De Keersmaecker heeft oog voor nauwkeurigheid. Zonder voice over, met de juiste shots en veel close-ups doet hij een empathische kijk op zijn personages opkomen.
Honderdduizenden vluchtelingen uit door oorlog getroffen landen baggeren door het water naar het Westelijke Europa. Hoewel deze ‘nieuwelingen’ niet langer weg te cijferen zijn uit onze maatschappelijke realiteit, heeft de vluchtelingencrisis de Europese politiek in rep en roer gezet. De aanslagen in Parijs heeft deze opschudding en de sfeer in het vluchtelingendebat alleen maar verzwaard. Her en der worden deze aanslagen gebruikt om kritiek te spuien op het vluchtelingenbeleid. Niettegenstaande wijken veel initiatieven op menselijk niveau niet af van de vluchtelingencrisis. Wat doet deze humanitaire ramp met de burgers?
Het Italiaanse eiland Lampedusa is voor veel vluchtelingen de toegangspoort naar Europa. In ‘No man is an Island’ krijgen we een menselijk portret te zien van jonge immigranten. Regisseur Tim De Keersmaecker brengt ons met zijn adembenemend camerawerk en naar de objectiviteitsprincipes van cinema verité dicht op de huid van de vluchtelingen.
De openingsscène geeft alvast een gefingeerd beeld van de documentaire; de zee ligt er vredig bij, de zon weerspiegelt in het kristalhelder water. Op de achtergrond hoor je de klokken van de kerk luiden voor de processie van Maria, de beschermheilige van het Siciliaans, diep katholiek eiland en de lokale fanfare fleurt met de nodige instrumenten het feest op. Zo beschrijft de regisseur in zijn eerste beelden het leven van het gewone volk; het bruist er van vreugde en dynamisme.
Al snel wordt de focus gelegd op de 16-jarige Adam uit Ghana, die een toevluchtsoord vond bij de Italiaans-Colombiaanse hoteleigenaar waar hij dienst doet als conciërge. Omar, een 21 jarige Tunesiër die als een soort maatschappelijk werker die nieuwe vluchtelingen op het eiland begeleidt, hoewel hij zelf gedesoriënteerd is. Ze zijn veilig aan wal geraakt en hebben een bezigheid die hun dagen vult en toch ligt de eenzaamheid op de loer. Als mens hebben ook zij wensen en dromen, die ze weliswaar niet uitspreken, maar net hierom lijkt in Lampedusa hun vlucht niet voorbij. Hun trage en bijna onbeweeglijke leven staat in fel contrast met dat van de modale burger in Lampedusa. Het sterkste punt van de film is vooral dat het in de eerste instantie portretten zijn van dankbare, tamme en goed geïntegreerde migranten, maar na behoorlijk veel moeite wordt de ware onrust, de ware aard van hun tragedie uiteindelijk ontsluierd: het gevangenschap van de vluchteling in Europa. Een tragedie waar hulpverleners die van hen houden en voor hen een lans breken, geen idee van lijken te hebben.
De documentaire neemt het publiek mee in de reis van twee jonge mensen die in het verlangen naar een veilig oord hun eigen leven op het spel zetten. De kunst is hier om zichzelf niet te verliezen en dit doen ze door een eigen veilige plek te creëren in een dreigende omgeving die gedomineerd wordt door angst, nood aan bescherming en innerlijke onrust. Gesteund door gebed smeken zij voor een (beter) toekomstvooruitzicht. De Keersmaecker heeft oog voor nauwkeurigheid. Zonder voice over, met de juiste shots en veel close-ups doet hij een empathische kijk op zijn personages opkomen. Hoe mateloos zij hun energie steken in het verwezenlijken van hun dromen, hoe zij worstelen met heimwee en vooral, hoe zij steeds geloven in de illusie – of niet – dat een beter leven in aantocht is.
‘No man is an island’ schippert tussen onzekerheid en onveiligheid, tussen eenzaamheid en leegte. Gecombineerd met krachtige beelden verstrengelt de regisseur op subtiele wijze twee afzonderlijke, maar nauw verwante verhalen.
No Man is an Island, van Tim De Keersmaecker. Vertoningen vanaf 02.12 in Gent, Brussel en Leuven.
