Chokri pleit tenslotte voor een “combat suprême” om de sociale breuk, oorzaken en gevolgen aan te pakken.
Het is lang geleden dat ik zo heb gelachen bij het lezen van een ernstig boek. 'Zoo Humain. De blijde terugkeer van de barbaar' gaat inderdaad over ernstige actuele zaken zoals radicalisering, integratie, racisme, discriminatie, wanbeleid en dergelijke. Maar door de soms hilarische manier van schrijven wordt alles heel verteerbaar. Het boek leest als de spreekwoordelijke trein.
Chokri Ben Chikha heeft er zowat zijn handelsmerk van gemaakt om mensen op het verkeerde been te zetten. Met dit boek drijft hij deze methode tot het uiterste. Zijn devies luidt dan ook:
· goed luisteren naar wat ze over je zeggen
· hetzelfde zeggen over jezelf
· kijken wat er gebeurt
Onnodig te zeggen dat “ze” de mensen zijn die de Ander, de Barbaar, de migrant, de allochtoon… niet welkom vinden en navenant behandelen als minderwaardig.
Chokri is wel duidelijk als hij pleit voor multi-identiteit. Diegenen die hij ervan verdenkt te ijveren voor éénduidige identiteiten pakt hij hard aan. En dat kan gaan van de vroegere activist Abu Jahjah tot dichter Benno Barnard.
Het boek vertrekt vanuit de kunstprojecten van Action Zoo Humain, waaronder het theaterproject “De Waarheidscommissie” dat in Gent, Antwerpen en Mechelen speelde. De toeschouwers zien een zitting van een ‘waarheidscommissie’ in een Vlaamse stad. Meerdere getuigenissen vertellen over de mensentuinen die in België in de loop van vorige eeuw werden opgezet, waarbij Afrikanen als onderontwikkeld en minderwaardig werden gepresenteerd. In 1885, 1894 en 1930 werden op de wereldtentoonstelling in Antwerpen Congolezen als ‘attractie’ in namaakhutten tentoongesteld. Ze speelden er ‘authentieke’ rituelen na terwijl het ‘blanke’ publiek toekeek.
Voor Chokri maken we dagelijks nog dergelijke mensentuinen mee: “Vandaag worden in straten, wijken en steden nog steeds onzichtbare kooien gebouwd. … Af en toe - als ze gehoorzaam en braaf zijn - wordt de inwoners iets toegeworpen in de vorm van een nieuwe straathoekwerker, een bibliotheekje, een voetbalpleintje of een buurtcentrum.” Hij verwijst ook naar de moslimsafari die De Winter en Wilders in Molenbeek wilden organiseren.
Over die mensentuinen en safari’s redeneert hij verder: “De stereotiepe representatie stigmatiseerde de Barbaar, maar vertelt in feite evenveel over de westerse fantasmen, verlangens en angsten van die tijd.”
Chokri verweeft in zijn boek een rapport aan minister-president Bourgeois. Een rapport over de huidige sociaal-culturele impasse. De opdracht komt van de minister-president zelf, met de uitdrukkelijke vraag om aanbevelingen en tools aan te reiken en ook een lijst met actiepunten. Waarschijnlijk is het hier waar de schrijver naar verwijst als hij over zijn boek zegt: “Alles is waargebeurd behalve de meest interessante stukken”.
Hij waarschuwt de minister-president en ook de lezer: “Als waarheid slechts schuldgevoel opwekt voor het verleden, is er dan niet té weinig basis voor echte kennis van het onrecht; wordt de verzoening dan niet erg moeilijk? Erkenning van onrecht is belangrijk maar is schaamte geen volstrekt onproductief gevoel? Misschien zelfs wel contraproductief.”
Met goedkeuring citeert hij Homi Bhabha: “De westerse metropool moet zijn postkoloniale geschiedenis en instroom van migranten en vluchtelingen gaan zien als een autochtoon en inheems verhaal dat onlosmakelijk verbonden is met de gelaagde nationale culturele identiteit.” En voegt eraan toe: “We hebben een culturele transformatie nodig die wakker schudt, die stimuleert tot kritisch zijn, die de machtsverhoudingen in onze samenleving, en daarbij ook de status quo, wat zeg ik, sinds de verkiezing de verslechtering van de positie van de Barbaar, ter discussie stelt en de breuk geneest.”
Chokri pleit tenslotte voor een “combat suprême” om de sociale breuk, oorzaken en gevolgen aan te pakken. Daarbij put hij uit het ondertussen rijk voorziene lexicon van de zoo-humainologie. Ik vermoed dat Bourgeois niet thuis zal geven.
‘Zoo Humain. De Blijde terugkeer van de Barbaar’ verwijst naar en maakt integraal deel uit van het oeuvre van Action Zoo Humain. Het boek is nu verkrijgbaar in de boekhandel, maar je kan er ook bij een koffie in bladeren @ TOKO 139.
