Het onderstaande overzicht bundelt niet louter onze bevindingen maar brengt in zekere zin ook een rangschikking aan. We plaatsen ze immers in volgorde van de mate waarin de verschillende partijen aansluiten bij de gekende politieke eisen van het antiracistische middenveld: praktijktesten (met sancties voor vaststellingen van overtredingen op de antidiscriminatiewet), de aanpak van etnisch profileren, het wegwerken van het verbod op levensbeschouwelijke tekens in scholen en overheidsdiensten, het terugdraaien van de zogeheten ‘deportatiewet’ en een concrete aanpak om de samenleving te dekoloniseren.
Daarnaast keken we ook naar de diepgang van de partijvisie op diversiteit. Daarbij is niet zozeer van belang welk specifiek mens- en wereldbeeld men erop na houdt, maar wel of men de eigen visie consequent heeft doorgedacht en of deze visie tot een sterkere bescherming van mensenrechten leidt.
Uiteraard gaan alle partijprogramma’s nog in op tal van andere thema’s en kunnen die allen de keuze van de kiezer bepalen. Maar voor wie antiracisme en diversiteit cruciale thema’s vormen, kan dit overzicht misschien helpen om op 26 mei een weloverwogen keuze te maken.
Vlaams Belang
Vlaams belang doet zelfs enkele expliciet racistische voorstellen.
Het Vlaams Belang houdt op geen enkele manier rekening met de stem van het antiracistische middenveld. Integendeel, op zo goed als alle punten, gaat men er zelfs actief tegen in. Ondanks enkele (mediatieke) pogingen van het Vlaams Belang om zich van racisme te distantiëren en aanvaardbaarder over te komen, maakt hun eigen programma het dus onmiskenbaar duidelijk: ze blijven nog steeds de partij die ze altijd waren. Niet alleen wordt de dagelijkse realiteit van racisme volledig ontkend, niet alleen stelt men zich uiterst xenofoob op, niet alleen staat men vijandig tegenover één specifieke religieuze groep, men doet zelfs enkele expliciet racistische voorstellen.
Lees hier hoe we tot deze analyse kwamen.
N-VA
In het programma van N-VA lezen we weliswaar proforma uitspraken zoals “We sluiten onze ogen niet voor de discriminatie van personen met een migratie-achtergrond.” en “We treden streng op tegen discriminatie op basis van herkomst.” Maar over concrete beleidsmaatregelen wordt niet gesproken. Naar de stem van het antiracistische middenveld werd dan ook op geen enkele manier geluisterd.
N-VA luisterde op geen enkele manier naar de stem van het antiracistische middenveld.
De N-VA legt de klemtoon daarentegen in hoofdzaak op nieuwkomers, het feit dat zij de taal moeten leren, zich moeten integreren en op zoek moeten naar een job. Ondanks zinnetjes zoals “We gaan voor een inclusieve samenleving die iedereen voldoende kansen biedt” vertoont de N-VA op dat vlak dus geen enkele ‘kracht van verandering’. Integendeel het blijkt overduidelijk de partij van de status quo te zijn. Van de dominante groepen in de samenleving wordt helemaal niets verwacht, maar achtergestelde groepen worden verplicht om zich dubbel en dik te bewijzen.
Lees hier hoe we tot deze analyse kwamen.
Open VLD & CD&V
In de programma’s van Open VLD & CD&V worden de vele voorstellen van het antiracistisch middenveld grotendeels genegeerd. Beide partijen pleiten weliswaar voor praktijktesten, maar dan als een tweede spoor naast de zoveelste poging tot ‘sensibilisering’ en ‘zelfregulering’. Ook de weinige aanzetten tot invoeren van sancties bij overtredingen worden ofwel achterwege gelaten ofwel procedureel afgezwakt.
Bij CD&V blijft alles uitzonderlijk vaag en inspiratieloos.
Daarnaast verwijst CD&V slechts met één kort zinnetje naar etnisch profileren, maar geeft op geen enkele manier aan hoe men dat in de praktijk wenst aan te pakken. Bij Open VLD komt het helemaal niet aan bod. Ook wil CD&V het verbod op levensbeschouwelijke tekens in bepaalde contexten wegwerken terwijl dat onderwerp bij Open VLD geheel achterwege blijft. Het afschaffen van de zogeheten ‘deportatiewet’ of dieperliggende maatschappelijke kwesties zoals het ‘dekoloniseren van de geesten’ zijn in beide programma’s in de verste verte niet te bespeuren.
Ook in hun algemene visie op diversiteit blijken bij beide partijen te kort te schieten. Bij CD&V is dat in hoofdzaak omdat zo’n visie in grote mate achterwege blijft. Men stelt wel “een inclusieve samenleving” te wensen “waar iedereen zich thuis voelt en kansen krijgt” en “nultolerantie voor discriminatie” te zullen tonen. Maar alles blijft uitzonderlijk vaag en inspiratieloos.
Door haar louter individualistische perspectief negeert Open VLD de structurele kanten van samenlevingsproblemen zoals racisme.
Dat is iets anders bij Open VLD. Zoals het een liberale partij betaamt, vertrekt de visie op diversiteit vanuit een sterke nadruk op individuele vrijheid. Het programma daar ook relatief consequent mee om: de diversiteit wordt als iets positief gezien omdat openheid voor diversiteit betekent dat iedereen zichzelf mag zijn. Het wordt alleen wat problematisch wanneer blijkt dat die individuele vrijheid van sommigen (zoals nieuwkomers) wat minder vanzelfsprekend is dan die van anderen. Daarenboven negeert een louter individualistisch perspectief de structurele kanten van samenlevingsproblemen zoals racisme. Daardoor blijft Open VLD al te zeer hangen in het idee dat het probleem zich beperkt tot ‘enkelingen’ die ‘niet genoeg open staan voor anderen’. Men erkent dus niet dat het om bredere patronen gaat die op een systematische manier achtergestelde groepen creëren.
CD&V en Open VLD plaatsen we bijgevolg op hetzelfde niveau. CD&V vermeld immers de wens om etnisch profileren aan te pakken en wil in bepaalde contexten het verbod op het dragen van levensbeschouwelijke tekens afschaffen, waardoor ze net iets nauwer aansluiten bij de eisen van het antiracistische middenveld. Maar het programma vertoont weinig visie rond diversiteit. Open VLD laat concrete beleidsvoorstellen dan weer achterwege maar vertrekt ten minste vanuit een duidelijke liberale visie.
Lees hoe we tot deze analyse kwamen: hier voor CD&V en hier voor Open VLD
Sp.a
De verschillende beleidsvoorstellen van sp.a lijken op sommige vlakken een lappendeken van reeds bestaande maatregelen en bureaucratische voorstellen.
De verschillende beleidsvoorstellen van sp.a lijken op sommige vlakken een lappendeken van reeds bestaande maatregelen en bureaucratische voorstellen. Er zitten wel enkele stevigere aanzetten in maar het geheel ontbreekt een coherente visie rond samenleven in diversiteit.
Van een onderwerp als ‘dekolonisatie van de geesten’ is dan ook geen sprake. Het wegwerken van tweederangsburgerschap door het afschaffen van de ‘deportatiewet’ blijft eveneens achterwege. Wel heeft sp.a. zich doorheen de jaren duidelijk geherpositioneerd rond het hoofddoekenverbond (hoewel de Antwerpse gemeenteraadsfractie eind april een motie om het hoofddoekenverbod te schrappen voor stadspersoneel en leerlingen van het stedelijk onderwijs wegstemde). Men staat ook formeel achter de middenveldeisen rond praktijktesten. Maar de enige eis van het antiracistische middenveld die werkelijk grondig wordt uitgewerkt is de aanpak van etnisch profileren.
Lees hier hoe we tot deze analyse kwamen.
Be.One
Het manifest van Be.One geeft vooral uiting aan verschillende ongenoegens en een wens om in te gaan tegen bestaand onrecht.
Be.One heeft geen apart verkiezingsprogramma’s. Voor meer uitleg over hun visie op diversiteit en hun beleidsvoorstellen rond de strijd tegen racisme, moeten we een kijkje nemen in hun algemene manifest. Vanuit de activistische politiek die Be.One wenst te voeren, geeft dat manifest vooral uiting aan verschillende ongenoegens en een wens om in te gaan tegen bestaand onrecht. Wie op die manier onrecht aanklaagt, hoeft ook niet op voorhand elk detail van een coherente utopische visie klaar te hebben, maar verheldering van enkele grotere visielijnen goed kunnen zijn om hun nieuwe politieke project beter te kaderen.
De concrete beleidsvoorstellen van Be.One brengen op dat vlak wel wat verduidelijking, maar ook niet ten volle. Aan de ene kant neemt men verschillende elementen op die ook door het bredere antiracistische middenveld naar voor geschoven worden, maar aan de andere kant blijken enkele typische voorstellen te ontbreken. Zo is Be.One bijvoorbeeld heel duidelijk over het afschaffen van een verbod op levensbeschouwelijke tekens, het afschaffen van de ‘deportatiewet’ en het dekoloniseren van de publieke ruimte. Maar eigenaardig genoeg blijven zowel praktijktesten als beleidsvoorstellen rond etnisch profileren achterwege. Men kan eventueel betogen dat deze vervat zitten in de voorstellen om inspectiediensten in verschillende sectoren uit te bouwen maar dan was het goed geweest mocht het manifest de verwachtingen rond de concrete werking van die inspectiediensten ook verduidelijkt hebben.
Lees hier hoe we tot deze analyse kwamen.
Groen & PVDA
Zo goed als alle eisen van het middenveld komen zowel bij Groen als de PVDA aan bod.
In het partijprogramma van Groen zie je dus een stevige erkenning van de problemen en een onderbouwde actief-pluralistische visie op samenleven in diversiteit. De PVDA biedt dan weer een positieve, toekomstgerichte kijk op diversiteit waarbij men vanuit een sterk marxistische, economische analyse vertrekt en racisme als een onrecht beschouwd dat het potentieel van mensen in de kiem smoort. Beide partijen doen een hele reeks zeer concrete en vaak ambitieuze beleidsvoorstellen.
Zo goed als alle eisen van het middenveld komen in beide partijen aan bod. Alleen heeft Groen het jammer genoeg niets over de problematische aanpassingen van artikel 21 – en dus ook geen voorstel om deze zogeheten ‘deportatiewet’ terug te draaien. Bij PVDA vind je dat wel, maar de voorstellen rond maatschappelijke dekolonisatie gaan dan weer minder ver dan bij Groen. Op vlak van internationale relaties komt het thema dekolonisatie weliswaar zeer sterk aan bod in het programma van PVDA, maar Groen heeft wat meer aandacht voor de interpersoonlijke relaties waardoor zij bijvoorbeeld ook voorstellen doen rond de aanpak van microkwetsingen bij slachtoffers van racisme.
Beide partijen hebben dus een sterk uitgewerkte visie vanuit hun eigen respectievelijke ideologische kader, beide partijen willen die visie ook in praktijk omzetten en beide partijen hebben duidelijk geluisterd naar het antiracistische middenveld.
Lees hoe we tot deze analyse kwamen: hier voor Groen en hier voor PVDA.
Korte noot over partijen die achterwege bleven in dit overzicht:
Zowel Animal als De Piratenpartij namen we niet mee op in onze analyses om de eenvoudige reden dat zij zich heel specifiek op andere thema’s richten. Animal pleit in eerste instantie voor dierenwelzijn, de Piratenpartij richt zich op burgerlijke vrijheden en een nieuwe, gedecentraliseerde politieke cultuur. Verschillende facetten van het beleid, zoals bijvoorbeeld sommige economische kwesties, worden in hun programma’s wel aangestipt, maar culturele superdiversiteit en antiracisme worden er niet in opgenomen. Bijgevolg namen we hen niet verder op in de reeks.
D-SA werd evenmin opgenomen aangezien ze een week voor de verkiezingen hun partijprogramma nog niet volledig publiekelijk hadden gemaakt. Het partijmanifest bevat geen expliciete verwijzingen naar de aanpak van racisme of een bredere visie op het samenleven in culturele diversiteit. Religieuze diversiteit komt wel aan bod, weliswaar zonder het als zodanig te benoemen. Maar ook op dat vlak blijft het zonder concrete beleidsaanbevelingen beperkt tot de uiting van de wens om te streven naar een liberaal en seculier Angelsaksisch model “dat religieuze uitdrukkingen in de publieke ruimte onder strikte voorwaarden gedoogt, in plaats van het Franse model dat ze onder alle omstandigheden weert.”
