Het magische zit overal, ook in de realiteit en de scheiding is wazig en raadselachtig.
De kerstdagen van weleer koesterend, meed ik afgelopen weken zoveel mogelijk de Brusselse kerstmarkt. Maar het reuzenrad, dat kon je niet ontlopen. Niet zo erg. Het deed me steeds opnieuw denken aan de reuzenrad-scène uit het boek Spoetnikliefde van Haruki Marukami en op die manier was ik weer eventjes deel van een magischmooi universum, de wereld van Murakami. Murakami schrijft vaak over een andere wereld. De wereld waarin we leven is niet de enige realiteit. Hij opent een nieuwe werkelijkheid waarin alles mogelijk is. In de reuzenrad-scène komt een van de hoofdpersonages vast te zitten in -je raadt het al- het reuzenrad. Met een verrekijker kijkt ze van daaruit naar haar eigen appartement aan de andere kant van de stad en ze ziet zichzelf.
Murakami creëert poorten die je vanuit de realiteit naar een andere realiteit leiden en je kan altijd terugkomen. Onder bepaalde voorwaarden. Er zijn altijd die twee werelden. Niet één. De condities om van de ene naar de andere te gaan, ontdekt het hoofdpersonage tijdens het verhaal.
In de ene wereld gelden andere wetten dan in de andere. Dat is ook een constante in zijn werk. Er is de interesse van de ene wereld voor de andere. De wetten zijn als een ceremonie en langzaam word je ingewijd in de andere wereld. Het magische zit overal, ook in de realiteit en de scheiding is wazig en raadselachtig.
Wij hebben geleerd alles duidelijk te onderscheiden en duiden dat dan aan met rationaliteit. Maar er is zoveel meer. Murakami schrikt er niet voor terug spiritualiteit, goddelijkheid, magie -noem het zoals je wil- te verweven met de werkelijkheid. Natuur en dieren krijgen hier een belangrijke plaats. Er is aandacht voor rituelen en de grens tussen het religieuze en het profane vervalt. Een verademing om in tijden als vandaag te kunnen ontsnappen aan de verenging waarmee onze maatschappij met religie en 'het andere' omspringt. Voor mij is Murakami in dit opzicht en vanuit westers standpunt vooruitstrevender, interessanter en toleranter dan menig andere schrijvers, politiekers en intellectuelen die tegenwoordig de plak zwaaien en ons hun nauwe kijk als waarheid opdringen.
De idee van parallelle werelden vind ik boeiend. Wat niet meer kan in deze wereld, kan gebeuren in een alternatieve wereld. Het is een soort van vluchten uit het alledaagse, en je betaalt het meestal met eenzaamheid. Toch moet dit niet zozeer als negatief gezien worden. In die andere wereld bestaat er namelijk ook de mogelijkheid oplossingen te zoeken voor problemen die in de eerste wereld ondenkbaar zijn. Volgens mij brengt hij zo een terechte kritiek op onze maatschappij en probeert hij via zijn romans te zoeken naar wat er wel toe doet. De liefde bijvoorbeeld. Weinig schrijvers kunnen het innig verlangen zo krachtig beschrijven.
Van Murakami wordt gezegd dat hij geen politiek schrijver is. Maar is dit wel zo? Hij toont zijn engagement op meer subtiele wijze. Hij kiest voor betrokkenheid. Stilletjes laat hij ons kennismaken met zijn personages die hij ons met veel liefde toont. Ze zijn steeds op zoek naar iets dat ze verloren hebben, zuchtend naar geborgenheid in onze overspannen samenleving. En geldt dat niet voor elk van ons. Ook ik voel me erg verbonden met de personages uit zijn boeken. Ze zijn meestal vervreemd van de maatschappij. Eenzaamheid, liefde, dood. Het zijn de grote thema's die steeds terugkeren. Murakami brengt ze met betovering, zachtheid én geweld. Je zou kunnen zeggen dat in zijn boeken het vreemde is toegelaten. Ook het vreemde in onszelf. Vreemdheid in de wereld en in zichzelf vloeien over in elkaar. Wanneer ben je werkelijk jezelf? Al te vaak verwijzen we naar de andere en vergeten we dat we zelf even vreemd kunnen zijn. Hij stelt ons een andere invalshoek voor om onderwerpen als racisme en buitenstaander zijn te benaderen. Al bij al zou je kunnen zeggen dat de essentie is dat we ons pas volledig mens kunnen voelen in relatie tot andere mensen. Als dit niet politiek is. Zelf verwoordt hij het als volgt:
"We are living in a fake world; we are watching fake evening news. We are fighting a fake war. Our government is fake. But we find reality in this fake world. So our stories are the same; we are walking through fake scenes, but ourselves, as we walk through these scenes, are real. The situation is real, in the sense that it’s a commitment, it’s a true relationship. That’s what I want to write about."
Een niet naar het Nederlands vertaald (maar wel in het Engels verschenen in The New Yorker) bijzonder verhaaltje is Shinagawa Monkey. Een aap steelt namen van mensen. Zo ook de naam van Mizuki Ando. Zij wordt radeloos bij het verlies van haar naam en vreest dat ze haar identiteit zal kwijtraken en uiteindelijk gek zal worden.
'een jaar geleden begon die naam haar te ontglippen
eerst gebeurde dat slechts ongeveer een keer per maand
maar na verloop van tijd gebeurde het vaker
nu gebeurde het minstens een keer per week
als 'mizuki ando' eenmaal was ontsnapt...
was ze alleen op de wereld,
een nul, een vrouw zonder naam'
Ook mijn naam werd gestolen, lang lang geleden. Mijn ouders wilden mij Saïda noemen, maar dit werd geweigerd door een ambtenaar van de gemeente. Mijn ouders bewogen hemel en aarde. Maar, neen is neen. Die naam stond niet in het Belgische grote namenboek. Punt.
Murakami focust niet op de aap die steelt maar wel op de omwenteling die de vrouw doorgaat. Het belangrijkste is dat ze leert van zichzelf houden, iets wat ze sinds haar kindertijd was kwijtgeraakt. Murakami toont hier op absurde en magische wijze dat we ons niet hoeven te laten platwalsen door de onrechtvaardigheden die ons te beurt vallen.
Haruki Murakami. Zucht. Elk boek lees ik zo traag mogelijk, genietend van elke zin, elke bladzijde, elke wende in het verhaal. Bewust leg ik nu en dan het boek neer en teer ik een tijdje op wat ik reeds gelezen heb. Met spijt tel ik het aantal slinkende pagina's dat nog overblijft om gelezen te worden. Er gebeuren vreemde dingen zoals katten die praten en het laten regenen van vissen. Toch sla je die bladzijde om en geef je je volledig over. Je wil meer en meer. Murakami-liefhebbers zijn rare mensen las ik ergens. Laat me dan maar een rare mens zijn.
