Je kan de samenleving doen evolueren. Hoe doe je dat? Kunst is de meest krachtige manier om dat te doen.
Stand-up comedian Mohammed “Mo” Amer behoort tot de Dave Chapelle-posse en goede vrienden van hem kennen we ook via de alombekende The Daily Show. Met Allah Made me Funny hebben Mo Amer, Azhar Usman en Preacher Moss mainstream Amerika op een ludieke en scherpe manier doen kennis maken met de onbekende, gestigmatiseerde wereld van Arab-Americans. Comedy is voor hem een kunst en Amer gelooft in de kunsten als factor van maatschappelijke verandering.
Amer is opgegroeid in Houston, Texas. Daar woont een deel van zijn familie nadat ze hun leven meermaals hebben heropgebouwd “vanaf onder nul”: in hun thuisland Palestina hebben ze alles moeten achterlaten, dan nog eens in Qatar, dan nog eens in Kuwait, na de eerste Golfoorlog. Ergens is het voorspelbaar dat zijn antwoord op de simpele vraag waar woon je? niet eenduidig is: “Ik weet niet waar ik woon. Ik woon momenteel in vliegtuigen en hotels. Ik ben vooral in LA en NY, maar ik ben altijd onderweg”.
Mooie toeval: het enige land van het Midden-Oosten waar ik ooit ben geweest is Kuwait. Ik heb er mooie herinneringen aan.
Het Midden-Oosten wordt gezien als een gemene plaats, maar het zijn de meest zachtaardige mensen die je kan tegenkomen. Ik heb familie daar, ik geef om hen. Ik ben daar regelmatig op tournee, net zoals ik regelmatig in Europa op tournee ben. Het is een gastvrij volk dat mensen door de geschiedenis heen ontvangen heeft, ook Joden, toen ze Duitsland ontvluchtten. Daarom is het zo triestig om te zien dat men zo snel vergeet. Het Midden-Oosten heeft vluchtelingen ontvangen toen het nodig was. Nu moeten mensen vluchten uit het Midden-Oosten.
Ben je activistisch betrokken met het Midden-Oosten?
Ik ben actief als een stand-up comedian. Dat ik een palestinian-american ben, en ook moslim, comedian, vluchteling en migrant, is al een statement op zich. Het is ook een interessante evenwichtsoefening: je probeert deel uit te maken van een samenleving, je wilt deel uitmaken van de mainstream, dus je moet jezelf presenteren op een manier die voor iedereen toegankelijk is. Tegelijkertijd zijn er zaken waardoor ik gepassioneerd ben, die ik openlijk of op een discrete manier steun. Maar mijn protest vindt plaats op het podium. Stand-up comedy is een protest art form, het is ontstaan als een vorm van protest. Daarom hou ik ervan. Ik wist het niet, toen ik eraan begon. Ik wilde mensen doen lachen.
Hoe maak je jouw betrokkenheid bij een complexe actualiteit beschikbaar voor een breed publiek?
Door middel van persoonlijke verhalen. Door middel van observaties. Mensen voelen zich verbonden met jou als je een eerlijk verhaal vertelt. Ik schrijf geen grappen, mijn voorbereiding zijn mijn shows. Ik sta op het podium, neem een microfoon vast en vertel mijn verhaal. Soms roept iemand een onderwerp en dan improviseer ik vijf, tien minuten lang en het publiek is mee. Als je eerlijk bent, zullen mensen een manier vinden om zich te betrekken.
Is er een groot verschil tussen jouw ervaring als moslim in de Verenigde Staten en de ervaring van Europese moslims? Gezien bijvoorbeeld hoe ze geviseerd worden sinds 13.11?
Ik ben aangekomen in de VS toen ik 9 jaar oud was. 19 jaar later heb ik de nationaliteit gekregen. Ik heb 10 jaar gereisd als een comedian, zonder een reispas. Ik word niet alleen ondervraagd in de VS: ook in alle andere landen. Het is moeilijk om de VS te verlaten en het is moeilijk om elders aan te komen. Racisme, ongelijke behandeling: ik zit overal in de rijen en de kleine kamers waar alle Aziaten, Afrikanen en latino’s zitten. Wat ik vertel, is overal herkenbaar.
Hoe kan je zo veel negatieve input omvormen tot iets positiefs?
Het is discussieerbaar, maar het enige wat je in handen hebt, dat ben je zelf. Een optie is minder aandacht te schenken aan die negatieve input: ik moet soms kiezen voor mijn eigen gezondheid, want het is soms benauwend om bijvoorbeeld naar de Amerikaanse berichtgeving over Israël en Palestina te luisteren. Zo veel leugens, zo veel eigen agenda’s, zo veel middelen. Dat kan je niet tegenhouden, het is veel te groot. Wat je wel kan doen, is de samenleving beïnvloeden met jouw eigen vooruitgang. Het beste wat je kan doen is verder gaan, je werk doen. Jezelf inspireren en de mensen rondom je. Je kunt mensen niet veranderen, maar je kan de samenleving doen evolueren. Hoe doe je dat? Kunst is de meest krachtige manier om dat te doen. Kunst breekt muren. Het kan absurd klinken maar het is zo. En stand-up comedy biedt me die kans om de samenleving te beïnvloeden. Comedy is krachtig.
Merk je daar de effecten van?
Drie jaar geleden heb ik opgetreden op een politieke bijeenkomst. Alle grote namen waren er. Ik stond daar op het podium en lachte hen uit. Ik wijdde een deel van mijn show aan mijn migratie issues. Ik heb een show, Legally Homeless, die volgend jaar op tv komt. Het gaat vooral over die 20 jaar aan migratieverhalen. Ik sprak dus over het taalgebruik van het asielbeleid, over hoe migranten daarmee ontdaan worden van hun menselijkheid. De politici lachten zich kapot, ik zei “thank you”, liet de microfoon vallen en verliet de zaal zo snel als ik kon. Ik wilde daar niet meer zijn, ik verliet het hotel langs de keuken. De meeste mensen in de keuken waren latino’s. “Man, you’re my dude!” riepen ze meteen. Het was alsof we broeders waren. Ze voelden zich dankbaar en vertelden hun verhalen. Ze hadden geluisterd en herkenden zich in mijn show: hoger opgeleid en onderbenut, gescheiden van hun families en gezinnen, overal slecht behandeld. Ze voelden zich beter, omdat ze hadden gehoord wat ze al lang zelf wilden zeggen. Die verbondenheid geeft me sterkte.
Ondanks die moeilijke momenten moet je kunnen werken met een glimlach op je gezicht, want anders stop je ermee.
Veel van wat ik meemaak, maakt me kwaad. Er is heel veel spanning. Je zou van minder moe worden en er zijn inderdaad mensen die ermee stoppen omdat ze niet meer kunnen glimlachen. Ik stop er voortdurend mee, maar ik herbegin er heel snel aan. Ik ben altijd on the run, ik reis al meer dan de helft van mijn leven. Werken aan een tv-programma is een manier om een onderbreking in te lassen. Maar als ik twee weken stil zit, moet ik weer bewegen. Ik moet actief kunnen blijven. Ik moet bezig blijven.
Mo Amer staat naast Nederlander Pieter Jouke, legende Roland Van Campenhout, multigetalenteerde Elisabeth Severino Fernandes, Johan Petit, Öznur Karaca, Erhan Demirci en BRZZVLL op het programma van 'Nuff Said. Op 03.12 in De Centrale (Gent), 04.12 in CCBe (Berchem) en 05.12 in C-mine (Genk).
