Twee nieuwsfeiten volgden elkaar op in Het Journaal van zondagavond 3 juli 2016: de toename van vrijwillige terugkeer van asielzoekers, vooral naar Irak en Afghanistan, en het nieuws van een bloedige aanslag in Bagdad, waarbij meer dan tweehonderd doden vielen. Hoe opmerkelijk die combinatie ook was, er volgde geen duiding over de redenen waarom men vrijwillig naar een oorlogszone terugkeert. Gaat het hier zo slecht dat mensen ervoor kiezen om weg te gaan?
De investering in terugkeerconsulenten en terugkeerloketten - zeg maar de investering in de aanmoediging om terug te keren - was maar een van de factoren die een rol speelden in die beslissingen. Vandaag spreekt de politie van Kruibeke openlijk van praktijken die ze VIP noemen (Very Irritating Police) in het geval van wat vandaag onder de noemer ‘transmigranten’ valt. Maar de vele andere factoren (een dehumaniserend discours? Dagelijks racisme? Uitzichtloosheid?) blijven onder de radar.
Hassan Raad Marhon is een erkende vluchteling uit Irak. Hij filmde zijn verblijf met iPhones en biedt nu met A lot of people een kijk op hoe de Belgische opvang van vluchtelingen wordt ervaren. Papierwerk bij Vreemdelingenzaken, tijdelijke accommodaties bij Fedasil, sporten, koken, eten, bidden. Niksen. Banale aspecten uit hun dagelijks leven komen aan bod. Ook hun vrijwillige terugkeer.
Hassan, iPhone in de hand, filmt zijn vrienden op een schijnbaar speelse manier, maar dan, tussen al dat lachen en spelen door, vallen de lastige vragen, dan laat hij zijn onderwerp niet los tot hij een antwoord krijgt. Ontkenning is ook een antwoord.
Zijn voice over lijkt onschuldig, maar confronteert de kijker zowel met de realiteit van vluchtelingen in België als met het effect van die realiteit op hen. Ze volgen ook het nieuws. Ze weten dat ze voor een groot deel van de Belgen niet welkom zijn. Ze vertalen dat besef in bittere humor en dat confronteert ons met onszelf en wat ons humaan maar rechtvaardig asielbeleid voor velen inhoudt.
Maar ook het gemis komt in beeld: de hunkering naar familie en liefde. Er wordt hier ook niet verborgen hoe de mannen onderling stoer en seksistisch spreken. Maar tegelijk zijn ze broos. Tegelijk zingen ze, dansen ze, ze zijn tenslotte mensen.
Het gaat hier niet om een klassieke reportage. Er is geen duiding, hoogstens commentaar. Het is meer een korte documentaire dan een reportage. Maar hoewel de journalistieke waarde onmiskenbaar is (waarom komt dit niet uit de hand van de door ons gesubsidieerde journalistiek?) werkt dit document eerder op empathie door erkenning dan op empathie door informatie.
De titel is al slim. A lot of people. Het is een impliciete uitvergroting van deze anekdotes en de gevolgen ervan, zowel voor de vluchtelingen als voor de instellingen en de mensen die hen opvangen. Het is een erkenning van de nood aan management. En dat zet de deur open voor een gesprek over de wederzijdse omgang met die complexe omstandigheden.
We weten intuïtief dat migranten gepest worden. Door politieacties die mensen moeten ontmoedigen, door procedures onnodig onaangenaam te maken. De opsluiting van kinderen is maar één van de vele aspecten van ons asielbeleid waar we niet trots op mogen zijn. Dagelijks wordt er geantwoord dat men ‘terug naar eigen land’ moet gaan als het hen hier niet zint, maar de vraag blijft of het niet oneerlijk is om ondanks deze praktijken te blijven spreken in termen van gastvrij, humaan en rechtvaardig.
A lot of people, een korte documentaire van Hassan Raad Marhon. Te zien op 20.09 in première tijdens het slotfeest van het Fameus-zomerproject GAST.
