Reizen Jihad: "Van party-animal tot Jihadi"

Vorige week ging Reizen Jihad in première. En hoe! In de Antwerpse Monty liep het storm. Er moest een tribune bijgezet worden om iedereen een plekje te geven. Drie nokvolle zalen en evenveel staande ovaties later haalt regisseur Junior Mthombeni opgelucht adem. ‘Het is een ongelooflijke reis geweest,’ zegt Mthombeni. ‘De voorstellingen hebben veel losgemaakt, en de reacties zijn heel emotioneel.’

Kiel in de Monty

Mthombeni: "We hebben lang aan Reizen Jihad gewerkt met Sincollectief. Er is twee jaar gepraat met mensen. Fikry El Azouzzi heeft een geweldige tekst geschreven die perfect de verwarring van deze tijd weergeeft. We zijn dan ook heel blij dat er zo massaal en emotioneel gereageerd wordt."

"Een moeder van een vertrekker ging na de voorstelling tot bij actrice Hilde Van Haesendonck om haar te bedanken. Haar zoon zit nu al twee jaar in Syrië. Ze omhelsden elkaar en die moeder zei:” het was alsof ik daar op de scène stond.”

"Er zijn gasten van het Kiel komen kijken. Jongeren die normaal nooit naar theater gaan. En die dan speciaal naar de de Monty komen en het  stuk geweldig vinden."

Extreme publieksreacties

"Met stukken als reizen Jihad, boort Sincollectief écht een nieuw publiek aan," beaamt ook Patrick De Groote. "Zeg nu nog eens dat je dat publiek niet in een zaal krijgt! Dat er zo emotioneel gereageerd zou worden had ik wel verwacht. We beseffen het niet helemaal, maar veel  mensen zijn betrokken. Er spelen zich in sommige gezinnen echt drama’s af."

De extreme publieksreacties, zowel tijdens als na de voorstelling staan in contrast met de reactie van een aantal theatercritici. Die waren, op zijn zachtst gezegd,  in de war. Gewoon niet hun ‘cup of tea’? Of gaapt er écht een kloof tussen de gevestigde theaterkritiek en de nieuwe theatervormen?

Elitetheater

Volgens Patrick De Groote, organisator van Zomer van Antwerpen en Sfinks heeft een zekere elite het theater gerecupereerd in onze contreien. “In Vlaanderen is er een culturele elite die bepaalt wat cultuur is en wat niet. Ik reis veel en ik zie dit  theater ook vaak in andere landen. Theater als dit, noem het zoals je wilt: in your face, direct… is zo oud als de straat. Ik vind dat we de scheidslijn verkeerd trekken. Dit goed vinden heeft niets te maken met opleiding of kleur… of wat dan ook, maar alles met openheid en in het kijken. Er is in deze tijd echt nood aan die nieuwe, open vormen,”aldus Degroote.

“Deze voorstelling is  gemaakt met hedendaagse vertelvormen. Vormen die komen uit de zapcultuur,” zegt Mthombeni. ‘Ik wil mensen niet bekeren of  met het vingertje wijzen. Ik wil met hun taal een verhaal vertellen. Want die taal is deel van het onderwerp.”

Salafisten en straatpreken

“Er zit een straatdawa in, een straatpreek eigenlijk. Zo proberen salafisten jongeren te overtuigen, er zit een slam in, een cypher… Verwijzingen naar de madrassa, de Koranschool. Het helpt natuurlijk als je die codes kent. Dat is ook de taal die gebruikt wordt om vandaag die jongeren te bespelen.”

“Weet je. Een moeder vertelde me tijdens onze researchfase dat haar zoon op een week radicaliseerde. Eerst ging hij nog naar dancing  Noxx, een week later, via google-imams… en youtube, was hij geradicaliseerd en vertrok hij. Van party animal tot Jihadi op een week tijd.”

“De verwarring die ik zag bij die vrouw was zo gigantisch. Die verwarring wilde ik vorm geven. En die verwarring komt aan, dat zie je ook bij het publiek. Het verbaast mij wel dat sommige critici dat niet kunnen decoderen.”

Verwarring alom

“Ik ben dus niet zo verbaasd door het onbegrip van sommigen. Want daar heeft het dus mee te maken. Letterlijk: elkaar niet begrijpen,” zegt Patrick De Groote. “De taal die jullie op scène spreken begrijpen sommigen niet. Theater heeft een vaste grammatica. Er is een code, regels. Dit stuk beantwoordt niet aan die spelregels en dat verwart.”

“Wat dat betreft zijn het ontzettend boeiende tijden. De samenstelling van onze bevolking is zo aan het veranderen dat de cultuur niet anders kan dan volgen. Van die transformatie  is Reizen Jihad een heel mooi voorbeeld.”

“Maar het probleem van sommige critici gaat veel breder dan deze voorstelling. De reactie van sommigen is de negatie van een nieuwe culturele realiteit. En het onvermogen om er mee om te gaan.  Sommige mensen reageren zo bang… ga ik mijn stukken dan nog wel kunnen maken… enzovoort.”

Vlaamse cultuur

“De Vlaamse cultuur hoeft niet te verdwijnen, maar misschien is hij wel aan een herdefiniëring toe. Ik ken de cijfers nu niet uit het hoofd, maar in Antwerpen zijn binnen een jaar of drie 50% van de achttienjarigen van diverse afkomst. Denk eens even na waar we over tien, vijftien jaar gaan staan? Ofwel maak je jezelf overbodig op termijn ofwel probeer je daar een antwoord op te geven.”

“En dat is wat wij gaan blijven doen. Er is zo’n groot onbereikt publiek. Jong, oud, gekleurd en niet gekleurd, een heel publiek staat te springen voor dit soort theater,” aldus Mthombeni.

“Ik vond het alleszins fantastisch,” besluit De Groote. “Reizen Jihad is een wervelende voorstelling, ik heb er veel van geleerd en ik heb ze kunnen meemaken met mensen die ik veel te weinig in onze schouwburgen zie…  Als dat geen goeie redenen zijn…”

Reizen Jihad, coproductie Sincollectief, t,arsenaal Mechelen, Monty

Op 27, 31 maart, en 1 april in t,arsenaal mechelen

2 april, cultuurcentrum Berchem.