Een gesprek met Jessika Devlieghere, medeoprichtster van de Palestinian Circus School.
De documentaire What Happened in the Tent van filmmaker Roel Nollet en VRT-journalist Majd Khalifeh biedt een verrassende kijk op Palestina. De film volgt namelijk een groep performers van The Palestinian Circus School, een Palestijnse organisatie die al meer dan tien jaar circuskunsten onderwijst in verschillende Palestijnse steden. De film brengt niet alleen een onverwacht en positief verhaal over een regio die getekend wordt door een allesoverheersende bezetting. Het is ook een manier om te kijken naar de alledaagsheid van de bewoners van de bezette gebieden.
Ondertussen zijn de spelers van de Palestinian Circus School uitgegroeid tot ware ambassadeurs van hun thuisland. Ze stellen Sarab voor, een zeer actueel stuk over de vluchtelingenkwestie. De regie lag in handen van een ervaren Britse circusregisseur die samen met de Palestijnse performers vorm geeft aan een aangrijpend verhaal.
Jessika Devlieghere heeft dit initiatief 12 jaar geleden mee opgericht en coördineert de tournee. Ze zullen met zeven performers op verschillende Europese podia staan. “We hebben de eerste voorstelling in Londen gegeven in april”, zegt Devlieghere. “We hebben net een reeks voorstellingen afgerond in Denemarken en vanaf 16 mei treden we op in verschillende steden in België. Nadien gaan we terug naar Palestina en hopelijk staan we terug in Europa in september.”
Kif Kif: In welke mate is het werk van de Palestijnse circusschool een politiek statement?
Jessica Devlieghere: In Palestina bestaat er geen leven buiten wat we ‘politiek’ noemen, omdat de bezetting het hele leven domineert. Waar je naar school gaat en waar je gaat werken, op wie je verliefd wordt en met wie je mag trouwen, niks valt buiten de context van de bezetting. Natuurlijk dringt dat op vele manieren het verhaal van de circusschool binnen. In eerste instantie, in onze dagelijkse realiteit: willen we optreden of lesgeven aan kinderen in Jeruzalem, dan mogen we dat niet omdat de trainers geen toelating krijgen. Twee van onze studenten werden vermoord. Een andere kreeg een kogel door zijn long, op minder van een centimeter van zijn hart, en overleefde op een miraculeuze manier. Een trainer die in 2015 opgepakt werd door het Israëlisch leger, zat 21 maanden in de gevangenis zonder een rechtszaak of recht op verdediging, zonder zelfs een reden voor zijn gevangenschap, waardoor hij ook 41 dagen meedeed aan een hongerstaking. De bezetting is er elke dag. En die dagelijkse realiteit willen onze jongeren delen met de wereld. En de circusschool is een kanaal om dat verhaal te brengen.
En toch brengen jullie ook een totaal andere boodschap...
Ze weten ook dat ze in de meeste media afgetekend worden als terroristen en ze willen juist tonen dat ze een dynamisch, vrolijk, jong en creatief volk zijn, ondanks de gebrekkige ontwikkelingskansen. Ook dat willen we sterk meegeven aan de wereld. Dus, willen we een politiek statement maken? Misschien wel, maar welke andere keuze heb je als je in een dergelijk verhaal leeft?
Hoe vertalen jullie dat contrast op het podium?
Als we een lokale voorstelling maken, voor de Palestijnse samenleving, proberen we het plezier te leren ontdekken, het gevoel dat we kunnen lachen, de fierheid op onze circusschool. We maken voorstellingen waarvoor we diep nadenken over wat de kinderen, jongeren en mensen op een bepaald moment nodig hebben. In juni 2014 begonnen we aan een nieuwe creatie. Een aantal dagen later begon de aanval op Gaza. Heel die zomer was een grote ramp. De TV staat de hele dag aan met de meest gruwelijke beelden. Op dat moment denk je: “Binnen twee of drie maanden is dit verhaal over. Wat zullen onze kinderen en jongeren op dat moment nodig hebben?” Ontsnappen. Ontsnappen aan die zwaarte. We moeten kinderen terug kinderen laten zijn. Terug onze humaniteit behouden. Hoe maken we een voorstelling die te maken heeft met onze realiteit en die tegelijkertijd, met humor, luchtig, mensen terug hoop kan geven en aan het lachen kan krijgen. Bij internationale voorstellingen komt de realiteit waarin we leven naar de voorgrond. De betekenis van de muur. Bombardementen, angst en de vernedering van dagelijkse controles komen dan meer uitgesproken naar boven.
Wat kunnen we verwachten van Sarab?
Sarab betekent ‘mirage’ of ‘luchtspiegeling’. Oorspronkelijk waren ze van plan om een voorstelling te maken over Palestijnse vluchtelingen, maar dan komen andere conflicten in het Midden-Oosten op gang, waaronder de crisis rond Syrische vluchtelingen, dus ze maakten een voorstelling over vluchtelingen uit het Midden-Oosten. Het menselijke verhaal achter de vluchteling. Dat komt telkens terug: de nood om het menselijke verhaal achter een nummer, achter de woorden. De circusschool is begonnen in 2006, in een context zonder een al te sterke circustraditie. Deze voorstelling toont aan dat we een heel parcours hebben afgelegd. We zetten nu de eerste grote stappen. Samenwerking met internationale artiesten en een internationale regisseur, artistieke ontwikkeling via verschillende media, maar het verhaal verder te laten draaien is op zich al een grote uitdaging.
Is het voor jullie mogelijk om een Israëlisch publiek aan te spreken? Hebben jullie bondgenoten in Israël?
Er zijn bondgenoten. Individuen die we kennen en ons steunen, maar van institutionele samenwerking is er geen sprake. We hebben het geprobeerd, maar de manier waarop de zaken lopen verplicht ons om eruit te stappen. We kregen bijvoorbeeld de vraag om een festival mee te organiseren en we wilden dat doen op voorwaarde dat een heel duidelijke boodschap naar buiten kon worden gebracht, dat we tegen de bezetting zijn. ‘Breaking the wall’ wilden we het noemen, maar voor hen ging dat te ver. ‘Climbing the wall’ was voor hen wel aanvaardbaar. Dat zijn ook de realiteiten waarmee je geconfronteerd wordt. Toen onze trainer in administratieve detentie zat, hebben we steun gekregen van mensen in Israël die op straat zijn gekomen, actie hebben gevoerd, brieven hebben geschreven. Maar ze zijn op twee handen te tellen, dat is het spijtige daarvan.
Hoe is de situatie geëvolueerd in de voorbije 12 jaar?
Eigenlijk gaat het ter plaatse alleen maar achteruit. De recente Amerikaanse erkenning van Jeruzalem als hoofdstad is maar een van de manieren waarop Israël zijn dominantie over de stad wil versterken. De muur is opgetrokken en de settlements zijn fenomenaal toegenomen. Landroof, house demolitions, checkpoints,... we zijn op alle vlakken verder van een oplossing. Jarenlange onderhandelingen werken echter als afleiding om het conflict zo lang mogelijk te laten aanslepen en met de Palestijnen te laten gebeuren wat destijds met de Native Americans gebeurde. Soms word je heel moedeloos van de politieke realiteit. Wat onze hoop overeind houdt, is de veerkracht van het volk. Hun ongelofelijke gedrevenheid om midden in die waanzin toch heel veel energie te steken in zeer mooie projecten. Om zich te organiseren, verder te gaan en zo veel mogelijk hun verhaal te vertellen. Het gevoel dat ze een correcte zaak verdedigen geeft hen sterkte en de circusschool is daar een voorbeeld van.
Sarab, een voorstelling van The Palestinian Circus School, op 16 mei in De Roma.
