Flexibiliteit is nodig om onze zoektocht naar diversiteit te verzilveren
Sue Tack, Joana Rossi en Marit Ginevro zijn drie totaal verschillende dames. En toch ook niet. Een sterk gevoel voor ondernemerschap verbindt hen. Creativiteit, sociale bewogenheid en engagement staan daarbij centraal. Sue en Marit kwamen aan de schoolpoort van hun kinderen voor het eerst met elkaar in contact. Joana hoorde over Berchem Creatives in de cultuurraad en werd meteen verliefd op het initiatief. Samen vormen ze de drijvende krachten achter TOKO 139 – een creatieve hub in de Statiestraat van Berchem.
Dat project ontstond eveneens onder impuls van Greet Moyson – een andere creatieve ziel uit de buurt – die zich zorgen maakte over leegstaande panden in de as Driekoningenstraat/Statiestraat. Samen met Ginevro vroeg ze steun aan bij het district en ze trokken ze creatieve starters aan om de panden te vullen.
“Ik vind het leuk om de ruimte ter beschikking te stellen voor ondernemers uit de buurt”, zegt Ginevro. Maar er is ook een uitgesproken maatschappelijke functie: “ik doe het ook om te zien hoe we de buurt samen beter kunnen maken”.
Uit de verbinding tussen leegstaand en creatieve geesten ontstonden in de buurt reeds verschillende hubs met als grootste voorbeeld het tweejaarlijkse Pop-up to date. Dat liep dit jaar van 4 mei tot 1 juli en bracht opnieuw verschillende initiatieven op 10 verschillende locaties samen.
Het aanbod was breed: van kappers tot juweliers. Een experiment van twee maanden voor mensen die niet noodzakelijk een zaak willen opstarten maar wel willen aftasten wat het betekent om een originele winkel te beginnen.
“We merkten dat er in deze buurt zo veel inventiviteit is en er staat zo veel leeg… één plus één is drie, dachten we”, zegt Ginevro. “Er starten hier veel nieuwe winkeliers maar vaak zijn ze snel weer weg”, vult Tack aan, maar de creatieve hubs maken het voor starters mogelijk om zonder al te grote kosten hun initiatieven toch uit te testen. Rossi verwijst op dat vlak ook naar een eigenaardige economische situatie in de lange winkelstraat die de Grote Steenweg verbindt met het treinstation van Berchem: “Het kadastraal inkomen ligt veel te hoog en is niet in verhouding met de ‘uitstraling’ van de straat. Veertig jaar geleden was deze straat the place to be, een ander straatbeeld met een andere status. Het kadastraal inkomen werd daar op afgestemd en niet meer herzien. Dat verplicht eigenaars om hogere huurprijzen te vragen waardoor het moeilijker wordt om met een beperkt budget een zaak te starten.” Ginevro vult aan: “Volgens sommige oudere winkeliers ligt dat gedeeltelijk aan de verandering tot eenrichtingsstraat en de moeilijkheid om in de buurt te parkeren. En natuurlijk is er ook de opkomst van online verkoop.”
Daarenboven is er een overaanbod aan gelijkaardige winkels in de straat waardoor het aanbod beperkt blijft en er grote concurrentie ontstaat tussen de verschillende handelszaken. “Er komt zelden iets nieuws bij”, zegt Ginevro. “Daarom ligt onze focus op creatieve en innovatieve starters. Er is zeker ruimte voor een nieuwe frituur of snackbar, maar doe het dan op een creatieve manier, één die het anders doet of een ander publiek kan aanspreken.”
De diversifiëring van het aanbod is bijgevolg een expliciete doelstelling van Berchem Creatives. “De creatieve hubs brengen nieuwe producten die je niet vindt in de bestaande winkels. Maar de buurt had ook nood aan het verbindende, aan de winkel als een ruimte voor kleinschalig, laagdrempelig, menselijk contact”, zegt Tack.
Leegstaande panden zorgen ook voor een minder veilig gevoel. Leegstand aanpakken, daarentegen, zorgt onmiddellijk voor een opwaardering van de buurt. En diversiteit is in zo’n avontuur een belangrijk aspect, zo geeft Ginevro aan: “Ik geloof dat je in deze buurt divers ondernemerschap kan stimuleren. Mensen met diverse achtergronden die iets willen opstarten zijn hier welkom. Er moet aandacht zijn voor de diversiteit van de buurt en die moet je omarmen.”
Er schuilt wel een gevaar onder de hele zoektocht: gentrificatie. Vaak worden winkels die overeenkomen met een aantal indicatoren van migratie of armoede gecatalogeerd als ‘imago verlagend’. Die zouden mee zorgen voor de zogenaamde ‘witte vlucht’ en het antwoord daarop wordt dan snel een soort herovering van de ruimte. Bij Berchem Creatives zijn ze zich bewust van dat gevaar. Daarom zijn ze expliciet op zoek naar vernieuwing met respect voor de buurt zoals die vandaag bestaat, een vernieuwing waar breed begrepen diversiteit ook een belangrijke rol in speelt.
“Het is niet evident” zegt Ginevro, “om het gevoel te geven dat wat je doet voor iedereen is, dat werkelijk iedereen er welkom is.” Maar TOKO 139 (waar men momenteel ontwerpers, horeca, creatieve workshops en een fiets atelier kan vinden) is wel degelijk een plek waar die zoektocht een antwoord krijgt. “Je project voorstellen op papier, via mail, is iets anders dan gewoon binnenkomen, jouw verhaal doen en op die manier deelnemen aan een initiatief,” haalt Tack aan. Over de vele onderhuidse drempels die ervoor zorgen dat interessante projecten uitgesloten blijven: “Een Irakees die nog niet veel Nederlands kent, kan bij ons binnenkomen, zijn verhaal vertellen en wat foto’s laten zien van de antieke stukken die hij restaureert. Wij kunnen daar dan onmiddellijk op reageren door hem vijf dagen in onze vitrine antiek te laten restaureren. Die flexibiliteit is nodig om onze zoektocht naar diversiteit te verzilveren.”
“Je wordt geïnspireerd door de ruimte en de ontmoetingen.” zegt Rossi. “En dat is juist de essentie van Berchem Creatives”, vult Tack energiek aan, “je springt binnen voor een koffie en je vertrekt met goesting om zélf eens je fiets te repareren. Iedereen kan hier komen, kijken en praten en dan misschien zelf iets opstarten – hetzij bij ons, hetzij in je eigen buurt. Het is vaak door het voorbeeld te zien en de kans te krijgen om voorzichtig iets uit te proberen, met ondersteuning dat kansen gecreëerd worden voor de mensen”.
Ginevro droomt van meer open huizen zoals TOKO 139 in andere voorsteden – meer ruimtes waar mensen bij elkaar kunnen komen. “Het stadscentrum krijgt al genoeg aandacht, steun, toeristen, passage, dingen om te doen…”, stelt ze, “maar in de voorsteden zijn er meer impulsen nodig”. Rossi treedt haar bij: “Dat is ook waar de mensen wonen”.
“Er zijn ook mooie voorbeelden in het buitenland te vinden”, vervolgt Ginevro. De voorsteden als plekken met een eigen identiteit en een eigen aanbod, met ruimte voor ontwikkeling, voor diversiteit en zelfs voor mobilisering. “Als mensen willen winkelen, dan doen ze dat vandaag wel online of in de shopping centers in het centrum. De voorstad mag echter evolueren van een winkelkern naar een bedrijvige kern waar er zowel plaats is voor creatieve onderneming als voor therapeutische coaching als voor huistaakbegeleiding als voor co-working, enz. We hebben elkaar nodig.”
Het gesprek gaat lang door. Eén woord typeert het geheel: inspiratie. Terwijl ze honderduit vertellen over de buurt, TOKO 139 en de ontwikkelingen in onze samenleving, zie je in de glinstering van hun ogen alweer nieuwe ideeën ontstaan.
Meer info: Berchem Creatives / Toko 139
Op 22.07 neemt TOKO feestelijk afscheid van een aantal huidige deelnemers, van ‘s middags tot middernacht met food, drinks, muziek en afscheidsacties. Ze maken ook ruimte voor nieuwe initiatieven. Interesse? Mail [email protected]!
Op 26.08 staat een heropening gepland met nieuwe initiatieven waaronder Belgunique en From Syria with Love. Op 09.09 staat ook een TOKO 139 feest op de planning, ihkv Berchem Bruist.
