Omdat Problemski Hotel de routine van de vluchtelingen in beeld probeert te brengen, gaat de film – onvermijdelijk - over verveling. Hoe vul je je dagen in terwijl je op toestemming wacht om te blijven leven?
Als een documentairemaker een fictiefilm beslist te draaien, is het ergens logisch dat die afstand probeert te nemen van een realistisch register. Dat is alleszins wat Manu Riche deed met zijn verfilming van Dimitri Verhulsts Problemski Hotel. In het boek verzamelde Verhulst zijn observaties tijdens zijn verblijf van enkele dagen in een Arendonkse asielcentrum. In de film voel je op geen enkel moment dat er een inspanning wordt gedaan om realistisch over te komen. Een perfect legitieme keuze, maar die is niet zonder gevolgen.
In een esteriel Brussels kantoorgebouw wordt het verhaal gefilmd van een aantal asielzoekers met de meest uiteenlopende achtergronden. Er zijn mensen uit Oost-Europese landen, subsaharaanse Afrikanen, vluchtelingen uit het Midden-Oosten, en niet zonder moeite vormen ze een tijdelijke samenleving. Alles is tijdelijk in de “fucking afterlife” van de asielzoeker. En bijgevolg is ook alles tijdelijk voor de eigenaardige werknemers die het asielcentrum draaiend moeten houden.
Omdat Problemski Hotel de routine van de vluchtelingen in beeld probeert te brengen, gaat de film – onvermijdelijk - over verveling. Hoe vul je je dagen in terwijl je op toestemming wacht om te blijven leven? Bezigheidstherapie is het sleutelwoord. Sporten, babbelen, schaken, jezelf nuttig proberen maken voor de anderen. Af en toe is er genot, gewoon omdat je nog altijd een mens bent. Ik ontmoette eens een Afghaan in een asielcentrum in Steenokkerzeel die al bijna een jaar daar verbleef. Sympathiek dat hij was; keurig, charmant en hoogopgeleid. Vrolijk ook, en dat terwijl er maar één tv was in de mannenafdeling en hij moest volgen wat de meerderheid koos te zien, wat vaker dan niet absoluut oninteressant was. Zo heb ik ook als vrijwilliger een feest bijgewoond in het asielcentrum van Linkeroever waar mensen uit Pakistan uit hun dak gingen met aanstekelijke Bhanghra beats. Die minder zware realiteit moet getoond worden, naast de minder rooskleurige hoofdstukken. En Problemski Hotel breit al die verschillende verhalen aan elkaar en vormt daar een coherent geheel mee, maar de film kan tegelijkertijd niet ontsnappen aan de vloek van de anekdotiek.
Bij momenten doet Problemski Hotel toch denken aan de realiteit. Wat op het eerste gezicht absurd klinkt – dat een asielcentrum zou functioneren in een luxueuze kantoorgebouw – wordt waargemaakt door de beslissing om de vluchtelingen van het Maximiliaanpark tijdelijk in het WTC III gebouw te herbergen. In de film brengt dat misschien de meest geslaagde momenten met zich mee: een treffende contrast tussen de rijkdom van de corporatieve wereld en de miserie van wie alles achter zich moest laten.
De film hanteert een bijna surrealistische toon waarin alles behalve architecturale snapshots zo ver mogelijk van de realiteit wensen te blijven. Bij momenten is de film een karikaturale schets van wat in het echte leven al absurd genoeg is. De vorm krijgt prioriteit en dat verzwakt de inhoud. En als de inhoud clusterbommen op school zijn, of zelfmoord, of de weigering van een asielaanvraag, of de verkrachting van familieleden, dan verliest de tragedie die deze mensen deed vluchten, die deze mensen nog meemaken, elk effect op de kijker. Anderzijds, in de context van Keulen, moet je een grap over vluchtelingen die leren omgaan met vrouwen bijna veel te goed vertellen om ermee weg te kunnen.
Ondanks de minder geslaagde toon van de film lijken de prachtige beelden uit een kunstinstallatie te komen en levert de cast correcte acteerprestaties: ze bewegen voortdurend op de grens tussen slapstick en vervreemding en zorgen ervoor dat er toch respectvol wordt omgegaan met de ongeloofwaardige verhalen van de asielzoekers die ze moeten spelen. Maar zelfs het surreële karakter van hun realiteit verliest zijn effect omdat het ongeloofwaardig in beeld wordt gebracht.
Af en toe zijn er absurde momenten in het leven van een asielzoeker. Het resultaat van noodoplossingen en ideeën die mooi klonken toen men hen bedacht, maar die door gebrek aan middelen of prioriteit, de mist in gingen tijdens de executie. Problemski Hotel brengt sommige van zulke absurde taferelen in beeld. En jammer genoeg lijkt de film, bij momenten, zelf een van die ideeën te zijn die veel beter klonken toen die bedacht werden.
Problemski Hotel, van Manu Riche, vanaf 13.01 in de bioscoop.
>>> Lees meer filmnieuws en recensies op Kif Kif Filmblog
