De documentairemaker Sinan Can reist samen met Houssein, een Marokkaanse-Nederlandse vader naar Syrië af. Houssein heeft heel zijn gezin verloren in Syrië. Ja, verloren, want zowel zijn zoon als zijn schoonzoon zijn als strijder gesneuveld in de Syrische burgeroorlog. Zijn dochter Mariam en zijn twee kleinkinderen zitten samen met zijn vrouw vast in een kamp. Het kamp wordt bewaakt door de Koerdische Democratische Uniepartij (PYD). Het verhaal gaat niet alleen over zijn kinderen en zijn schoonzoon maar ook over zijn (ex-)vrouw. Toch kiest de documentairemaker om te focussen op de kinderen en kleinkinderen.
Het is een zeer aangrijpend verhaal. Sinan en Houssein trekken samen naar Raqqa, de voormalige hoofdstad van IS. Raqqa was voor een korte tijd één van de meest geglobaliseerde steden in de wereld. Verschillende mensen kwamen vanuit elke uithoek IS mee ondersteunen in de stichting van het kalifaat. De inwoners van de stad tonen aan Sinan en Houssein waar de verschillende nationaliteiten gehuisvest waren. Duisters, Fransen, Belgen, Nederlands, Denen, Britten, et cetera je kon ze allemaal vinden in Raqqa.
In de stad gaan ze naar de plaats waar zijn zoon Ilyas als IS-strijder om het leven kwam. De vader praat op een heel nuchtere manier over de dood van zijn zoon met Sinan. Ilyas was slechts vijftien jaar toen hij onder invloed van zijn schoonbroer afreisde naar Syrië. Over de schoonzoon kom je heel weinig te weten in de documentaire. Houssein is op geen enkel moment terughoudend in zijn kritiek op zijn gezin en IS. Hij participeert volledig mee en reflecteert samen met Sinan over zijn gezin in Syrië. Over hoe het gezin functioneerde in Nederland krijg je alleen maar flarden, maar wat er bijblijft is dat dit iedereen kan overkomen. Uit een paar uitspraken van de dochter leiden we af dat de thuissituatie niet ideaal was, maar dat een problematische thuissituatie kan escaleren tot het vertrek van een deel van je gezin naar een oorlogsgebied, is naar alle normen iets dat je niet in handen hebt.
Als kijker wordt je heen en weer geslingerd tussen het persoonlijk verhaal van Houssein en de geopolitiek.
Sinan en Houssein hebben een gesprek met de buitenlandse minister van de PYD en ook met haar leider, Saleh Muslim. Daar komt de rauwe politiek van de Europese landen naar boven. Volgens Saleh Muslim wil geen enkel Europees land de voormalige Syriëstrijders en hun kinderen terug (met uitzondering van Denemarken). De PYD helpt Houssein om zijn dochter terug te zien. Als kijker wordt je heen en weer geslingerd tussen het persoonlijk verhaal van Houssein en de geopolitiek.
Het echte drama is dat er kinderen zijn geboren in het kalifaat die eigenlijk staatloos zijn. Niemand wilt hen. Ook dochter Mariam is moeder van twee kinderen die geboren zijn in het kalifaat van IS. Hoessein heeft hen nooit gezien. Voor kinderen die geboren zijn uit Nederlandse moeders bedraagt het aantal alleen al 100. In totaal zijn er 175 kinderen met een Nederlandse achtergrond die vastzitten in kampen in Syrië en waarschijnlijk ook Irak. De focus van de documentairemaker Sinan is duidelijk. Hij wilt het verhaal vertellen van de afwezige (klein)kinderen. De (klein)kinderen die geen stem hebben in het debat rond radicalisering. Hij stuurt eigenlijk een politiek signaal naar onze beleidmakers.
Over de vrouw van Houssein kom je weinig te weten, terwijl haar verhaal uniek is: een eerste-generatie-moeder die haar kinderen achterna reist. Uit overtuiging? Uit wanhoop? Uitzonderlijk, en toch laten de makers dat aspect links liggen. Houssein ontmoet zijn dochter en haar twee kinderen uiteindelijk in een kantoor van de PYD. Hij stelt onmiddellijk de waarom-vraag. Waarom ben je vertrokken? Volgens Mariam werd ze er ingeluisd door haar man. Als hij naar haar moeder vraagt zegt ze dat ook zij er ingeluisd is. Als kijker kan je onmogelijk oordelen of Mariam de waarheid spreekt. In het gesprek komen wel de verschillende elementen samen: politiek; emoties en het persoonlijke verhaal. Mariam is zowel door de Nederlanders als de Koerden ondervraagd geweest. Bij de vraag of ze gemarteld werd, wordt Mariam heel zenuwachtig.
Houssein sluit (samen met Sinan) uiteindelijk de documentaire af met een zeer politieke en persoonlijke boodschap dat hij en waarschijnlijk andere ouders de kwestie van hun kleinkinderen in Nederland gaan bepleiten. ‘Hier zijn alleen maar slachtoffers,’ aldus Houssein.
Je kan de documentaire ‘De verloren kinderen van het Kalifaat’ herbekijken op https://www.npo.nl/movies-that-matter/26-03-2018/BV_101387539
