt minstens anderhalf uur als je dat deftig wil doen. Vaak gebeurde dat met een tolk erbij. De mensen die we hielpen waren vaak zwaar getraumatiseerd en riskeerden wel wat. Soms moesten we het gesprek dan inkorten: “Sorry, ga eens door met de vertelling over uw verkrachting want er zijn nog andere mensen aan het wachten.” Dat was heel hard. 

Het is moeilijk om het vertrouwen te winnen van mensen die alleen maar slechte ervaringen hebben gekend met witte westerlingen, en daar zijn goede redenen voor. De overheid zegt dat ze mensen op een eerlijke manier behandelen, maar dat gebeurt niet. Smokkelaars buiten de mensen uit, maar het is tenminste duidelijk dat je ergens geraakt als je ervoor betaalt

Maar ik heb geen herinnering dat we mensen hebben geweigerd. We waren zichtbaar in het kamp want we droegen hesjes, de permanente mensen probeerden ons bestaan bekend te maken in het kamp. Het is daar een beetje georganiseerd per gemeenschap, er is vaak een soort leider of verantwoordelijke van die gemeenschap, dus we gingen naar die leiders om te zeggen dat we er waren, maar er was ook veel wantrouwen. Iemand zei me zelfs eens: “Waarom zou ik jou vertrouwen? Alle blanken die ik tot nu toe heb ontmoet, hebben mij problemen bezorgd.” Het is moeilijk om het vertrouwen te winnen van mensen die alleen maar slechte ervaringen hebben gekend met witte westerlingen, en daar zijn goede redenen voor. De overheid zegt dat ze mensen op een eerlijke manier behandelen, maar dat gebeurt niet. Smokkelaars buiten de mensen uit, maar het is tenminste duidelijk dat je ergens geraakt als je ervoor betaalt. 

Pascal: Mensen kennen de precieze details van hun rechten niet. Daarom hebben ze juridische informatie nodig, maar op zich hebben ze wel veel informatie via familie en smokkelaars en weten ze in welke toestand ze zitten. Daarom is het zo belangrijk dat je je als (juridische) hulpverlener heel laagdrempelig opstelt, want je kan enkel op tegen smokkelaars en informele netwerken wanneer je een basis van vertrouwen hebt. De verhalen waarover Marie schrijft behoren nooit tot de publieke discussies. Het gaat altijd over grote vraagstukken. Er is geen aandacht voor praktische zaken zoals juridische hulpverlening. Zolang je die praktische problemen niet oplost, die rechtstreeks ingaan op relaties van vertrouwen die de basis vormen voor het geven van correcte informatie, zal je ook nooit de smokkelarij kunnen aanpakken.

Hoeveel slaagkans hebben de dossiers die jullie behandelen? 

Marie: De dossiers die wij opvolgden hadden 50% slaagkans, maar zonder juridische bijstand is de erkenningsgraad slechts 25%. Ik heb hallucinante taferelen gezien bij dossiers die wij niet behandelden. In het kamp zitten veel mensen die niet kunnen lezen of schrijven. Er zijn verhalen van mensen die een tolk meekregen die niet hun taal sprak. Velen doen maar gewoon wat hen gezegd wordt en ondertekenen het dossier, zonder te weten wat erin staat. Er waren dossiers bij die helemaal niet klopten met wat de bewoners me vertelden. Dat heeft echter verregaande gevolgen. Veel kampbewoners belandden daardoor in uitzichtloze situaties. 

Wat is het eigenlijke doel van Moria?

Marie: Het officiële doel is om de ‘goede’ en ‘slechte’ migranten van elkaar te onderscheiden. Geografisch gezien ligt het kamp wel in Europa, maar het ligt op een eiland. Het is een soort van ‘sorteercentrum’ van de vluchtelingen die in Europa mogen blijven en anderen die worden teruggestuurd naar Turkije. Moria is het vagevuur van Europa. Naar mijn mening is het kamp er om mensen een teken te geven dat ze niet welkom zijn.

Via de Turkijedeal is er een georganiseerde schending van het vluchtelingenverdrag voor de mensen die het meeste kans maken op asiel

Het is geen welwillendheid van de Europese lidstaten om een asielprocedure op poten te zetten, dat is een internationale verplichting. Het vloeit voort uit het verdrag van de Conventie van Genève dat moet worden nageleefd, en in dat verdrag staat dat aan elke aanvrager moet worden gevraagd waarom hij of zij zijn of haar land heeft ontvlucht, en waarom hij of zij niet kan terugkeren. Dan wordt er een analyse gemaakt van dat onderzoek. Het eigenaardige van Moria is dat ook mensen uit groepen met een hogere erkenningsgraad (bijvoorbeeld Syriërs) kunnen teruggestuurd worden naar Turkije zonder procedure op basis van de Turkijedeal. Maar Turkije is geen ondertekenaar van het vluchtelingenverdrag en daar hebben vluchtelingen dus geen toegang tot een asielprocedure. Via Turkije is er een georganiseerde schending van het vluchtelingenverdrag voor de mensen die het meeste kans maken op een erkenning van vluchtelingenstatus, Moria zou de asielprocedures wel strikt moeten opvolgen omdat het op Europees grondgebied ligt.

En wat gebeurt er met de asielaanvragers die gedeporteerd moeten worden?

Marie: Sommige mensen vluchten, wat niet makkelijk is als je vastzit op een eiland. Sommigen blijven verborgen in het kamp. Er is geen registratie van de bewoners, iedereen die eruit ziet als een vluchteling kan er in principe binnen en buiten. Er zijn ook mensen die opnieuw smokkelaars betalen, alleen zijn de smokkelroutes binnen Europa veel duurder. Dit gebeurt dikwijls omdat terugkeer naar het land van herkomst geen optie is.

Pascal: België werd onlangs op de vingers getikt omdat ze niet genoeg aan interne hervestiging deed, zoals het opnemen van mensen uit Moria. Je ziet dat dat volstrekt ad hoc verloopt en mensen opeens worden opgepikt om zich via deze weg met hun gezin te herenigen. Maar als je niet 'opeens' in dat soort selecties terechtkomt,  ben je op jezelf teruggeworpen en hangt het af van de eigen middelen, creativiteit en opportuniteiten die je hebt hoe succesvol je gezinshereniging zal zijn. Het is niet vreemd dat mensen zelfs tijdens de aanvraag gezinshereniging vertrekken via smokkelaars uit Moria, omdat ze het lange wachten beu zijn. 

Tijdens het lezen van het boek voelde het alsof Moria eigenlijk een grote openluchtgevangenis is. Hoe lang duurt de opstart en verwerking van een dossier in Moria? 

Marie: Bij aankomst mogen de mensen gedurende een tijd het kamp niet verlaten, nadien mogen ze wel naar de stad of even buiten het kamp wandelen, maar ze mogen niet van het eiland. Dus op zich is het wel een gevangenis. Ik heb mensen gekend die daar al een jaar waren. Ik zie ze nu ook op mijn kantoor, mensen die toch uit Griekenland zijn kunnen vertrekken. Sommigen hebben 3 jaar vastgezeten in Moria. 

Je kan de Turkijedeal die aan de grondslag zit van alle miserie ook niet aanklagen, want er is geen contract ondertekend. Het politiek akkoord is gewoon onderling afgesproken. Het Hof van Justitie heeft zich onbevoegd verklaard want in principe bestaat die deal niet

Pascal: Men heeft eigenlijk al vijf à zes jaar tijd gehad om een legitieme procedure of aanpak te vinden, tijd genoeg om een hotspot uit te bouwen waar juridische bijstand is, waar kinderen naar school kunnen, waar een aangepaste accommodatie is. Men heeft dat gewoon niet gedaan en men verlengt dit concept nu gewoon als een soort ideaalmodel. Als je kijkt naar hoe het er nu voor ligt met het Europees migratiepact, dan zie je dat we gewoon meer ‘Moria’s’ gaan krijgen. Niet alleen in Griekenland, maar ook langs de grenzen van Oost-Europa worden deze sorteercentra genormaliseerd. Het kamp zal het nieuwe paradigma zijn in het nieuwe Europese migratiepact. Als je recht wil op asiel moet je ook toegang hebben tot juridische hulpverlening. Maar die hulpverlening is er niet. En in de toekomst valt dat evenzeer te betwijfelen, waardoor NGO’s als ECRE nu al kritiek hebben op wat er op tafel ligt over dat Europese migratiepact. 

Het vluchtelingenverdrag wordt dus niet gerespecteerd. Kan dat aangeklaagd worden of is dat al gebeurd?

Marie: Je kan het wel aanklagen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, maar die procedures kosten veel tijd en energie. Daarbovenop moet je heel wat geld hebben, want de lidstaten hebben veel meer middelen om zich bij te laten staan door topadvocaten. Je moet ook een verzoeker vinden, iemand die het belang kan aantonen. Er zijn wel verslagen die aantonen dat de situatie niet menswaardig is in Moria, maar om de zaak voor de rechter te krijgen moet je iemand vinden die hier persoonlijk door getroffen is. Maar de mensen uit Moria hebben andere problemen aan hun hoofd dan te denken: “Ik stap naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.” Dit soort procedure sleept ook jaren aan; we spreken over minstens vijf jaar. Het is verre van evident om een vertegenwoordiger van een hele groep te gebruiken want ons juridisch stelsel staat los van continentaal recht, er is normaal gezien geen erkenning van een collectief. 

Anderzijds kan je de Turkijedeal die aan de grondslag zit van alle miserie ook niet aanklagen, want er is geen contract ondertekend. Het politiek akkoord is gewoon onderling afgesproken. Het Hof van Justitie heeft zich onbevoegd verklaard want in principe bestaat die deal niet.

Waren er veel minderjarigen in het kamp? Welke ondersteuning kregen zij als kwetsbare groep?

Marie: Ik ken de cijfers niet, maar er waren erg veel niet-begeleide minderjarigen in het kamp. In veel gevallen was er ook geen procedure om hun leeftijd vast te stellen. De jongeren moesten bij een commissaris komen die vluchtig naar hen keek en vervolgens besloot of ze minderjarig waren. Een andere manier om de leeftijd te bepalen was door naar hun tanden te kijken. Wanneer ze 32 tanden telden werden ze meerderjarig geacht. Als zij dan op een miraculeuze wijze toch een geboorteakte konden doorgestuurd krijgen, waarop bleek dat ze minderjarig waren, werd het document gewoon afgewezen en beticht van vals. Ik heb een confrater die net voor de lockdown is geweest en zij vertelde over een jongetje van 10 of 11 jaar die bij hen is komen aankloppen om te zeggen: “Ik heb geen mama of papa, ik ben hier al een week en ik weet niet waar ik naartoe moet gaan.” 

Een hallucinant aantal kinderen en jongeren plegen ook zelfmoord in het kamp, omdat ze een dergelijk leven niet uithouden en liever dood zijn. 

Heb je zicht op het sterftecijfer in het kamp? 

Er is paracetamol voor alles. Voor kanker, voor AIDS, voor mensen met psychische aandoeningen, voor getraumatiseerde mensen

Marie: Ik ken de cijfers niet, wel werden er vaak geslaagde zelfmoordpogingen ondernomen. Er waren ook veel overlijdens door (gendergerelateerd) geweld en frustraties, wat onvermijdelijk is wanneer je met zoveel mensen opeengepakt zit. En er waren mensen die doodvroren. Sommigen probeerden zich te warmen aan kacheltjes, die ontploften in de tenten. Ook dit veroorzaakte doden. Daarnaast waren er veel zieken die stierven, omdat ze te laat werden overgebracht naar het ziekenhuis. Baby’s die in het kamp geboren worden, krijgen ook niet de zorg die ze nodig hebben. 

Je zegt dat de mensen veel te laat naar het ziekenhuis gingen en daardoor niet de juiste zorgen kregen. Is er binnen het kamp dan geen medische zorg voor mensen die gewond zijn?

Marie: Er is paracetamol voor alles. Voor kanker, voor AIDS, voor mensen met psychische aandoeningen, voor getraumatiseerde mensen... Er was maar één ngo aanwezig die ’s nachts dringende hulp kon verlenen. De mensen werden niet overgebracht naar het ziekenhuis, en als ze in uitzonderlijke gevallen toch een afspraak konden bemachtigen werden ze afgewimpeld of fout gediagnosticeerd. 

Artsen Zonder Grenzen (AZG) heeft gespecialiseerde mensen en hoogopgeleide artsen die begeleiding kunnen bieden aan zwaar getraumatiseerde personen. De medische verslagen van Artsen Zonder Grenzen werden niet erkend door de asielinstanties. Als je zwaar getraumatiseerd was, moest je dat kunnen staven met een doktersattest, die door een Griekse dokter werd afgeleverd. Maar er was maar één psychiater in Lesbos voor het ganse eiland en voor de duizenden getraumatiseerde vluchtelingen in Moria. AZG besliste ook uit het kamp te vertrekken uit protest tegen het beleid.

Als ik me niet vergis zijn dokters bij eed verplicht iedereen helpen die in nood verkeert. Is dat wettelijk afdwingbaar of zit je dan terug met hetzelfde verhaal: dat je een verzoeker moet vinden die er belang bij heeft? 

Ik denk dat het zeker afdwingbaar is, maar het is opnieuw een kwestie van middelen. Je zit met zoveel urgenties dat je de tijd niet hebt om dat allemaal te vervolgen. Dat is het probleem van institutioneel geweld. Je moet dat allemaal kunnen bewijzen: dat je effectief naar de dokter bent geweest en dat die je niet wou helpen. Er zijn zoveel andere problemen dat je je energie daar niet in kan steken. 

In jouw boek staat er beschreven hoe men nieuwkomers keurt in 20 minuten om te bepalen of ze kwetsbaar zijn of niet. Waren er nog andere instanties, buiten Dokters Van De Wereld, die de stempel ‘kwetsbaar’ konden geven? 

Marie: Theoretisch gezien wel. Asielinstanties van de Europese Unie kwamen steun geven aan de Griekse asielinstanties. Zij mochten iemand als kwetsbaar bestempelen, als dat niet werd gedaan door Dokters Van De Wereld. Dat gebeurde echter zelden. 

Veel mensen vroegen zich af: “Waar zitten wij nu eigenlijk?” Ze zeiden: “Nee, nee, wij zitten nog niet in Europa want in Europa behandelt men mensen niet zo”

Er was bijvoorbeeld een Congolese vrouw die zo ernstig verkracht was, dat haar ruggengraat volledig gebroken was. Haar ganse interview zat ze op de grond, want ze kon niet meer zitten of staan van de pijn. Ze kon niet stoppen met huilen. Ze had ook een attest van Artsen Zonder Grenzen bij zich, maar dat was allemaal niet genoeg. Als interviewer stel je dan toch vast dat ze kwetsbaar is? 

Pascal: Stel je voor dat België zegt: “Vandaag gaan we 300 mensen vanuit Moria naar hier brengen maar we geven voorrang aan de meest kwetsbaren.” Dan glippen er veel van hen door de mazen van het net, omdat ze nooit dat statuut kregen, terwijl ze er wel recht op hebben. En dan komen ze niet in aanmerking voor de relocatie. Dat zijn tragedies. 

Waren de bewoners van het kamp zich ervan bewust dat heel wat zaken niet correct verliepen?

Marie: Veel mensen vroegen zich af: “Waar zitten wij nu eigenlijk?” Ze zeiden: “Nee, nee, wij zitten nog niet in Europa want in Europa behandelt men mensen niet zo.” En sommigen zeiden zelfs dat het eten in de gevangenis van Libië beter was dan die van in Moria. Dus ze waren zich wel bewust van de verschrikkelijke omstandigheden waarin ze werden opgevangen.

Welke rol speelt het concept ‘macht’ binnen het verhaal van mensen op de vlucht? 

Pascal: Men praat over immigranten, illegalen, vluchtelingen… terwijl het objectief gezien gaat over mensen op de vlucht. We ondermijnen al het recht op asiel door dit destructief taalgebruik. Dat is een eerste aspect van macht. Er worden niet alleen met woorden grenzen getrokken, maar ook institutioneel en juridisch. Er zijn allerlei rechten uitgeschreven waaronder het recht op asiel, maar er wordt alles aan gedaan om die rechten teniet te doen. Dat geldt ook voor gezinshereniging. Er is een afwezigheid van structurele juridische bijstand. Een groot deel van de dienstverlening van de ambassades in het buitenland is geprivatiseerd (het bedrijf Visa Facilitation Services bijvoorbeeld). Geen enkele van die private actoren is juridisch geschoold. Er worden veel fouten gemaakt door hen die instaan als postbus voor de staat in het buitenland via ambassades, formulieren en vakjes die moeten worden ingediend of aangevinkt. Dat zorgt er allemaal voor dat die rechten in de praktijk worden uitgehold aan de hand van hindernissen, drempels en soms letterlijk muren. 

Wij zijn het die het in stand houden. Wij laten het gebeuren, terwijl we weten wat daar aan de hand is. In die kampen worden mensen bewust mishandeld. Het woord ‘concentratiekamp’ is zeker geen overdrijving

Marie: Er is echt een koloniale expansie van de Europese staten om zich te mengen in alle herkomstlanden. Zo houden ze er mensen tegen nog voor ze vertrekken. Allerlei verdragen van vrij verkeer tussen Afrikaanse landen worden uitgehold door de actie van de Europese Unie. Die vraagt om de verdragen niet meer uit te voeren. Dat bemoeilijkt de vrije passage van bijvoorbeeld Nigeria naar Niger. Dat is al een grens minder die de vluchtelingen kunnen oversteken. De EU gaat dus zelfs macht uitoefenen zodanig dat vluchtelingen niet eens meer vrij kunnen bewegen in hun eigen werelddeel.

Het Griekse leger had de macht over het kamp, terwijl veel mensen juist gevlucht zijn voor het leger in hun land. Natuurlijk heb je dan ook de kleinschalige machtsuitoefening van de gemeenschapsverantwoordelijken [een leider van het kamp, dat wordt uitgebaat door het leger, red.] Op een bepaald moment zei een majoor tegen onze organisatieverantwoordelijke: “We don’t want you here.” Ook weigerde een vrouw van de Griekse asielinstanties om een leeftijdstest af te nemen van een minderjarige: “Ik ga die test niet afleggen want ik heb geen goesting en daar kan je niets tegen doen.” 

Al die mensen die gewoon geen toegang krijgen tot hun basisrechten, dat is machtsmisbruik. Ik was onder de indruk dat die mensen niet meer rebelleerden, ze probeerden het wel maar het bracht niets op dus het enige wat je kon doen was wachten. Ze werden gewoon verpletterd. 

Wie houdt de miserabele toestand van Moria in stand? 

Pascal: De lidstaten van de Europese Unie en wij die stemmen voor de volksvertegenwoordigers. Het is perfect mogelijk om als Europese Unie 10.000 mensen te relokaliseren, maar men kiest daar bewust niet voor. 

Marie: Wij zijn het die het in stand houden. Wij laten het gebeuren, terwijl we weten wat daar aan de hand is. In die kampen worden mensen bewust mishandeld. Het woord ‘concentratiekamp’ is zeker geen overdrijving. Dat gebeurt allemaal in onze naam. We moeten ons daartegen verzetten. De EU laat de Griekse instanties het vuile werk doen, maar het is een Europese beslissing. 

Pascal: De situatie verergert alleen maar. Griekse en Italiaanse grenswachters duwen onder het oog van de EU boten bewust terug naar Libië, terwijl we weten dat daar mensen gefolterd en vermoord worden. Getuigen vertellen me in hun verhalen dat ze mensen voor hun ogen hebben zien onthoofd worden. Wanneer het in hun verhaal over Libië gaat geven ze aan dat ze graag zouden stoppen met vertellen. Het grensagentschap Frontex speelt daar een bewuste rol in, dat is duidelijk nu alle feiten op tafel liggen. 

Marie: En iedereen die ik heb ontmoet uit de Libische kampen is minstens verkracht geweest, zowel man als vrouw. 

Welke stappen kunnen wij als individu ondernemen? 

Marie: We kunnen lobbyen bij de EU zelf via petities, manifestaties, betogingen, de media, het schrijven van boeken. Ik denk dat je je op Belgisch niveau kan engageren voor mensen op de vlucht: hen bijstand verlenen, opvang via de burgerplatformen, en op andere manieren solidair zijn. Die stappen hebben niet direct betrekking op Moria, maar die mensen komen wel vaak uit Moria en wij kunnen hen minstens een warm welkom geven door te luisteren naar wat ze meegemaakt hebben op hun weg. Dat is natuurlijk een gebrekkig antwoord. 

Pascal: Als je in België iets wil doen moet je via de politiek gaan. Middenveldorganisaties kunnen ervoor pleiten mensen te relokaliseren binnen Europa. Dat is geen radicale eis, dat is het minimum dat je kan stellen. Het asiel en migratiebeleid is zo ideologisch en rechts beladen dat middenveldorganisaties en ngo’s als radicaal worden gezien. Sluit je aan bij een dergelijke beweging of zet druk om meer mensen te relokaliseren. Want binnen de Europese grenzen gebeurt dit ondermaats. 

Wat is er veranderd na de brand die in september 2020 het kamp vernielde?

Marie: Ik was misschien heel naïef want ik dacht dat het een bewustmaking zou brengen bij de publieke opinie, dat ze zouden inzien dat het echt een ramp was en dat ze zouden beslissen om massaal te relokaliseren, maar daar is niets van gekomen, en dat geeft me geen hoop. Op het moment dat het kamp in brand is gestoken, waren er ongeveer 15.000 mensen en waren er zes of acht toiletten. Nu in het nieuwe kamp is er zelfs geen stromend water.  Men had het kamp definitief kunnen sluiten; een paar duizend mensen in Europa opvangen, dat is niets. Dat dit niet gebeurd is toont aan dat er een politieke wil is om het model te handhaven en het uit te breiden. 

Omdat het asielsysteem in Griekenland zo traag, inefficiënt en onhoudbaar is, en mensen op de vlucht zo lang in een onmenselijke situatie vertoeven, wordt het een promotiemiddel op zich om via irreguliere kanalen hier te geraken en hier asiel aan te vragen, en dat heeft Europa alleen maar aan zichzelf te danken

Pascal: We leren niet uit die branden; hetzelfde is ook in Bosnië gebeurd en daar heeft men ook gewoon een nieuw kamp opgetrokken. De schuld wordt doorgeschoven naar de desbetreffende overheden, terwijl die samenhangen met de Europese lidstaten die uiteindelijk de macht hebben in Europa. Dit beleid wordt bewust gevoerd. Omdat het asielsysteem in Griekenland zo traag, inefficiënt en onhoudbaar is, en mensen op de vlucht zo lang in een onmenselijke situatie vertoeven, wordt het een promotiemiddel op zich om via irreguliere kanalen hier te geraken en hier asiel aan te vragen, en dat heeft Europa alleen maar aan zichzelf te danken.

Marie: Ter vervollediging: volgens een schatting van een aantal jaren geleden was het budget van Frontex tussen de 10 en 11 miljard euro, en het geld dat door de migranten wordt besteed aan smokkelaars wordt ook geschat op 10 à 11 miljard euro. De politiek zegt “We hebben geen geld om een ander beleid te voeren,” maar eigenlijk smijten ze gewoon 20 miljard euro weg om aan smokkelaars te geven en aan Frontex. Mochten Frontex en aldus de smokkelaars niet meer bestaan, zou dat geld beschikbaar worden voor iets anders.

Waarom is er in de media zo weinig aandacht voor?

Marie: Als journalist mag je het kamp niet betreden. Ik was eens stiekem foto’s aan het nemen en merkte op dat ik achtervolgd werd om te controleren wat voor foto’s ik nam. De meeste journalisten die erheen gaan, werken undercover. Ze mogen er niet in omdat Moria een onmenselijk kamp is, en het is onwenselijk om daar beelden van in de pers te krijgen, met als gevolg dat mensenrechtenschendingen worden aangetoond, en gezichtsverlies in de publieke opinie. 

Stel, je krijgt 1 miljoen euro om het probleem aan te pakken. Wat zou je doen?

Pascal: Ik zou investeren op de Griekse eilanden zelf, heel wat van de jobs op die eilanden geraken niet ingevuld want de jonge bevolking heeft zijn toekomst gezocht op het vasteland. Inzetten op lokale integratie dus, en daarop aanvullend een verdeling van de bewoners van Moria over Europa. 

Marie: Ik zou kampen oprichten zoals het Swiss Camp. Het was een mooi modelkamp dat werd opgericht door ngo’s, en illustreerde dat het ook anders kan. Het werd beheerd door vrijwilligers en erkende vluchtelingen, en bevatte een school, een kapper, een radiostation, een restaurant met verse biovoeding. Er werden activiteiten georganiseerd, mensen konden elkaar ontmoeten. Ik zou geld geven voor dat soort initiatieven, want je geeft vertrouwen en middelen. Het  zijn heel sterke mensen, die een heel parcours overleefd hebben. Ze willen werken en naar school gaan, als je steun geeft om dergelijke projecten te ontwikkelen lukt dat perfect. 

'Zo was Moria' is verkrijgbaar bij Epo.

Wil je graag je steentje bijdragen op lokaal niveau?

- Word buddy in een asielcentrum.
- Houd de website van Vluchtelingenwerk Vlaanderen in de gaten. Zij organiseren regelmatig activiteiten om mensen op de vlucht te steunen, zoals de Refugee Walk.
- Bekijk hier wat je kan doen binnen het Burgerplatform Brussel
- Word voogd van een niet-begeleide minderjarige vluchteling bij de Dienst voogdij van FOD justitie 
- Kijk op de website van CIRE wat je nog meer kan doen.
- Zamel spullen in of duik eens in je kelder en zie wat je kan missen voor de mensen in Duinkerke en Calais. Zoek even op wat er nodig is op Koudewinters of Solidarity for All.

Joram Deconinck transcribeerde dit interview.