Refugee Rights Europe stopt ermee: terugblik op 5 jaar lobbywerk

Zo zetten zij onder meer in op het systematisch documenteren van mensenrechtenschendingen. Deze documentatie werd ook gebruikt om rechtszaken te ondersteunen. Ook beïnvloedden ze de berichtgeving rond vluchtelingen in Europa dankzij de tientallen onderzoeksrapporten die ze publiceerden op basis van de data die ze verzamelden. Daarnaast zetten zij de stem van vluchtelingen centraal en zetten ze meer in op samenwerking binnen de sector, ook internationaal. Ook gaven ze training en maakten ze handleidingen zodat organisaties in de toekomst systematisch data kunnen blijven verzamelen. 

Dankzij hun verwezenlijkingen is er veel veranderd binnen de sector, maar er blijft nog veel werk over. Zo worden mensenrechten van vluchtelingen en ontheemden nog steeds op grote schaal geschonden. Daarom moeten de EU en nationale regeringen binnen Europa gedwongen worden tot het naleven van deze mensenrechten. Hiervoor zijn monitorings- en nalevingsmechanismen nodig. Ook is het noodzakelijk om een massabeweging van burgers op te richten die ijveren voor een humaner vluchtelingenbeleid. Als laatste blijft het ook ontzettend belangrijk om de systematische documentatie van mensenrechtenschendingen verder te zetten.

Naar aanleiding van hun afscheid publiceerden ze onderstaande tekst op hun website:

Vijf jaar van vluchtelingen en ontheemden verdedigen. Waarom we de fakkel doorgeven.

Na vijf jaar vastberaden op te komen voor vluchtelingen en ontheemden, komt er een einde aan Refugee Rights Europe. 

Toen we in januari 2016 begonnen met het Refugee Rights data Project, gingen we op pad om een leemte te vullen en om de werking van de sector vluchtelingenrechten fundamenteel te veranderen. De kansen waren in ons nadeel. Vijf jaar later zijn we trots te kunnen zeggen dat we hebben bereikt wat we wilden doen en nog meer.

De vluchtelingenrechtensector had bewijs, samenwerking en krachtigere pleitbezorging nodig. 

Refugee Rights Europe werd in het begin van 2016 opgericht omdat we kritieke leemtes zagen in de vluchtelingen- en mensenrechtensector in Europa.

• Er was een gebrek aan data en bewijs van ontheemden in gewelddadige grensgebieden. Non-profit organisaties moesten zich focussen op het zoeken naar fondsen voor basisdiensten en hadden daardoor weinig ruimte om structurele problemen aan te klagen via strategische, op bewijs gebaseerde belangenbehartiging.
• Universele mensenrechten en legale verplichtingen van staten werden zelden naar voren gebracht als het om vluchtelingen en ontheemden ging. Mensen op de vlucht werden vaak niet geraadpleegd en hun stem was nauwelijks vertegenwoordigd. 
• Grote en gevestigde belangenorganisaties werkten nauwelijks samen met kleine grassroots bewegingen die in de frontlinie staan. Er was weinig collectieve actie over de grenzen heen en grassroots activisten waren niet vertegenwoordigd in de Europese en nationale fora van belangenbehartiging. 

We wilden iets nieuws opstarten. Iets dat ons zou helpen om bewijzen te verzamelen en de stemmen van vluchtelingen tot bij de machthebbers krijgen. We voelden ons genoodzaakt om de oproep tot het beschermen van de mensenrechten van ontheemden luider te laten klinken.

We wilden meer samenwerking zien tussen het maatschappelijk middenveld in Europa en regeringen ter verantwoording roepen inzake hun verplichtingen tegenover mensenrechten. 

Dat is wat RRE wilde doen en dat is wat we gedaan hebben.

RRE hielp de huidige vluchtelingenbeweging mee vorm te geven

• We spraken ons ondubbelzinnig uit. Van Ventimiglia tot Calais via Parijs, de Egeïsche eilanden tot in Brussel. Eender waar dat vluchtelingen en ontheemden geconfronteerd werden met mensenrechtenschendingen, documenteerden we deze en klaagden we ze aan. We gebruikten ons onderzoek om impopulaire thema’s op de Europese beleidsagenda te zetten door middel van bijeenkomsten op hoog niveau en door samenwerking met leden van het Europees Parlement. We zonden onze bewijzen naar mensenrechteninstanties van de VN en gebruikten ze om rechtszaken te ondersteunen.
• We verzamelden data die voordien niet bestond. Onze sector had sterke bewijzen nodig, voortkomend uit beleefde ervaringen om op te komen voor mensen op de vlucht. We interviewden en ondervraagden meer dan 6.000 ontheemden in Europa en publiceerden meer dan 40 onderzoeksrapporten. We stelden uniek en baanbrekend bewijs voor en gaven mee vorm aan de berichtgeving in Europa om zo een licht te werpen op de werkelijke staat van de rechten van vluchtelingen en ontheemden in Europa.
• Wij brengen de stemmen van vluchtelingen naar voren en zetten deze centraal. De stemmen van vluchtelingen en ontheemden waren afwezig in machtige kringen. We lieten zien dat het mogelijk en essentieel was om hun stemmen te versterken. We deden dit door de belevingen van meer dan 6.000 mensen te integreren in onze belangenbehartiging. We stelden vragen, luisterden en gaven de stemmen van mensen door die vastzaten in juridische onzekerheid en voor wie het onmogelijk was om zelf deel te nemen aan discussies en beleidsfora.
• We bouwden bruggen en samenwerkingsverbanden binnen de sector. We hadden nood aan meer samenwerking tussen maatschappelijke organisaties en over grenzen heen om regeringen verantwoordelijk te houden voor hun verplichtingen onder het internationaal recht. We brachten verschillende soorten individuen en groepen van verschillende grootte samen over grenzen heen om op te komen voor vluchtelingen en ontheemden. We werkten samen met groepen eerstelijnswerkers in Griekenland, aan de Frans-Italiaanse grens, in het noorden van Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en België. Tijdens de covid-19 pandemie mobiliseerden we ook academici, dokters, weldoeners en andere experten over rechtenkwesties aan grenzen.
• We hebben mensen en organisaties versterkt op het gebied van belangenbehartiging en onderzoek. We trainden tientallen partnerorganisaties in belangenbehartiging en veldonderzoek en maakten kant-en-klare handleidingen. We gaven een plek aan meer dan 200 onderzoekers, vrijwilligers, vertalers, tolken, fotografen, designers, stagiairs en adviseurs om hieraan deel te nemen. Op deze manier is de sector beter uitgerust om data te verzamelen en strategisch te gebruiken. 
• We schaarden ons achter campagnes die levens veranderden. We pleitten met succes om het pilootproject Youth Welfare Officers in Birmingham en Londen van start te laten gaan. Dit project biedt onbetaalbare steun aan 18- tot 25-jarige asielzoekers in het Verenigd Koninkrijk en helpt mee om de vijandige omgeving in het VK af te breken. We werkten samen met meer dan 90 grassroots organisaties en internationale en nationale ngo’s om in het midden van overbevolking en covid-19 reisbeperkingen de hervestiging van honderden kinderen op de Egeïsche eilanden mogelijk te maken. We toonden dat waar een wil is er een weg is. We richtten mee de pan-Europese End Pushbacks Partnership op, een éénjarig initiatief dat pushbacks als een onwettige Europees verspreide trend framed. We namen deel aan grotere inspanningen die tot serieuze onderzoeken leidden die deze praktijk veroordeelden.

Een nieuw landschap van vluchtelingenrechten

De vluchtelingenrechten sector ziet er in 2021 helemaal anders uit dan in 2016. 

• Mensenrechten zijn de kern van belangenbehartiging geworden. Grote mensenrechten- en ontwikkelingsorganisaties stellen gedurfdere eisen die mensenrechten centraal stellen. Ze vragen beleidsmakers om de mensenrechten van ontheemden te respecteren. Grassroots bewegingen en activistische collectieven treden hier ook tot toe.
• Dataverzameling is wijdverspreid. Meer organisaties in het veld verzamelen systematisch data en bewijzen van schendingen van de mensenrechten. Deze schat aan informatie afkomstig van de frontlinies, die voordien niet bestond, benadrukt de omvang van het probleem in heel Europa – en het potentieel voor verandering.
• Samenwerken is de norm. Maatschappelijke organisaties in heel Europa werken steeds beter samen door middel van gezamenlijke belangenbehartiging in het streven naar verandering.

Deze veranderingen zijn van levensbelang en we zijn trots om hieraan bijgedragen te hebben.

Dit is inderdaad wat we wilden bereiken toen we begonnen met RRE, maar er is nog veel werk aan de winkel.

Het is tijd voor een nieuwe benadering

Vluchtelingenrechten zijn verre van verzekerd in 2021. We weten dat het niet voldoende is om bewijzen naar voren te brengen en verandering te eisen via traditionele belangenbehartigingskanalen. 

Als de balans in het voordeel van mensenrechten en waardigheid van mensen op de vlucht moet doorslaan, zal het maatschappelijk middenveld innovatiever moeten zijn. We weten dat anderen kunnen en zullen verder bouwen op het werk van RRE om zo de verandering te creëren die nodig is.

• Wettelijke naleving op EU en nationaal niveau: Europese regeringen en de EU moeten gedwongen worden tot naleving van mensenrechten door middel van legale acties en gecoördineerde, gezamenlijke, grensoverschrijdende belangenbehartigingsinitiatieven van organisaties die verandering nastreven op het hoogste niveau. Er moeten monitoring- en nalevingsmechanismen worden ingevoerd en de strategische procesvoering moet worden voortgezet.
• Een massabeweging van mensen: een massabeweging van Europese burgers en mensen die de vluchtelingenroute hebben afgelegd moet gemobiliseerd worden als we beleidsvoering in een meer humane richting willen bewegen.
• Het documenteren van mensenrechtenschendingen: het is hartverwarmend om te weten dat mensenrechtenschendingen nu gedocumenteerd worden door organisaties en ngo’s die overal in Europa aan de frontlinie werken. Dit moet voortgezet worden om te verzekeren dat ons werk wordt onderbouwd door bewijs.

We willen dankjewel zeggen

Nu dat RRE tot een einde komt, willen we dank u zeggen aan:

Het RRE-team, het voormalige en huidige team, onze vrijwilligers, onderzoekers, vertalers, tolken, fotografen, designers, adviseurs, vertrouwenspersonen en supporters. We kunnen niet meer dankbaar zijn voor onze financiers die in ons werk geloofden en het allemaal mogelijk maakten.

We zijn ook alle partnerorganisaties, grassroots bewegingen, activisten en belangenbehartigers met wie we de afgelopen jaren hebben samengewerkt heel dankbaar. Bovenal willen we dank jullie wel zeggen tegen de duizenden vluchtelingen en ontheemden die hebben deelgenomen aan ons werk en wiens veerkracht en kracht ons altijd zal blijven inspireren.

De mensen die RRE hebben opgericht, laten de strijd niet in de steek. De mensenrechten van mensen op de vlucht, in Europa en daarbuiten, worden echt bedreigd. We blijven klaar staan om deze bedreigingen aan te pakken en zullen de strijd verderzetten. We hopen dat jij de missie buiten RRE om zal blijven steunen.