Je hebt verschillende groeperingen binnen de islam en je hebt er die het soefisme heel sterk bekritiseren, maar ik kan daar heel goed mee omgaan.
Tijdens de vorige twee interviews met professor Schallenbergh en professor Alsuleiman hebben we kennisgemaakt met de verschillende gezichten van het soefisme en de banden met bepaalde individuen en groeperingen. Nu bekijken we met dit interview het soefisme van binnenuit, namelijk via de ogen van Yusuf Altintas die zelf lid is van een soefi beweging uit Genk.
Yusuf, hoe ben je betrokken geraakt bij het soefisme en hoe ben je in een soefi-orde terechtgekomen?
Yusuf: Het is bij mij vaag, maar ook soepel verlopen. In het jaar 2014 was ik op bedevaart geweest in Mekka en na mijn terugkomst had ik me afgezonderd van de buitenwereld. Die hadj-ervaring had me diep geraakt en ik wilde een diepere band met Allah ontwikkelen. Op een dag was ik iemand tegengekomen die zich een soefi noemde en hij had me aangeraden om me aan te sluiten bij de naqshbandiyah. Ik wou in feite tassavvuf (spiritualiteit) op mezelf beleven, maar dat is onmogelijk en zeer gevaarlijk ook. Je hebt een spirituele leider nodig die je begeleidt op je pad. Thuis las ik op eigen houtje de Koran en boeken over het soefisme. Ik deed de dhikr (gedenken van God) ook op mezelf, maar op een gegeven moment werd ik geplaagd door nare dromen. Toen had ik besloten om me aan te sluiten bij een soefi-vereniging in Genk. Sindsdien ben ik een naqshbandi. Ik heb Allah altijd gevraagd om het juiste pad te volgen en om eerlijk te zijn kan ik soms zelf niet begrijpen hoe ik daarin ben gestapt. Een paar jaar geleden was ik zelfs tegen het soefisme. Ik dacht dat het een innovatie was binnen de islam, omdat tassavvuf ten tijde van de profeet niet bestond. In zijn tijd was het ook niet nodig, want toen was de profeet in leven. Hij was de spirituele leider.
Wat is de relatie tussen het soefisme en de islam? Is er een verschil tussen de islam die een lid van een soefi-tariqa belijdt en de islam die de ‘gewone moslim’ belijdt?
Yusuf: Sommigen denken dat het soefisme een heel andere groepering is binnen de islam, maar qua leer is er haast geen verschil. Je kan helemaal geen onderscheid maken tussen het soefisme en de islam. Het soefisme als dusdanig is ontstaan na de tabi` al-tabi`un, dus na de eerste generatie na de dood van de profeet, omdat er toen een nood was aan spirituele leiders. De moslims beheersten de kennis van de islam wel en praktiseerden de vijf pijlers, maar ze konden ‘de ziektes van het hart’ (zoals jaloezie, arrogantie, hoogmoed…) niet genezen. Naast de formele regels van de islam, houden de soefi’s zich daarbij bezig met hun eigen nafs of ego. De profeet zei dat moslims elkaars spiegelbeeld zijn. Dat wil zeggen dat als ik een slechte eigenschap in iemand zie en er neerbuigend over oordeel, ik die eigenschap dan ook bezit. Een soefi gaat dus nooit iemand op de vingers tikken. Hij zal altijd naar zijn eigen fouten zoeken. Dat is een hele klus en juist daarom hebben we een spirituele leider nodig. Mijn spirituele leider geeft me onder andere een paar opdrachten die ik elke dag moet uitvoeren. Ik moet bijvoorbeeld de salawat of de vredesgroet aan de profeet zo'n vijfduizend keer opzeggen. Aan de hand van zulke rituelen leer ik de ziektes van mijn hart kennen en kan ik mijn hart zuiveren. Het uiteindelijke doel van een soefi is om een wali of ‘een vriend van Allah’ te worden. Ik vind het zelfs noodzakelijk dat iedere moslim lid wordt van een tariqa, want een moslim kan op zichzelf de ziektes van het hart niet genezen. Elke moslim zou een soefi moeten worden.
Hoe verhouden de leden van de tariqa zich ten opzichte van andere moslims?
Yusuf: Het is zo dat een soefi zich nederig moet gedragen tegenover alles wat op aarde bestaat. Dus een soefi zal zich nooit beter voelen dan een andere moslim. Het is de bedoeling dat hij zijn nafs (ego) zo verkleint, dat hij zelfs een mier hoger gaat achten dan zichzelf. Jaloezie wordt niet voor niets beschouwd als een van de grootste ziektes. Dat is alsof je zegt dat je het beter weet dan Allah. Of "ik moest die rijkdom of die schoonheid hebben". Een soefi moet zich realiseren dat zowel voorspoed als tegenslag van Allah komen. Succes boeken doe je dus niet uit eigen kracht. Juist omwille van dit besef zal een soefi zich buigen voor elke creatie van God.
Wat is de achtergrond van de leden uit je tariqa?
Yusuf: De meesten hebben een slecht of moeilijk verleden gehad. Het zijn meestal arme mensen die ontzettend veel tegenslagen hebben gekend in hun leven. Ze hebben zich dan aangesloten bij een tariqa om tot rust te komen.
Wat je nu zegt, is heel interessant. Mensen met zulk een achtergrond sloten zich ook aan bij groeperingen zoals de IS…
Yusuf: Ik begrijp wat je wilt zeggen. Eerst en vooral is het noodzakelijk dat je de juiste kennis opdoet over de islam. Daarnaast is het ook belangrijk dat je met de juiste personen in contact komt. In onze vereniging worden er elke week lezingen gehouden over verscheidene onderwerpen. Onze spirituele leider heeft ons steeds over de IS gezegd dat het absoluut geen plaats heeft binnen de islam. Radicaliseren heeft daarbij ook met je karakter te maken. Maar uiteindelijk weet men niet hoe het allemaal gaat uitdraaien. Ik merk radicalisatie ook in mijn eigen omgeving op. Ik heb heel veel soefi-vrienden die zich enkel hebben gefocust op de tassavvuf en zelfs radicale ideeën hebben. Ze gedragen zich radicaal en kleden zich ook heel strikt. Bijvoorbeeld dat ik hier tegenover jou zit en een interview afleg, zouden ze nooit doen.
Eigenlijk is tassavvuf beleiden heel gevaarlijk. Je hebt daar eerst een grondige kennis van de islam als basis voor nodig. Tassavvuf en fiqh (jurisprudentie) zijn als de vleugels van een vogel. Zoals een vogel niet kan vliegen met één enkele vleugel, kan je de islam nooit volledig en juist belijden met enkel tassavvuf of fiqh. Het is heel belangrijk dat je een evenwicht tussen deze twee takken behoudt. Sommigen houden zich enkel bezig met spiritualiteit, maar dan kunnen ze geen onderscheid meer maken tussen wat goed of slecht voor hun is. Als je een soefi bent, moet je de fiqh heel goed beheersen. Dan kan je niet radicaliseren. In feite moet elke moslim ook zo redeneren, maar jammer genoeg slaat de gewone moslim enkel kennis op.
Hoe komt het dan dat jij hier wel tegenover mij zit?
Yusuf: Waarschijnlijk omdat ik de juiste kennis heb opgedaan over de islam. Ik denk dat het ook van mijn karakter afhangt. Ik heb bijvoorbeeld respect voor andere meningen. Je hebt verschillende groeperingen binnen de islam en je hebt er die het soefisme heel sterk bekritiseren, maar ik kan daar heel goed mee omgaan. Ik zegt altijd dat alles van Allah komt en ik hoop dat ik de juiste balans in mijn leven zal vinden.
Het soefisme wordt in de kranten beschreven als ‘de gematigde islam’.
Yusuf: Ik heb het zelf nooit in de kranten gelezen, maar dan zou ik durven zeggen dat men een zeer vertekend beeld heeft over het soefisme. Ik weet bijvoorbeeld dat er in Amerika een soefi-groepering bestaat die Mevlana volgt, maar die zich eigenlijk niet bezighoudt met de dagelijkse gebeden of het vasten. Ze noemen zich ook geen moslims. Ze vinden zijn gedichten mooi, maar waar ze voor staan heeft niks meer met het soefisme te maken.
Wat vind je van de klassieke soefi mystici, zoals Mevlana, al-Ghazzali,…?
Yusuf: Ik lees hun boeken en geschriften heel graag. Vooral de gedichten van Mevlana zijn heel apart. Als je zijn gedichten leest, komt je hart tot rust. Het is soms heel moeilijk te begrijpen wat hij wilt zeggen, maar dat is ergens ook niet nodig. Daarvoor moet je in dezelfde staat als Mevlana verkeren.
Zou je jezelf een soefi noemen?
Yusuf: Ik ben het niet waard om een soefi genoemd te worden.
Kifkif: Wie dan wel?
Yusuf: Iemand die de ahlaq of de volledige ethiek van de islam bezit. Dat is het belangrijkste dat telt binnen de islam. Het is alsof je een hogere status bereikt bij God. Ik zou bijvoorbeeld mijn spirituele leider Hace Muhammed Sak efendi een soefi noemen.
