Welk verhaal zouden we gekregen hebben als de openingsscène niet een moord door Comanches was geweest, maar de bloedige komst van de Britten?
In haar beroemde TED talk over The Danger of a Single Story, legt schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie een bezorgd accent op de macht om anderen te stigmatiseren en te onteigenen van hun eigen verhaal. De meest eenvoudige strategie is beginnen met wat ‘vervolgens’ plaatsvond: “start the story with the failure of the African state, and not with the colonial creation of the African state, and you have an entirely different story”.
Op dezelfde manier, bespreekt Adichie ook het beeld dat bestaat over de autochtone Amerikaanse bevolking: “Start the story with the arrows of the Native Americans, and not with the arrival of the British, and you have an entirely different story”. In de openingsscène van Hostiles zie je ‘the arrows of the Native Americans’. De rest van de film is een mislukte poging om dat manicheïstische beeld van ‘wretched savages’ en brave kolonisten te corrigeren.
Op minuut één krijgen we een vreedzaam gezin te zien. Rosalie Quaid (Rosamund Pike) geeft taallessen aan haar prachtige dochters. Haar man werkt buiten, in de zon. Een baby ligt ergens. Ze worden brutaal vermoord door een groepje Comanches. De vrouw overleeft als enige de aanval. Haar fobie bij het zien van haarvlechtjes is voor de toeschouwer logisch in het verloop van de film.
Hostiles is nochtans het verhaal van Joseph Blocker (Christian Bale), een kapitein van het Amerikaanse leger wiens afkeer tegenover Native Americans vergelijkbaar is met die van de weduwe. Hij is naar alle normen een onversneden racist, verantwoordelijk voor de moord op menig Amerikaanse aboriginal. En hij is daar trots op. Maar hij spreekt de taal van de Cheyennes en hij kent hun gewoontes. Daardoor krijgt hij een opdracht die hij met manifeste tegenzin zal moeten uitvoeren, want daar hangen zijn eer en toekomst van af.
1892. De tijden zijn veranderd: de federale overheid ‘erkent’ het onrecht dat werd aangedaan op de oorspronkelijke volkeren en in het kader daarvan krijgt de terminaal zieke Yellow Hawk (Wes Studi) amnestie. Het is aan Blocker om de Chief en zijn familieleden veilig van New Mexico naar Montana te brengen. De rest van de film volgt het parcours van de groep.
Allemaal verliezers
De structuur van de film doet niet toevallig denken aan The Searchers, de klassieker van John Ford. Sommige beelden en camerabewegingen lijken op een re-enactment, een letterlijke hommage. Deze gelijkenis is ook voelbaar in de confronterende flaws en verzuchtingen van het hoofdpersonage. Dat was ook het geval van Les Cowboys, de opera prima van Thomas Bidegain, vaste scenarist van Jacques Audiard, waar de wij-zij verhouding tussen cowboys en indians vervangen werd door die van Westerlingen en moslims, die vlekkeloos de plaats van de slechteriken overnamen.
Wes Studi (vooral bekend van zijn rol in Dances with Wolves) speelt in Hostiles de rol van zijn leven. Zijn vertolking van de stervende Yellow Hawk is meeslepend. Het dramatische spel van zowel Bale als Pike valt bij momenten net niet overdreven te noemen, maar blijft grotendeels proportioneel aan de innerlijke strijd van hun personages. Jonathan Majors brengt als Henry Woodson - Buffalo soldier en rechterhand van Blocker - nuance in het morele kompas van de verzuurde kapitein. Er zijn door de film heen adembenemende landschapshots van Masanobu Takayanagi - grootse cinema, zonder meer. De soundtrack van de Duitse componist Max Richter werkt als een volwaardige plaat en behalve een onverklaarbaar kampvuurlied, blijft de score van de film discreet en evenwichtig.
Hostiles streeft naar authenticiteit in taalgebruik, gebaren, gedrag en historische context. Er wordt in de film een onmiskenbare inspanning gedaan om een accent te leggen op de Westerse verantwoordelijkheid in de genocide van de oorspronkelijke bewoners van het continent. Dit is geen waargebeurd verhaal maar de soms ietwat geforceerde referenties naar historische feiten (zoals Wounded Knee) geven de indruk dat dit reëel had kunnen zijn. Regisseur Scott Cooper liet zich adviseren door een ploeg van filmmakers en academici met autochtone achtergrond, hij kreeg zelfs advies van een Cheyenne Chief. Het proces getuigt van een streven naar een respectvolle vertelling.
Niettemin blijft Hostiles het verhaal van Blocker en niet dat van Yellow Hawk. Het verhaal van een white saviour, in het beste geval. De film schetst de illusie van een spiegelpaleis van moord en haat, waar de schuld “on many sides” ligt, om het met Trump te zeggen. Maar al zijn ze allemaal verliezers, de schaal van het verlies en de verantwoordelijkheid valt niet te vergelijken.
“This land is mine!”
Nederlandse auteur Serv Wiemers spreekt in Trouw van een bevolking die “van twaalf miljoen in het jaar 1500 gereduceerd [werd] tot enkele honderdduizenden in 1900”. Een brutale genocide, dus. “Bewuste uitroeiing om plaats te maken voor de Europese 'beschaving'”. Wiemers spreekt van deportaties (‘relocations’) waarbij duizenden stierven aan ziektes en honger. Verboden talen en ceremonies, verplichte sterilisatie van vrouwen, uitgemoorde dorpen en kinderen die naar kostscholen werden gestuurd.
De gevolgen zijn vandaag nog tastbaar. Trauma’s, racisme, discriminatie, derderangs burgerschap en daarbovenop moeten zien hoe je voordouders decennialang gedemoniseerd worden, op globale schaal, door een hele filmische subcultuur. Geen wonder dat Hostiles, met de ongelukkige keuze voor een door de hele lijn schuldig hoofdpersonage dat onmogelijk genoeg berouw kan betuigen, gedoemd is om tekort te schieten.
De vraag blijft: welk verhaal zouden we gekregen hebben als de openingsscène niet een moord door Comanches was geweest, maar de bloedige komst van de Britten. Met, bijvoorbeeld, Tom Cruise die "This land is mine! Mine by destiny!" roept op Cherokee gebied in de ronduit tenenkrullende Far and Away. Welk verhaal zouden we krijgen als we het eerst hebben over landroof en genocide en vervolgens pas over de pijlen van de Comanches? Niet Hostiles, in ieder geval.
Adichie breekt in haar TED talk een lans voor het belang van verhalen. Net zoals verhalen gebruikt kunnen worden om te onteigenen en te stigmatiseren, kunnen ze werken als een vehikel voor humanisering. Verhalen kunnen volgens haar de waardigheid van een volk breken, maar ook gebroken waardigheden herstellen.
Hostiles is een poging van herstel van die waardigheid. Een bij wijlen verdienstelijke poging zelfs. Maar gezien de schaal van het onrecht, ook een film die daar onmogelijk in kon slagen.
Hostiles, een film van Scott Cooper, vanaf 28.03 in de bioscoop.
