Enerzijds probeert El Idrissi je naar de feiten te laten kijken en anderzijds nodigt hij je uit om de stilte van meer dan vijftig jaar te doorbreken
Première in Brussel op 30 oktober 2014 in Maison des cultures
Vertoning in Antwerpen op 22 februari 2015 in De Roma
‘Het herinneringsvermogen van de mensen uit een voornamelijk orale cultuur, die de kennis en ervaring tracht op te slaan en te internaliseren, was vooral de drijfveer om deze documentaire te maken. Dit bracht me naar het volgend onderwerp; de opstand van 1958-59. Ik heb mensen laten getuigen over wat ze zich herinneren uit die periode. Daarnaast heb ik deskundigen betrokken om de gebeurtenissen te situeren.’ Tarik El Idrissi
In het kader van het Amazigh-festival toonde De Romain Borgerhout op zondag 22 februari de documentaire Briser le silence (de stilte doorbreken). Voor het eerst bereikte deze reportage kijkers in een Vlaamse cinemazaal. Regisseur Tarik El Idrissi is met dit werkstuk niet aan zijn proefstuk toe. Een paar jaar geleden maakte hij een documentaire over een andere historische gebeurtenis in het Rifgebied: Arhhash (gif), een documentaire over het gebruik van gifgas door de Spanjaarden in de Rifoorlog tussen 1921 en 1926. De gevolgen van het gebruik van deze chemische wapens in de regio zijn vandaag de dag nog steeds voelbaar onder de bevolking van de Rif. Zolang er geen dialoog tussen Marokko en Spanje tot stand komt en officiële onderzoeken uitblijven blijft er onduidelijkheid over de schade bestaan.
InBriser le silence komen persoonlijke getuigenissen naar voren over de Riffijnse opstand van 1958-59. Gewone mensen vertellen hun verhaal over wat zij meemaakten na de onafhankelijkheid van Marokko in 1956. Misschien zegt deze opstand van 1958-59 in het Rifgebied in het noorden van Marokko de meeste mensen niet veel. Toch ligt hier een belangrijke basis voor de migratie van vele Marokkanen naar Europa in de jaren ‘60.
De bevolking van de Rif kantte zich tegen de centralistische Marokkaanse politiek die het gebied begon te marginaliseren en isoleren op zowel politiek als sociaal-economisch vlak. Het democratisch gezinde noorden werd na de onafhankelijkheid gecertificeerd als anti-monarchistisch en separatistisch. Om de gemoederen te bedaren stuurde de toenmalige koning Mohamed V het leger onder leiding van zijn zoon Hassan naar de Rif. Wat volgde was een bloedige strijd, met vele doden onder de burgers tot gevolg. Deze traumatische gebeurtenis roept bij velen nog steeds angst op.
De titel van de documentaire dekt meteen de lading: de film gaat over het doorbreken van een taboe uit de beladen geschiedenis van Marokko. De aangrijpende documentaire doet denken aan getuigenissen van andere tragische gebeurtenissen uit onze Europese geschiedenis, zoals de Holocaust. Met dat verschil dat de mensen in deze documentaire helaas nog steeds vergeten stemmen blijven en dat hun geschiedenis en leed binnen een taboesfeer verscholen zitten.
Naast indringende authentieke beelden maakt de regisseur gebruik van cartoons die ondersteund worden met klank en licht om beter tot de kijker door te dringen en om de gebeurtenissen zo waarachtig mogelijk over te brengen. Op deze manier maakt de regisseur dit stuk geschiedenis levend en brengt hij de waanzin van de gewelddadige bestorming van het leger op de eigen bevolking tot uitdrukking.
Ook worden verschillende historici en academici aan het woord gelaten om de gebeurtenissen te situeren en te duiden. In de documentaire zien we onder andere Mohamed Amezian, de zoon van de leider van de opstandige regio die vertelt dat zijn moeder hem pas op zijn vijftigste heeft verteld over de opstand. Voorheen werd er niet over gepraat.
Om de opstand beter te begrijpen gidst de regisseur ons eerst door het oude Marokko, dat onder het protectoraat van Frankrijk en Spanje viel. Vooral de Riffijnse vrijheidsstrijders verzetten zich tegen de westerse bezetting van hun gebied. Maar juist zij worden na de onafhankelijkheid van Marokko aan de kant gezet door o.a. de Istiqlal-partij (de Onafhankelijkheidspartij) die het gebied wilde bezetten. Mede hierdoor voelden de Riffijnen zich benadeeld en bedrogen.
In 2004 werd de Commissie voor Verzoening en Gerechtigheid in het leven geroepen door koning Mohamed VI in de hoop dat Marokko in het reine zou komen met de erfenis van de regeerperiode van zijn vader. De slachtoffers van mensenrechtenschendingen in de periode 1956 tot de einde van de regeerperiode van Hassan II in 1999 mochten er hun verhaal doen. Maar de Commissie had geen juridische status om de daders bij naam en toenaam op hun grove schendingen van mensenrechten te wijzen.
Briser le silence, een documentaire waarin mannen en vrouwen getuigen over de barbaarse praktijken van het Marokkaanse leger in de Rif. Pijnlijke getuigenissen van grove schendingen, plunderingen, verkrachtingen en allerhande intimidatie. De emoties van de getuigenissen lieten het publiek niet onberoerd, verschillende toeschouwers grepen naar hun zakdoek. Enerzijds probeert El Idrissi je naar de feiten te laten kijken en anderzijds nodigt hij je uit om de stilte van meer dan vijftig jaar te doorbreken. Briser le silence weet iets bloot te leggen wat al die tijd ondenkbaar was, en daarom de moeite waard om te gaan kijken.
Bekijk de trailer hier
Briser le silence (2014), Farfira films 72 min
