Het is gedurfd om binnen de context van het Israëlisch-Palestijns conflict een roman te schrijven
Koen Stuyck is een mensenrechtenactivist en kenner van het conflict Israël-Palestina. Hij werkte enkele jaren als freelance journalist, o.a. voor Amnesty International, en schrijft nog steeds opiniestukken die hij op zijn blog (koenstuyck.blogspot.be) publiceert. Met Golem werd zijn jongensdroom om romans te schrijven bewaarheid. Ondertussen is hij bezig aan een tweede roman.
De Israëlische oplossing
Een golem is een figuur uit de Hebreeuwse mythologie; een beeld van klei dat leven werd ingeblazen door een rabbijn. Een golem is echter geen gelijke aan de mens; het heeft geen geweten en heeft zichzelf niet onder controle. Alles moet wijken voor zijn ongenuanceerde en rechtlijnige ideeën.
Het hoofdpersonage van Golem is Aart Verschueren, een journalist van een lokale Belgische krant. Via zijn werk ontmoet hij een joodse vrouw waarmee hij een relatie begint. Zij vraagt hem al snel om haar familie in Israël te bezoeken om hen de tefilin (joodse gebedsriemen) van haar grootvader te brengen. Wanneer Aart zijn kersverse Palestijnse vriend vertelt dat hij naar Israël gaat, vraagt die hem of hij zijn oom kan opzoeken. Hij wil zo te weten komen of alles in orde is met zijn oom en diens gezin nadat hun huis vernietigd werd door de joodse autoriteiten.
In Israël wordt Aart hartelijk ontvangen door de familie van zijn vriendin. Wanneer hij enkele dagen later de oversteek maakt naar Palestina en op zoek gaat naar de oom van zijn vriend, wordt hij echter onderschept door de geheime dienst van Israël. Wat er dan gebeurt met Aart kom je te weten aan de hand van het verhaal van Fishel. Fishel leidt aan geheugenverlies, maar ontsnapt uit zijn "programma" omdat hij vermoedt dat zijn dokter hem iets voorhoudt. Hij gaat op zoek naar wat hem overkomen is. Stukje bij beetje haken de verhalen van Aart en Fishel in elkaar. De roman eindigt met het begin van een radicale "endlösing" van het conflict Israël-Palestina.
Geheugenverlies
Om dynamiek en spanning in zijn verhaal te brengen, gebruikt Stuyck enkele beproefde trucjes. Het beste voorbeeld is het geheugenverlies van Fishel. De lezer tast een tijd in het duister (waarom gaat het inees over die Fishel? En wat heeft die aan de hand?) en wordt door Fishel op sleeptouw genomen in de zoektocht naar zijn verleden. De meeste van deze kunstgrepen zijn echter nogal doorzichtig.
Leuke ideeën, maar weinig beklijvend
Stuyck slaagt er in om de gedachtenstromen van gewone – om niet te zeggen banale – mensen op een aangenaam herkenbare manier weer te geven. Aart's gedachten blijven hangen bij alledaagse zaken zoals de achtergrond van de mensen die samen met hem op het vliegtuig naar Tel Aviv zitten of zijn dromen over de mogelijkheid van een liefdesaffaire.
Stuyck heeft leuke ideeën. Less is more; sommige ideeën zouden beter naar de prullenmand verwezen zijn. Zijn taalgebruik is niet erg verfijnd; hij gebruikt spreektaal op momenten waar hij beter verhalend zou zijn, zijn vergelijkingen snijden vaak geen hout. Het verhaal "vloeit" niet genoeg door soms te plotse overgangen of net te trage ontwikkelingen. Meer stilistische diepgang zou het boek ten goede komen. Golem leest wel vlot, en bij momenten is het tamelijk spannend. Een echte pageturner is het jammer genoeg niet.
Een (a)politieke soap?
Het is gedurfd om binnen de context van het Israëlisch-Palestijns conflict een roman te schrijven. Stuyck zegt zelf geen politiek pamflet te willen schrijven. Hij probeert duidelijk een genuanceerd beeld van de problematiek te schetsen; één van de joodse personages maakt bijvoorbeeld deel uit van de vredesbeweging. Zijn kijk op het conflict schemert echter wel duidelijk door in het boek. Het archetypische beeld van de golem, een wezen dat met brute kracht amorele macht uitoefent om zijn doel te bereiken, wordt gebruikt als een – goed gevonden dat zeker - metafoor voor de vernietigingsdrang van de joodse kolonisten.
Golem leest als het script voor een soap; niet erg verfijnd, wel onderhoudend. Al bij al een vermakelijk boek om te lezen.
>>> Koen Stuyck, Golem, 2014, 223 p., Brave New Books
Sara De Meyer
