Partijprogramma's doorgelicht: PVDA

Het partijprogramma van de PVDA bestaat uit veertig hoofdstukken. Eén daarvan draagt de titel: “Een divers land zonder racisme, waar iedereen meetelt.” In dat hoofdstuk windt de PVDA er geen doekjes om: “Racisme is een trieste realiteit.” Die vaststelling wordt vervolgens ook aangevuld met een duidelijke intentieverklaring: “We pakken het racisme aan want het verhindert dat we samen de echte verantwoordelijken van onrecht en ongelijkheid bestrijden.”

Een interessant aspect van die heldere intentie is het feit dat de PVDA zich op die manier nogal expliciet positioneert in het hedendaagse debat rond ‘klasse’ en ‘ras’. Men ziet racisme als iets dat machtshebber gebruiken om mensen tegen elkaar uit te spelen en zo te voorkomen dat men samen ten strijde trekt tegen de meer algemene economische onderdrukking. De vele concrete beleidsvoorstellen zijn ook duidelijk vanuit die visie uitgewerkt.

Concrete beleidsvoorstellen

Veel gekende voorstellen uit het antiracistische middenveld werden duidelijk bewust opgenomen in het verkiezingsprogramma.

Zo pleit de PVDA voor proactieve praktijktesten op arbeids- en huurmarkt door inspectiediensten en middenveldorganisaties evenals de bestraffing van werkgevers die in de fout gaan (in verhouding tot de grootte van hun bedrijf); voor het afschaffen van het hoofddoekenverbod in privébedrijven, openbare diensten en scholen; voor het tegengaan van etnische profilering door diversiteitscellen bij de politie te ondersteunen, door extra vormingen te verplichten en door bij elke identiteitscontrole een ontvangstbewijs in te voeren; voor de bescherming van het staatsburgerschap van personen met de dubbele nationaliteit en kinderen die in België geboren zijn of die in België opgroeiden.

Veel gekende voorstellen uit het antiracistische middenveld werden duidelijk bewust opgenomen in het verkiezingsprogramma.

Ook het maatschappelijk dekoloniseren van de geesten komt aan bod, hoewel dat wat beperkt blijft tot onderwijs: “We zorgen in leerplannen en in de lerarenopleiding voor kritische duiding van het koloniaal verleden, voor inzicht in de geschiedenis van de migratie en van de strijd tegen het racisme.” Over de dekolonisering van de publieke ruimte in België wordt niet gesproken. Al moeten we daarbij wel benadrukken dat de PVDA, in tegenstelling tot de meeste andere partijen ook heel diep ingaat op de noodzaak om onze buitenlandse betrekkingen zowel op economisch, militair als cultureel vlak te dekoloniseren. Men doet daarbij o.a. voorstellen rond het samenwerken met voormalige kolonies op basis van gelijkwaardigheid en de teruggave van voorwerpen die doorheen de kolonisatie werden geroofd.

Naast deze gekende hoofdthema’s worden echter nog een resem andere beleidsvoorstellen gedaan: streefcijfers in de openbare diensten en de privé; positieve acties om de ongelijkheid recht te trekken; openbare aanbestedingen worden gegeven aan bedrijven die een voorbeeldrol vervullen inzake gelijkheidsbeleid; ondersteunen van alle inspanningen om tot een nationaal actieplan tegen racisme te komen; evalueren en herwerken van de Antiracismewet, de Antidiscriminatiewet en de Genderwet van 2007; automatische Belgische nationaliteit na vijf jaar wettelijk verblijf in ons land; opstellen van een plan om de schooluitval van jongeren uit de migratie en uit financieel zwakke gezinnen aan te pakken; een niet-discriminerend inschrijvingsbeleid om komaf te maken met ‘witte’ en ‘zwarte’ scholen;  een intercultureel pedagogisch project waarbij afkomst gewaardeerd wordt en meertaligheid aangemoedigd; een actieplan voor meer kandidaten met een migratieachtergrond in de lerarenopleiding; een actief intercultureel beleid, met in de publieke ruimte een plaats voor verschillende religieuze tradities en feesten; organiseren van dialoog tussen de verschillende religieuze gemeenschappen; investeren in culturele ontmoetingsplaatsen.

Een sociaal-economische visie op diversiteit

De PVDA wil racisme in de eerste plaats aanpakken via arbeid. Ze verwijst daarbij naar de slogan van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging: “meer jobs, meer gelijkheid.” 

Net als alle andere partijen stelt de PVDA vast dat er een onmiskenbare groei is van de culturele diversiteit in ons land. In tegenstelling tot sommige andere partijen is het voor de PVDA echter niet vanzelfsprekend dat dit tot samenlevingsproblemen leidt die men zo snel mogelijk moet indijken. Als er problemen zijn met het samenleven in diversiteit, dan moeten we de oorzaken volgens de PVDA niet zoeken in de diversiteit op zich en wel in het economische systeem. Daarom stelt het programma dat superdiversiteit grote troeven inhoudt, “mits we erin slagen iedereen gelijke rechten en kansen te bieden en die ook in de realiteit waar te maken. Maar het tekort aan werk, aan dienstverlening en sociale voorzieningen zorgt voor spanningen tussen werkende mensen. Willen we de superdiversiteit doen slagen, dan moeten we die tekorten wegwerken, erin investeren.”

De PVDA wil racisme daarom ook in de eerste plaats aanpakken via arbeid. Ze verwijst daarbij naar de Amerikaanse burgerrechtenbeweging van de jaren zestig en zeventig waarbij een coalitie van Afro-Amerikaanse organisaties en vakbonden met de slogan “meer jobs, meer gelijkheid” op straat kwam. Door mensen grotere toegang tot de arbeidsmarkt te garanderen en zo hun sociaaleconomische situatie te verbeteren wil de PVDA ervoor zorgen dat discriminatie wordt weggewerkt.

Daarnaast heeft de PVDA ook oog voor het belang van onderwijs, de uitbouw van een breed sociaal-cultureel middenveld en de juridische bescherming van burgerrechten. Ze luisteren daarbij expliciet naar de stem van het middenveld. In het programma wordt immers verwezen naar de onderzoeken en inspanningen van Praktijktesten Nu, het Minderhedenforum, Amnesty International en de coalitie van organisaties die beroep aantekende bij het grondwettelijk hof tegen de ‘deportatiewet’.

De PVDA biedt een positieve, toekomstgerichte kijk op diversiteit. Men vertrekt daarbij ook vanuit een sterk marxistische, economische analyse.

In lijn met dit alles kiest PVDA er ook voor om zich expliciet te distantiëren van het discours van rechtse politici: “[Zij] schilderen mensen met een migratieachtergrond af als profiteurs, dommeriken, niet in staat zich aan te passen. Zij beweren dat Berbers ‘gesloten gemeenschappen’ zouden vormen, dat racisme ‘relatief’ zou zijn, dat racisme als ‘excuus’ voor persoonlijk falen gebruikt wordt enzovoort. Zij pochen over hoeveel mensen op de vlucht ze hebben teruggestuurd en spreken over mensen die ‘opgekuist’ moeten worden. Ze sluiten kinderen op in gesloten centra.” Volgens PVDA hoeft het dan ook niet te verwonderen dat racisme vandaag zo welig woekert in dit politieke klimaat.

Conclusie

De PVDA biedt een positieve, toekomstgerichte kijk op diversiteit. Men vertrekt daarbij ook vanuit een sterk marxistische, economische analyse. Aangezien de PVDA de eigen ideologische insteek nooit onder stoelen of banken stak, hoeft dat uiteraard niet te verwonderen. Men kan zich afvragen of sommige facetten van het samenleven in superdiversiteit door zo’n analyse soms wat uit het blikveld verdwijnen. Vermoedelijk ontbreken daardoor bijvoorbeeld verdere voorstellen om (naast hun aanzetten tot dekolonisatie van internationale relaties en het onderwijs) ook dekolonisatie van de publieke ruimte door te zetten. Maar hoe het ook zij, de PVDA erkent racisme in elk geval als een zeer reëel probleem dat om een gerichte aanpak vraagt. Daartoe worden ook veel concrete en grondige beleidsvoorstellen geformuleerd die op alle punten nauw aansluiten bij de gekende eisen van het antiracistische middenveld.