Witte redactie maar gekleurd woord
Met veel trots publiceerde VTM haar jaarlijkse groepsfoto waarop de hele redactie was afgebeeld. De foto stuitte meteen op veel en terechte kritiek. Persoonlijk vond ik de vergelijking met de reclamespot van Dash de beste: “Witter dan wit”. Terwijl de Vlaamse Televisie Maatschappij nietsvermoedend wilde aantonen hoe goed de dynamiek en teamspirit is, werden pijnlijke tekortkomingen blootgelegd. Het toont perfect het gebrek aan diversiteit aan. Maar meer dan dat wordt ook duidelijk dat media-instanties helemaal niet zo onbegrensd zijn als ze zich wanen. Berichtgeving geschiedt en wordt ingevuld op een eurocentrische manier waarbij je je kunt afvragen hoe vrij het woord nog is. De afwezigheid van diversiteit in de media, samen met het gebrek aan structurele veranderingen in het onderwijs en manier van werken in de media, hebben grootschalige gevolgen. Niet in het minst voor correcte, kritische en niet-eenzijdige nieuwsberichten.
Een voorbeeld van halfslachtige verslaggeving is de manier waarop gerapporteerd wordt over Afghanistan. Opeens is iedereen Afghanistan-expert. De focus ligt bijvoorbeeld enkel op vrouwen als mogelijk slachtoffer van Taliban-geweld. Hiermee worden mannen van kleur als vijandig en gewelddadig afgeschilderd in tegenstelling tot witte mannelijke redders. Alleen vrouwen en kinderen zijn onze hulp of medeleven waardig. Ook worden er vol heimwee foto’s gedeeld over de jaren ’70 waar Afghaanse vrouwen de ultieme vrijheid hadden bereikt. Voor wie het niet gezien heeft: foto’s van vrouwen die westers gekleed zijn. Hiermee wordt geïmpliceerd dat vrouwen slechts autonoom zijn als ze zich naar de westerse normen kleden. Ik als
hijabi ben onderdrukt. Deze, samen met andere talloze voorbeelden, wijzen op niets anders dan white saviorism. Het is dat ‘redden’ en het zogenaamd ‘democratiseren’ dat het binnenvallen van de Verenigde Staten in Afghanistan, maar ook bijvoorbeeld in Irak, heeft gerechtvaardigd destijds. We hebben allemaal gezien tot wat goeds dat heeft geleid.
Verder wordt het conflict en de samenleving op een heel simplistische manier voorgesteld, wat op zijn zachts uitgedrukt erg denigrerend is. Het doet mij denken aan ‘infrahumanisering’, een vorm van dehumanisering. Het gaat over het typeren van het gevoelsleven van een andere groep mensen met enkel ruwe basisemoties in tegenstelling tot het toekennen van specifieke en meer gevarieerde gevoelens aan de ‘eigen groep’. Wanneer wij in ons klein Belgenland over zoveel verschillende politieke stromingen beschikken, kunnen we er zeker van uitgaan dat de Afghanen niet louter kunnen opgedeeld worden in pro of contra Taliban. Het is ingewikkelder dan dat. In tegenstelling tot de zwart-wit situatie die geschetst wordt, hebben deze mensen ook recht op een alternatieve oplossing, op een eigen zeg. Een keuze die verschillend is dan een corrupte marionettenregering aan de ene kant en de Taliban aan de andere kant. We moeten stoppen met onze paternalistische houding en ze zélf laten kiezen wie ze in het beleid willen zien.
Op een vergelijkbare manier werd er bericht over de protesten in Egypte toen president Morsi aan de macht kwam. Morsi wou de Grondwet aanpassen en dat stootte, volgens de media, op veel protest bij de bevolking. De Egyptenaren kwamen zogezegd op straat om zich te verzetten tegen de invoering van de sharia. De protesten werden hier uiteraard toegejuicht: de Egyptische bevolking had het licht gezien dat de sharia een en al kwaad is. Er werd te snel victorie gekraaid. De opstanden gingen over iets helemaal anders; de sharia stond al twintig jaar in de grondwet. Waar ging het dan wel over? Men protesteerde tegen het inschrijven en het dus prefereren van één specifieke leerschool (madhab) van de islam in de grondwet. Aanhangers van andere leerscholen voelden zich benadeeld en niet vertegenwoordigd. Nooit ging het over de sharia zelf.
Dekoloniseer het onderwijs en de media
Je kunt je dan ook de vraag stellen hoe vrij de media, en dus het woord, is van modern kolonialisme, white saviorism en onderliggend structureel racisme. Hoe
onafhankelijk zijn journalisten van het juk dat ze met zich meedragen waardoor ze zich niet kunnen distantiëren van eigen eurocentrische kaders? Hoe kan je beweren dat het vrije woord – of media - hoog in het vaandel wordt gedragen als het enkel en alleen past binnen eigen partijdig raamwerk? Er is daarom nood aan structurele veranderingen, te beginnen in het onderwijs. Bewegingen en campagnes zoals #DekoloniseerUGent of #DecolonizeKULeuven roepen op om de confrontatie met het koloniaal verleden aan te gaan. Enkel dan kunnen de huidige invloeden ervan op het onderwijs beter begrepen en aangepakt worden. Enkel dan kan de realiteit op een objectieve en behoorlijke manier worden afgekondigd. Concrete maatregelen werden reeds uitgewerkt. Ze hoeven alleen toegepast te worden.
Veranderingen zijn ook nodig in manier van werken. Journalisten dienen de reflex aangeleerd te krijgen om zich te wenden tot experten indien een onderwerp hun
petje te boven gaat. Dit is des te meer het geval wanneer het gaat over niet-westerse samenlevingen. Je kunt niet gewoonweg het doen en laten van hier copy pasten op andere maatschappijen. Diversiteit, in de breedst mogelijke zin van het woord, achter de schermen speelt ook een rol. Verschillende achtergronden bieden verschillende insteken. Er moet ruimte gegeven worden aan mensen die wel meer weten over een zekere situatie, aan zij die vanuit eigen ervaringen bepaalde kwesties beter kunnen begrijpen.
Zolang media-instanties de dag wit kleuren en er geen structurele veranderingen worden doorgevoerd in onderwijsinstellingen, blijven we kampen met onjuiste
verslaggeving over thema’s die heel de wereld aanbelangen. Met verkeerde opvattingen beladen nieuwsfeiten hebben grote gevolgen voor de samenleving en
haar kwetsbare leden. Vooraleer moraalridders in de media zich haasten om andere gemeenschappen te redden, dienen zij zichzelf te bevrijden van de oogkleppen die hen niet toestaan om ook buiten hun eigen bubbel na te denken. We hebben geen nood aan berichtgeving die uitgaat van de westerse morele superioriteit. Integendeel, we hebben recht op berichtgeving die belicht wordt vanuit verschillende invalshoeken. We hebben recht op vrije media, zonder meer.
Over de auteur:
Sehrish Raja is laatstejaarstudent rechten. Na het afstuderen, wil ze graag starten in de advocatuur. Als advocaat wil ze mensen kunnen helpen en hiermee eer doen aan het beroep. Ze associeert zich met meerdere identiteiten, waarbij “gesluierde feminist” en moeder van een vierjarige kleuter slechts enkele voorbeelden vormen van haar meergelaagde identiteit.In haar vrije tijd schrijft ze korte blogs waarmee ze haar visie wil delen omtrent aspecten van de (diverse) samenleving om zo een minder gehoorde stem te vertolken. Graag legt ze daar de nadruk op het gemeenschappelijke, namelijk het mens-zijn.
