De zogenaamde War on Terror draait uiteindelijk om wapens van ‘het Westen’ die in handen kwamen van de elementen die door dat ‘Westen’ bestreden worden.
Tot 2001 was Andrew Feinstein een Zuid-Afrikaanse politicus, verbonden aan Mandela’s ANC. Toen zijn partij weigerde een onderzoek te lanceren rond een verdachte wapendeal, diende hij zijn ontslag in. Vandaag gebruikt hij Londen als uitvalsbasis voor Corruption Watch, een kleine organisatie die omkooppraktijken wereldwijd op de voet volgt. Hij werd vooral bekend omwille van het boek The Shadow World, het resultaat van een globaal onderzoek over wapenhandel. Het boek werd gepubliceerd in 2011 maar krijgt sindsdien regelmatige updates en vormde de basis voor de jongste film van Belgische filmmaker Johan Grimonprez.
Feinstein en Corruption Watch doen permanent onderzoek rond defensiebedrijven die betrokken zijn in corruptiezaken. Ze voeren ook sensibiliseringscampagnes uit om ethische ondernemers aan te zetten niet in dergelijke bedrijven te investeren en een breed publiek rond de thematiek te mobiliseren.
Kif Kif: Hoe ernstig is het probleem van corruptie in de wapenhandel?
Andrew Feinstein: Wapenhandel vormt 40% van alle corruptie op wereldschaal, 150 miljard dollar per jaar. Dat leidt er niet zelden toe dat men oorlog verkiest boven diplomatie om conflicten aan te pakken. Maar er is weinig wil om daar verandering in te brengen omdat politieke en economische elites er op verschillende manieren van profiteren. Amnesty International stelde in 2012 dan ook dat de controle op wapenhandel zwakker is dan de controle op bananenhandel. Dat is absurd. Een wettelijke kader en een consequent beleid zijn de sleutel in de strijd tegen de gruwelijke gevolgen van deze vormen van corruptie. Mensen moeten druk oefenen op het politieke proces en wapenhandel terug op de politieke agenda plaatsen – want dat is niet meer het geval sinds de Vietnamoorlog.
Kif Kif: Op dit ogenblik staat wapenhandel wel even op de Belgische politieke agenda omdat men in Vlaanderen de wapendeals van Wallonië met Saudi-Arabië aanklaagt.
Andrew Feinstein: België is niet een van de grootste wapenproducenten, maar produceert verschillende soorten wapens die aan Saudi-Arabië verkocht worden. In Vlaanderen gaat dat om technologische onderdelen van wapensystemen die in bommenwerpers gebruikt worden. Het Waalse FN verkoopt dan weer andere wapens. Saudi-Arabië is nochtans de poster child van alles wat er misloopt met de globale wapenhandel. Ze begaan mensenrechtenschendingen tegenover hun eigen bevolking, ze beperken de rechten voor vrouwen op verschillende vlakken, ze behandelen hun zogenaamde gastarbeiders slechter dan dieren, ze zijn verantwoordelijk voor veel meer onthoofdingen dan IS en Al-Qaeda samen en er is ontegensprekelijk bewijs dat er vanuit Saoedi Arabië veel steun gaat naar organisaties die ‘het Westen’ als ‘fundamentalistische terreurgroepen’ bestempelt. Samen met Israël is het land verantwoordelijk voor een groot deel van de instabiliteit in de regio. Het zit achter de coalitie die Jemen bombardeert, met meer dan 10.000 doden sinds maart 2015, waarvan 4000 burgerslachtoffers. Daarenboven is Saudi-Arabië grotendeels verantwoordelijk voor de wapenhandel in het Midden-Oosten. En toch blijven we dat land wapens verkopen met de hoogst denkbare omkoopsommen.
Kif Kif: Hoe verrijken mensen zich met wapenhandel?
Andrew Feinstein: Als een bedrijf in de VS of het VK – naast Duitsland, Frankrijk en Italië de meest corrupte landen in de globale wapenhandel – wapens verkoopt aan een land, is de omkoopsom voor de politici die verantwoordelijk zijn voor de aankoop vaak al inbegrepen. Een deel gaat naar de betrokken politici een ander deel naar de bedrijfsleiders. Maar er zijn ook heel wat tussenpersonen die voor de nodige afstand zorgen tussen het bedrijf, het land en het geld. In de meest corrupte wapendeal uit de geschiedenis – een deal van meer dan 43 miljard pond die tussen het VK en Saoedi Arabië gesloten werd – kwam 6 miljard pond smeergeld om de hoek kijken. Dergelijke cijfers zijn zeer reëel. Mijn boek heeft bijna 3000 voetnoten. Ik heb documenten die elk woord dat ik zeg of schrijf bewijzen. Mocht ik mijn betoog niet zo grondig onderbouwen, dan kon ik mijn werk niet doen zonder in de gevangenis te belanden.
Kif Kif: Wat gebeurt er dan met die wapens?
Andrew Feinstein: De handel werkt op zo’n manier dat wapens die ergens verkocht worden aan groepen die ‘wij’ steunen vaak elders opduiken, in de handen van groepen die tegen ‘ons’ vechten. Het idee dat wapenhandel als deel van defensie onze veiligheid garandeert, dat wapens worden verkocht of gekocht om onze veiligheid te garanderen, is op zich absurd, want wapenhandel zorgt juist voor een groot deel van de problemen waar we vandaag mee te kampen hebben. De zogenaamde War on Terror draait uiteindelijk om wapens van ‘het Westen’ die in handen kwamen van de elementen die door dat ‘Westen’ bestreden worden. Onze eigen wapenhandel creëert dus meer onveiligheden in de straten van Brussel of Londen. Maar er zijn politici overal in de wereld die er veel geld mee verdienen. Daarom stopt het niet, ondanks het feit dat deze situatie in strijd is met elke vorm van redelijkheid.
Kif Kif: We maken ook deel uit van de coalitie die verantwoordelijk was voor de recente bombardementen in Mosoel. Naar schatting werden daar meer dan 100 burgerdoden gemaakt. Hoe hard weegt dat op het feit dat we ook een doelwit worden van terroristische groeperingen?
Andrew Feinstein: De aanslagen die we meemaken in Westerse landen zijn een gevolg van een complexe combinatie van factoren. Het kan misschien zijn dat sommigen ‘het Westen’ haten omwille van onze levensstijl of ‘onze waarden’. Dikwijls voelen ze zich immers weinig verbonden met samenleving, leven ze aan de marge van die samenleving en worden ze uitgestoten. Maar ik ken de daders natuurlijk niet. Dus ik weet niet in welke mate hun handelen gedreven wordt door ideologische redenen of door louter psychologische issues. Naar alle waarschijnlijkheid gaat het om een combinatie van beiden. Maar ook ons buitenlandsbeleid speelt zonder twijfel een sleutelrol. We leveren wapens aan allerlei groeperingen en we plegen zelf aanvallen op burgers. Die aanvallen vinden trouwens dagelijks plaats in het Midden-Oosten, alleen krijgen we daar nauwelijks over te horen. Airwars bijvoorbeeld, verzamelt bewijs van burgerdoden als gevolg van drone-aanvallen. [Dat loopt in de vele duizenden. Nvdr.] We zijn dus verantwoordelijk voor brutale bezettingen die het leven van mensen verslechterd hebben. Zo creëren we natuurlijk telkens opnieuw mensen die we later als terroristen bestempelen. We ondermijnen zélf de ‘waarden’ waar we voor staan. De hypocrisie in deze discussie is groot.
Kif Kif: Wat kunnen we doen?
Andrew Feinstein: We moeten ons eigen handelen in vraag stellen. We moeten coherentie en gezond verstand injecteren in onze eigen strategie, maar er is geen politieke wil om dat te doen. Politici profiteren eerder van stoere taal en financieel gewin. Zoals Chris Hedges, briljante ex-oorlogscorrespondent voor The New York Times, het zegt: de manier om oorlog te doen stoppen is een schoonmaak van de wapenhandel. We maken geld met het bewapenen van allerlei conflicten. Maar wanneer mensen uit die conlictzones wegvluchten, dan sluiten we onze grenzen. Dat is totaal inhumaan - om het beschaafd uit te drukken.
Kif Kif: We spraken tot nu toe over de verkoop van wapens. We hadden het nog niet over de ethische aspecten van de aankoop van wapens.
Andrew Feinstein: Die zijn er natuurlijk ook. In Zuid-Afrika, werd op zeker ogenblik 10 miljard dollar uitgegeven aan wapens. Het land had die wapens niet nodig en ze werden tot op vandaag amper gebruikt. Maar er werd 300 miljoen dollar betaald om sleutelfiguren om te kopen. Op dezelfde moment beweerde toenmalige president Thabo Mbeki echter dat er geen middelen waren om medicamenten te voorzien voor 6 miljoen mensen die besmet waren met HIV. Naar schattingen zijn 365.000 mensen daardoor onnodig gestorven. Het geld dat geïnvesteerd wordt in wapens wordt logischerwijze elders niet geïnvesteerd – zoals in cultuur, onderwijs of gezondheidszorg. In het geval van België gaat het vandaag over F-35’s, alsof er geen grotere noden waren in de maatschappij. En België vormt helaas geen uitzondering.
Kif Kif: De overheid zal daar zelf vermoedelijk weinig aan doen.
Andrew Feinstein: Het zal enkel veranderen wanneer gewone mensen en belastingbetalers beseffen wat er allemaal gebeurt in onze naam en met ons geld. Als we ons informeren, organiseren en verzetten. Zoals Margaret Mead ooit zei: vergeet niet dat de geschiedenis verandert dankzij acties van kleine groepen van geëngageerde en bewuste burgers. Daar geloof ik in – en met volle overtuiging.
**
Shadow World, een film van Johan Grimonprez, gebaseerd op het boek van Andrew Feinstein, nog tot 11.04 gratis beschikbaar
Vertoningen van de film worden ook regelmatig georganiseerd.
Meer info: Corruption Watch, Airwars, The Shadow World Book/ Film
