#Quarantaine, #familytime, #qualitytime. Thuis moeten blijven is niet voor iedereen hetzelfde. Genieten van je familie en het mooie weer? Niet als je geen balkon, tuin of koertje hebt. Nu in publieke ruimtes samenzitten niet meer mogelijk is, zijn deze tijden van thuisblijven vooral moeilijk voor mensen die met grote gezinnen in kleine appartementen wonen. Of voor hen die onder de armoedegrens leven. Denk aan gezinnen die afhankelijk zijn van voedselpakketten maar die niet weten of dat de komende weken of maanden mogelijk blijft. En hoe moet het nu als in het overvolle appartement de spanningen in je huwelijk hoog oplopen maar je verder nergens heen kunt? In deze tijden zijn er mensen die vergeten worden. Terwijl juist zij in deze crisis extra kwetsbaar zijn.
© Karin Schuitema
Kwetsbare jongeren
Wat als je 's avonds niet aan dat overvolle huis en ruzies kunt ontsnappen om je vrienden te ontmoeten op een pleintje en je hart te luchten? Of dat je, als je dat wel doet, een boete van 250 euro riskeert, die je met geen mogelijkheid zou kunnen betalen? Dit overkomt nu veel jongeren in een moeilijke thuissituatie. En precies nu worden de activiteiten en steun vanuit jeugdwerk en jeugdbeleid door de corona preventiemaatregelen belemmerd.
Social distancing raakt sociaal werk namelijk ook direct. Zo is het bijvoorbeeld niet mogelijk om activiteiten te organiseren, kan er minder begeleiding geboden worden. Bovendien valt er ook in jeugdwerk personeel uit door ziekte. Op die manier zijn er bijvoorbeeld ook in jeugdinstellingen minder plekken voor jongeren beschikbaar. Dat betekent dat sommige jongeren thuis zitten, ook als hun thuissituatie niet goed is.
In langdurige jeugdopvang is bezoek krijgen in deze tijden ook meestal niet mogelijk en zijn jongeren vaak afgezonderd van familie en vrienden. Natuurlijk wordt er door medewerkers van jeugd- en welzijnswerk alles op alles gezet om toch zoveel mogelijk klaar te kunnen staan voor deze kwetsbare groep en om te werken aan een virtuele verbondenheid. Maar ondanks deze vervangende contacten, ontglippen er soms situaties aan de handen van jeugdwerkers. Ook verwachten jeugdrechters dat de komende weken het aantal familiale crisissen zal stijgen, zoals intrafamiliaal geweld.
Huiselijk geweld
In een klein en vol appartement of in moeilijke familiale omstandigheden binnen moeten blijven, verhoogt de kans op problemen. En dit keer zijn er weinig uitvalswegen. Verplicht thuisblijven is vooral voor vrouwen en kinderen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld een groot risico. De gelimiteerde bewegingsvrijheid van mensen leidt tot meer, extremere en gevaarlijkere situaties van huiselijk geweld. Politie en hulplijnen krijgen in elk geval al beduidend meer meldingen van familiaal geweld.
Slachtoffers kunnen door de COVID-19 crisis vaak ook moeilijker terecht bij vertrouwenspersonen of hulpverleners, ook al wordt er door sociaal werkers alles aan gedaan om op afstand hulp te bieden.
Thuisonderwijs en onderwijskloof
En hoe moet het nu met de meeste kinderen die thuis zitten omdat de scholen (grotendeels) gesloten zijn? Thuisonderwijs is sowieso lastig voor ouders die ineens hun kroost vierentwintig uur per dag om zich heen hebben terwijl ze vaak zelf ook nog eens tijd moeten vinden om hun eigen job vanuit huis te doen. Niettemin zie ik op sociale media hoe vrienden daar langzaam hun ritme in beginnen te vinden, hoe zij hele lessen voorbereiden, skypen met de leerkracht, creatieve spellen en sporten verzinnen, boekjes lezen, uitleg geven bij het rekenen. Een geïdealiseerd plaatje.
© Karin Schuitema
Maar hoe moeten laagopgeleide of niet opgeleide ouders van meerdere kinderen dit aanpakken? Hoe kunnen zij hun kinderen met lessen en huiswerk helpen? Kinderen krijgen handenvol digitale opdrachten. Dus wat als je thuis niet de middelen hebt om dat op te volgen? Wat als je geen computer, tablet of goede internetconnectie hebt? Of wat als er een computer gedeeld moet worden met andere broertjes en zusjes?
Ondanks de initiatieven van armoedeorganisaties en vele privé-initiatieven voor het uitdelen van laptops, voor het aanmaken van gratis internetaccounts, voor spelpakketten, blijven er voor deze kwetsbare kinderen en hun ouders grote problemen bestaan. Als er niet snel aanpassingen en ook steunmaatregelen vanuit de overheid komen, zal deze situatie resulteren in het Mattheüs-effect: kinderen uit kwetsbare gezinnen lopen de grootste leerachterstand op.
Precaire arbeidssituaties
Vanuit huiswerken? Ja, fantastisch. Als dat kan en mag. Want het is evident dat cruciaal werk, zoals jobs in de medische zorg, gewoon doorgaat. Je hoort ook overal dat men dit werk meer dan ooit waardeert. Maar we mogen niet vergeten dat ook ander cruciaal werk doorgaat, zoals de jobs van vuilnisophalers, postbezorgers en winkelpersoneel. Veel fabrieken, supermarkten, pakjesfirma's, maar ook wegenaanleg- en bouwprojecten blijven doordraaien. Voor hen die in deze sectoren werken is sociale afstand slechts een theoretische kwestie. Zij werken door met alle risico's van dien.
© Karin Schuitema
Voor anderen is hun job in deze crisistijd volledig opgehouden. Degenen die dit treft, kunnen voorlopig, echter, terugvallen op een geïnstitutionaliseerd sociaal opvangnet met uitkeringen voor technische werkloosheid, economische werkloosheid, of ziekte-uitkeringen.
© Karin Schuitema
Maar voor hen die in informele jobs werken of in het zwart betaald worden, betekent dit vaak dat zij op dit moment helemaal geen inkomen hebben. Slechts één voorbeeld daarvan zijn de sekswerkers. Straatprostitutie is verboden en ook zones voor raamprostitutie zijn vanwege de coronamaatregelen gesloten. En ook voor sekswerkers die niet vanaf een specifieke locatie werken is het aantal cliënten drastisch gedaald. Veel van hen kunnen door hun informele status geen aanspraak maken op financiële regelingen. Toch moeten zij, net als ieder ander, eten kopen, huur betalen en vele andere uitgaven doen.
© Karin Schuitema
Of neem nu een heel ander voorbeeld: de accordeonist die dag in, dag uit op het treinstation zijn muziek laat horen. Nu er geen drommen passagiers in het spitsuur naar hun werk gaan en het plein uitgestorven is, hoe verdient hij nu zijn geld?
Leven met een psychische kwetsbaarheid in tijden van corona
De coronacrisis is een tijd waarin de meeste mensen tot op zekere hoogte geconfronteerd worden met angst en onzekerheid. Voor mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn deze tijden dan ook extra zwaar. Zeker nu ontmoetingsplekken, zoals aanloophuizen, dagklinieken en buurthuizen dicht zijn.
Sommige behandelingen worden stilgezet en andere behandelingen worden op afstand uitgevoerd via internet of per telefoon. Voor sommige mensen, echter, voelt contact op afstand onveilig, of ze hebben geen privacy thuis om hun problemen te bespreken. De combinatie van minder of geen behandeling, behandeling op afstand, en vaak het wegvallen van hun dagbesteding, maakt deze groepen extra kwetsbaar in deze tijden.
Mensen met een beperking
Ook voor mensen met een verstandelijke beperking valt de dagbesteding in deze coronatijden vaak weg. Zij zitten nu noodgedwongen thuis. Dat legt ook op ouders van kinderen met een beperking veel druk. Vooral als zij thuis meer kinderen hebben die thuisonderwijs moeten krijgen.
Bovendien speelt bij deze ouders op de achtergrond vaak nog een andere zorg: als mijn kind besmet raakt met het virus, zal het dan wel dezelfde zorg krijgen als een kind zonder beperking? Zeker nu de gezondheidszorg door de COVID-19 pandemie onder druk staat en de intensieve zorg in ziekenhuizen mogelijk overbelast kan raken. Wat als artsen genoodzaakt zullen worden om te kiezen wie ze wel kunnen helpen en wie niet? De angst bij ouders en andere familieleden van mensen met een beperking bestaat dat hun kind, broer of zus bij dergelijke gevallen van triage lager in de 'hiërarchie' zal staan.
Er zijn verschillende ethische aanbevelingen uitgewerkt voor worstcasescenario's waarin artsen voor moeilijke keuzes komen te staan. Deze medische richtlijnen zijn heel zorgvuldig opgesteld en zullen alleen in uiterste noodscenario's worden toegepast. Maar geheel onterecht zijn zulke angsten niet. Want het vraagt nu eenmaal altijd grote waakzaamheid om ervoor te zorgen dat de rechten van alle mensen gerespecteerd worden.
Geen romantiek, keiharde werkelijkheid
'Samen staan we sterk', 'zorgen voor elkaar', 'No social distancing, but physical distancing and social solidarity', zijn op dit moment veel gehoorde en geziene opmerkingen in gesprekken, in de algemene berichtgeving en op sociale media. Het blijft daarenboven niet bij woorden. Zo zijn er vele (wijk)initiatieven opgericht voor fysiek kwetsbare groepen: van thuishulp, extra vrijwilligers in de zorg tot vrijwillige boodschappendiensten, honden uitlaten of gewoon een babbeltje maken. Ik heb mij dan ook vlug ingeschreven voor enkele van deze initiatieven. Maar de meest kwetsbare groepen, glippen toch nog al te vaak tussen de (veel te grote) mazen van het (overheids)net.
De bestaande, diepliggende, structurele moeilijkheden en tekortkomingen in de samenleving komen in deze crisistijd dan ook schrijnend bloot te liggen. Meer nog, ze worden groter vanwege de huidige omstandigheden. Deze structurele - vaak veel minder besproken - effecten van de pandemie zullen tot lang na COVID-19 hun sporen nalaten.
'Het romantiseren van de quarantaine is een klassenprivilege,'
Afbeelding van twitter, @Arturoayala_4
Dat deze periode moeilijk is voor iedereen valt niet te ontkennen. Zelf ben ik echter verbaasd over de snelheid waarmee ik gewend geraakte aan de coronamaatregelen in mijn dagdagelijkse leven. En dat heeft alles te maken met het feit dat mijn job, weliswaar van thuis uit, nog gewoon doorgaat, dat ik de huur van mijn fijne plekje nog steeds kan betalen, en dat mijn internet goed genoeg is om contact te houden met de mensen die ik niet kan zien. Kortom, een gevolg van mijn geprivilegieerde leven, besef ik.
Natuurlijk ben ik ook maar wat blij als de betrekkelijke eenzaamheid van mijn bevoorrechte thuiswerksituatie wordt doorbroken door een saxofonist die elke avond stipt op dezelfde tijd vanuit zijn raam prachtige muziek speelt. Maar voor sommigen is deze crisis moeilijker dan voor anderen. Onproportioneel veel moeilijker. Aan hen wordt echter veel minder aandacht besteed in de politiek, in de algemene berichtgeving en op sociale media.
Dus wanneer 's avonds om tien voor acht de eerste saxofoonklanken klinken, dan bekruipt me soms toch de gedachte: 'De romantisering van de quarantaine is een privilege.'
Over de auteur:
Karin Schuitema studeerde archeologie van het Midden-Oosten en deed onderzoek in onder andere Syrië, Egypte en Turkije. Haar onderzoek kwam steeds meer op het snijvlak van geschiedenis, antropologie en politiek te liggen. Zo voerde zij etnografisch en stedelijk onderzoek uit in Istanbul en werkte zij als onderzoeker in conflictstudies op Cyprus. Zowel in deze landen als in Nederland was zij op zowel persoonlijk als op onderzoeksvlak betrokken bij het thema migratie. Visueel beeld, met name fotografie, is vaak een belangrijk onderdeel van haar werk en onderzoek.
