"We kijken vaak met een westerse, mannelijke bril naar films".
De artistieke lijn van MONA Film Festival wordt dit jaar uitgestippeld door filmsociologe en Kif Kif-filmrecensente Btisam Akarkach. Haar interesse ligt bij alternatieve filmstromingen, artistieke cinema en de maatschappelijke context van cinema, waarbij ze reflecteert over de perceptie van film en de manier waarop Hollywood minderheden in beeld brengt.
Ook met de selectie films voor MONA treedt ze uit het doorsnee denkkader en haalt ze de diversiteit van het Noord-Afrikaanse en Midden-Oosterse gebied zo representatief en correct mogelijk naar het grote scherm in CC Berchem.
Je bent de nieuwe artistieke coördinator van het festival. Hoe ben je hier terecht gekomen?
Op vraag van Malikka Bouaissa, de algemene coördinator. Ik heb filmstudies gestudeerd aan Universiteit Antwerpen en merkte al snel dat internationale films me erg aanspraken. Ik wou hier iets mee doen en richtte een filmblog op via Kif Kif. Stereotypen en vooroordelen zijn tegenwoordig sterk aanwezig in onze samenleving, en dat werkt stigmatiserend. Film is een medium dat stereotiepe beeldvorming vaak versterkt. Door het aanbieden van een filmblog, creëren we een platform waar mensen samenkomen en films bespreken. Op die manier trachten we een andere blik aan te reiken die stereotypering kan doorprikken. Daarnaast vind ik het ook interessant en belangrijk om de artistieke filmtaal uit de rest van de wereld naar het publiek hier te brengen. Omdat kunst eerder gebaseerd is op de gelijkenissen tussen mensen, zie ik dit als een middel om mensen samen te brengen en vervreemding tegen te gaan.
Stemt dat overeen met de ambities van MONA?
MONA is eerst en vooral een artistiek project. Het is niet de bedoeling dat we daar strijd gaan voeren. Mijn opdracht is voornamelijk om kwalitatieve films aan te reiken. Tegelijk heb ik in mijn aanbod getracht de diversiteit binnen de regio aan te tonen. We kijken vaak met een westerse, mannelijke bril naar films en vaak denken wij aan de bevolking van de MENA-regio (Middle East & North Africa, nvdr) als een homogene groep Arabieren, met de daarbij horende vooroordelen. Ik wil dat idee ontkrachten. Je hebt inderdaad een traditionele Arabische cultuur, maar je hebt ook de moderne Arabische cultuur, een Koerdische cultuur, een Syrische en een Amazigh cultuur.
Wat waren de criteria bij het selecteren van de films?
Ik ben naar de spreekwoordelijke markt gegaan om te zien wat het aanbod is. Daarbij keek ik vooral naar de kwaliteit van de films en naar de reeds besproken diversiteit. Een ander criterium was de toegankelijkheid voor ons publiek, een Antwerps publiek. Niet alle films uit de MENA-regio kunnen bij ons begrepen worden zonder achtergrondinformatie en ik vond het belangrijk hier op te letten. Neem nu bijvoorbeeld de openingsfilm, Sheikh Jackson. De film gaat over een jonge gast die in strijd is met zichzelf na de dood van zijn moeder. Het is een Egyptische film, maar de thematiek van de zoektocht naar identiteit is universeel. .
Films die we zeker moeten zien tijdens het festival?
Sheikh Jackson, dat staat vast. Ook En attendant les hirondelles is een heel boeiende film met verschillende verhaallijnen. Het toont aan hoe de geschiedenis van Algerije nog steeds een grote impact heeft op de bevolking. En je moet zeker Iperita zien. De film heeft als onderwerp de aanslag met gifgas op het Riffijnse gebied in Noord-Marokko in de jaren twintig. Die aanslag heeft als gevolg dat mensen in Noord-Marokko vaker aan kanker lijden dan elders en het is nog steeds een gevoelige en actuele kwestie binnen de gemeenschap. En als je graag lacht, moet je ook naar Mahbas gaan kijken. Het gaat over een burenkwestie en is bijna vergelijkbaar met het gekibbel tussen Vlamingen en Nederlanders. En uiteraard de kortfilms, die gidsen je doorheen heel de regio.
Er staan ook kinderfilms op het programma.
We willen iedereen bereiken, ongeacht de leeftijd. De meeste animatiefilms beelden minderheden systematisch negatief af. Neem nu Disney’s Aladdin, dat is eigenlijk een heel foute film wat representatie betreft. Alleen al de klederdracht die zo oriëntalistisch geïnspireerd is en de boze Arabieren die met hun zwaarden staan te zwaaien. Die stereotypering komt zeer vaak terug en bereikt onze kinderen zonder filter. Wij willen die tendens tegengaan door films te brengen die effectief uit die wereld komen. Maar we willen in de eerste plaats nadruk leggen op de creativiteit en het talent in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. En die vinden we eveneens terug in het aanbod van kinderfilms.
Bij MONA zijn jullie ook bezig met de positie van de vrouw in de filmwereld. Op welke manier zou deze verbeterd kunnen worden?
Eerst en vooral door bewustwording. Onze culturele opvoeding werd vaak bepaald door een mannelijke blik. Vaak zijn we er ons zelfs niet van bewust, dus het is belangrijk dat we dit leren herkennen en erkennen. De volgende stap is dat er films gemaakt worden door vrouwen die dit mechanisme hebben erkend en die dit willen doorbreken. We denken soms dat een film gemaakt door een vrouw per definitie vrouwvriendelijk gaat zijn of dat mensen met kleur wel de juiste film gaan maken. Dat is niet zo. Het toebehoren aan een bepaalde groep biedt zeker geen garantie op een correcte vertegenwoordiging.
Merk je een steeds grotere interesse op voor buitenlandse films in Vlaanderen?
In Antwerpen denk ik toch wel. Er zijn weinig festivals die zich richten op films uit de MENA-regio, hoewel hier nochtans een publiek voor bestaat. Vorig jaar zijn er enorm veel mensen komen opdagen, en we krijgen heel veel positieve reacties. De mensen zijn heel erg nieuwsgierig naar deze tweede editie.
MONA Film Festival van 9 t/m 11.03 @ CC Berchem. Alle info: monafilmfestival.be
