Een van de mijlpalen uit de filmgeschiedenis is Man with the Movie Camera (1929), van de Sovjet filmpionier Dziga Vertov. De film is een exploratie van de filmtaal, van de mogelijkheden van film als medium. De film schrijft zich in in een decennia oud debat over de filmmaker als een auteur die de camera hanteert als instrument om een verhaal te vertellen. Ondertussen bestaat in de Senegalese traditie de figuur van de Griot, een belangrijke persoon die als historicus kan fungeren, of als politiek adviseur, als verhalenverteller, als dichter of zanger. Ousmane Sembene, algemeen bekend als de vader van de Afrikaanse cinema, zou je kunnen zien als De Griot met de filmcamera.
Sembene was zich uiterst bewust van het belang van verhalen. Hij wist hoe beeldvorming werkt en kende het belang van eigenaarschap van een verhaal. Dat de documentaire Sembene! met een citaat van hem opent is dus geen toeval: “If Africans don’t tell their own stories, Africa will soon disappear”.
Sembene groeit op in een rurale context, zonder toegang tot media. Hij groeit dus op in een context die orale traditie centraal stelt. Maar eens hij kennismaakt met de Franse literatuur, kunst en intellectualiteit, merkt hij al snel dat zijn eigen referentiekader ontbreekt, dat hij geen toegang heeft tot de verhalen van mensen zoals hijzelf en zijn familie en vrienden. Dat vacuüm vullen zal zijn levenswerk worden.
Als jongvolwassene migreert hij naar Marseille waar hij eerst als dokwerker zijn brood verdient, maar zich dan profileert als Afrikaanse auteur in Frankrijk. Hij kan zich echter niet richten tot een grotendeels ongeletterd publiek, waardoor hij op zoek gaat naar een andere taal om met zijn landgenoten te communiceren. Sembene studeert een jaar film in de Sovjet-Unie, daarna keert hij terug om tot zijn laatste dagen met film bezig te zijn.
Sembene! is een film van Samba Gadjigo en Jason Silverman, en brengt verslag van het leven en oeuvre vanuit het perspectief van Gadjigo, vriend van Sembene, auteur van zijn biografie, tolk in vele live verschijningen en verantwoordelijk voor de making of van Sembene’s laatste film, Moolaadé.
In zes hoofdstukken met vele onderlinge raakvlakken, wordt het werk van Sembene benaderd als erfgoed, als kristallisering van zijn parcours en zijn context, als politiek document en als activistisch pleidooi voor een correcte representatie van Afrikaanse landen en volkeren. Sembene zou met zijn films tegen de schenen schoppen van Frankrijk, van Senegalese corruptie, van het misbruik van religie en zou zijn carrière afsluiten met een krachtig pleidooi tegen de genitale verminking van vrouwen en meisjes.
Met een poëtische voice-over verkent Sembene! zijn filmografie van Borom Sarret (bekend als de eerste subsaharaanse kortfilm) tot Moolaadé. Ook La noire de… (de eerste langspeelfilm van een Sub-Saharaanse regisseur, bekroond in 1966 met de Prix Jean Vigo voor de beste film) en zijn uiterst kritische politieke trilogie (Emitai over de moeilijke verhouding tussen Frankrijk en de kolonies tijdens WOII, Xala over corruptie en verraad van de Afrikaanse elites na de onafhankelijkheid en Ceddo, een scherp geformuleerde kritiek op het misbruik van religie) passeren de revue en bewijzen hoe bewust Sembene omging met de politieke rol van de cinema. Uiteraard ook het controversiële Camp de Thiaroye komt aan bod, niet alleen omdat Frankrijk de film lange tijd gecensureerd heeft, maar ook omdat de film de kleine kantjes van de rebelse regisseur belicht.
Het verhaal van Sembene is het verhaal van het Afrikaanse continent. Van Afrikaanse migratie en van Afrikaanse onafhankelijkheid. Van de Afrikaanse zoektocht. Sembene! laat ons kennismaken met hem als icoon, als bron van inspiratie, als een (gecontesteerde) meester voor een nieuwe generatie, als (afwezige) familieman, activist en politieke spilfiguur.
Sembene!, een film van Samba Gadjigo en Jason Silverman, op zondag 10 maart in Cinema Zuid (Antwerpen), in het kader van Black History Month.
BHM gaat op 1 maart feestelijk van start met de opening van de tentoonstelling ‘What does freedom mean to you as Afro-Belgian' in het FoMu + Afterparty.
Ook op het programma staan tentoonstellingen in Permeke (Antwerpen), Bog-Art (Brussel) en Toko 139 (Berchem), de fantastische voorstelling Fanon Mixtape van Mathieu Charles (06.03 @ Arenberg) en documentaires over Jean-Michel Basquiat (03.03 @ Cinema Zuid), Fela Kuti (07.03 @ CCBe), Ousmane Sembene (10.03 @ CZ), de Harlem drag balls (17.03 @ CZ) en Blues muziek (24.03 @ CZ).
Daarnaast ook lectures over Black art, Black aesthetics, Racial bias in fotografie, artistieke praktijk, artistieke verantwoordelijkheid en lezingen van Dr. Bambi Ceuppens, Ogutu Muraya en Isaiah Lopaz. BHM sluit af met een concert met de hedendaagse blues van Adia Victoria op 29.03 @ De Roma en een afterparty @ Café au Lait op 30.03.
Alle info: https://www.facebook.com/bhmantwerp/ @bhmantwerp #BHMAntwerp
