Met zijn tweede langspeelfilm stelt Muayad Alayan niet teleur. In zijn al straf debuut, de semi-komedie Love, Theft and Other Entanglements (2015), tastte hij de muur af waar de Palestijnen in hedendaags Jeruzalem elke dag mee geconfronteerd worden, zowel fysiek als in mediabeeldvorming. In The Reports on Sarah and Saleem gaat hij nog enkele stappen verder en waagt hij zich ditmaal ook aan de andere kant van diezelfde muur. Met alle gevolgen en brokken van dien.
De film opent met een scène die de kijker meteen bombardeert naar de gespannen situatie waarin het verhaal zich afspeelt. Bij een gewelddadige huiszoeking in Jeruzalem wordt een jonge man brutaal opgepakt door militairen. Hij vraagt schreeuwend in het Arabisch en het Hebreeuws wat hij in godsnaam gedaan heeft? Zeker van zijn onschuld blijft hij die vraag herhalen als hij wat later voor verhoor bij een Israëlische officier gebracht wordt. Als antwoord krijgt hij een vraag terug die hem abrupt doet verstommen: “Wie is de Israëlische vrouw die je gerekruteerd hebt?”. De jonge man blijft stil maar het is zijn gezichtsuitdrukking die boekdelen spreekt.
Dan keert de film enkele maanden terug naar het verleden. Dezelfde man is verwikkeld in een seksuele relatie met een vrouw. De twee, de Israëlische Sarah (Sivane Kretchner) en de Palestijnse Saleem (Adeeb Safadi), wonen beiden in Jeruzalem. Sarah woont in het Westers aandoende Israëlische gedeelte waar ze een café uitbaat. Ze geniet een zeker vrijheid en daar maakt ze ook gretig gebruik van om af en toe te ontsnappen aan de frustraties die ze ervaart in haar huwelijk. Dat doet ze dus met Saleem, die aan de andere kant van de muur woont en ook niet gelukkig is. Hij voelt zich vastgeschroefd tussen allerlei verwachtingen in. Die van zijn vrouw, zijn schoonfamilie en een gemeenschap die het Palestijnse verzet als een plicht beschouwt. Maar Saleem ambieert geen toekomst als martelaar, integendeel. Hij hunkert naar een leven waarin hij gewoon kan doen en laten zoals hij wil. Tijdens één van hun nachtelijke escapades nodigt hij Sarah uit om iets drinken en wat te dansen in een bar. Dat juist die ene nacht zijn leven overhoop zal gooien had hij waarschijnlijk zelfs in zijn ergste nachtmerries niet kunnen bedenken.
Langzaamaan begint zich een verhaal te ontrafelen dat bijna absurd wordt. Het scenario, net zoals in Love, Theft and Other Entanglements, geschreven door broer Rami Musa Alayan, is een vernuftige aaneenschakeling van gebeurtenissen die makkelijk doen denken aan krantentitels uit de actualiteit. Maar door ze aaneen te weven in één verhaal en de hoofdpersonages er door pure pech in te plaatsen, werd dit een film die een komedie zou kunnen zijn, moest het niet plaatsvinden in de bittere waarheid van de bezette Palestijnse gebieden. Gebieden die voor buitenstaanders makkelijk gereduceerd worden tot de kleurrijke posters van martelaren die er aan elke muur prijken. De gebroeders Alayan willen het verhaal vertellen achter een van de gezichten op de posters, maar de personages in hun films zijn zo ver verwijderd van enige politieke betrokkenheid dat ze onverschillig overkomen. Het kan best zijn dat deze onverschilligheid voortvloeit uit een zekere vermoeidheid door de constante confrontatie met de werkelijkheid.
Een buitenechtelijke relatie krijgt een totaal andere dimensie als je leeft in één van de meest problematische conflictgebieden ter wereld.
Niets plakt zo hard vast aan het concept van een huwelijk als overspel. Sarah en Saleem hebben gekozen voor een relatie met elkaar, maar een buitenechtelijke relatie krijgt een totaal andere dimensie als je leeft in één van de meest problematische conflictgebieden ter wereld. Een gebied dat totaal anders wordt ervaren door Israëli’s dan door Palestijnen. Ze leven namelijk niet samen, ze leven zelfs niet naast elkaar. Het is eerder een constant geduw en getrek, waar de ene groep regelmatig haar aanwezigheid opdringt aan de andere en de andere luid terug roept dat het niet enkel ook nog bestaat maar dat er rekening met hen moet gehouden worden. Een gebied waar zo’n wantrouwen van het ene volk jegens het andere bestaat dat er niets als toevallig kan beschouwd worden, dat een menselijk gebaar, hoe oppervlakkig of moreel discutabel ook, onmogelijk wordt gemaakt. Een gebied waar mensen niet enkel door een muur van elkaar gescheiden gehouden worden maar vooral door hun identiteit. Is het juist die spanning die onbewust de twee hoofdpersonages naar elkaar toe trekt?
Beiden Kretchner en Safadi spelen met de nodige subtiliteit en voorzien daardoor hun personages van sterke geloofwaardigheid in hun positie van antiheld. Ook de vertolkingen van de bijrollen zijn erg sterk neergezet. Zeker de Palestijnse Maisa Abd Elhadi die verbluffend is als Bisan, de zwangere vrouw van Saleem, die langzaam maar zeker een omwenteling doormaakt om zich uiteindelijk te manifesteren als misschien wel het sterkste van alle personages.
In tegenstelling tot Love, Theft and Other Entanglements, zijn er deze keer ook grote rollen bedeeld aan acteurs uit Israël; de eerder vernoemde Sivan Kretchner en ook Ishai Golan in de rol van David, de man van Sarah. Maar hier stopt dan ook de samenwerking met Israël. De broers Alayan gaan er prat op dat ze nooit gebruik maken van Israëlische fondsen om hun films te maken en er desondanks toch in slagen om een internationaal publiek te bereiken. Voor The Reports on Sarah and Saleem kregen ze financiële steun uit voornamelijk Mexicaanse hoek en zo werd het dan ook de eerste Palestijns-Mexicaanse co-productie ooit. De film viel al meermaals in de prijzen, en terecht. Zo kreeg scenarist Rami Musa Alayan tijdens het Internationaal Film Festival Rotterdam 2018 de Special Jury Award voor een buitengewone artistieke prestatie.
The Reports on Sarah and Saleem beklijft tot op het einde en vermijdt vermoeiende clichés. De Alayans zetten sluw een kleine onschuldige sneeuwbal aan het rollen die algauw een immense vaart krijgt, daardoor zo groot wordt dat het alles in haar pad met zich meesleurt en uiteindelijk uitmondt in een volwaardige lawine die dreigt niets en niemand heel te laten.
The Reports on Sarah and Saleem, een film van Muayad Alayan, vanaf 21.11 in de bioscoop
