De wanhoopsdaad van Bouazizi leidt tot een sneeuwbaleffect met nooit geziene proporties.
Op 4 januari 2011 overleed Mohammed Bouazizi in Tunesië. Bouazizi was een Tunesische jongen met universitaire opleiding. Na jarenlang vruchteloos werk zoeken, ging hij uiteindelijk op straat illegaal groenten en fruit verkopen, om zo zijn familie te onderhouden. Moegetergd door de vele controles en inbeslagnames van de corrupte politie, en moedeloos door uitzichtloosheid van zijn bestaan stak hij zichzelf op 17 december publiekelijk in brand. In het Westen kon niemand toe vermoeden dat deze gebeurtenis de aanleiding zou vormen voor een revolutie in het hele Midden Oosten.
Alhoewel. Wat voor een groot deel van de autochtone bevolking totnogtoe enkel gekend was als een regio van oliestaten, islamlanden en toeristische bestemmingen, is voor een ander en recenter deel van de westerse bevolking, die van de jongeren met allochtone roots, een bijzonder gebied. Een gebied van ex-kolonies en dictaturen in stand gehouden met behulp van westerse regimes, omwille van de strategische belangen, zoals olie. Een gebied waarvan hun (groot-)ouders afkomstig zijn. Een gebied waarover zij continu ter verantwoording worden geroepen als het om mensenrechtenschendingen gaat, maar het Westen haar eigen hypocrisie terzake netjes negeerde. Tot nu.
Want zie: de bevolking uit het Midden-Oosten uit een krachtige vraag naar verandering, naar meer democratie en minder ongelijkheid. De wanhoopsdaad van Bouazizi leidt tot een sneeuwbaleffect met nooit geziene proporties. Decennia van dictatuur, repressie en armoede als gevolg van corruptie en een hard neoliberaal beleid met dalende lonen en stijgende prijzen vormen de voedingsbodem voor de massaprotesten. Plots worden regimes gesteund door het Westen, zoals Egypte, vreedzaam omvergeworpen in naam van de democratie en vrijheid. In andere landen, met als belangrijkste en ergste voorbeeld Libië, ging en gaat het er een stuk minder positief aan toe. De bevolking wordt er door de eigen dictators hard aangepakt, met nu al duizenden doden tot gevolg. Maar het protest is niet te stuiten. Ze breidde zich al uit tot Algerije, Marokko, Bahrein, Mauritanië, Soedan, Jemen, Oman, Palestina, Jordanië, Libanon, Syrië, Iran en zelfs China…
Het is een protest van de jongeren, van een bevolking zonder vrijheid, zonder toekomstperspectief, een protest dat handig gebruik maakt van nieuwe media en waar vrouwen actief mee het voortouw nemen. Een protest dat alle Westerse clichés over de bevolking overhoop gooit. Een protest dat daarom ook met argusogen en volcontinu gevolgd wordt door de allochtone jongeren hier. Jongeren die zich verwant voelen in het protest, niet alleen omwille van hun etnisch-culturele achtergrond, maar ook omwille van specifieke socio-economische en politieke frustraties. De hoge werkloosheid, de mismatch tussen opleidingsniveau en de soorten jobs en de nog steeds bestaande fenomenen van achterstelling en discriminatie zijn hier niet vreemd aan.
Het protest in het Midden Oosten belangt ons allen aan. Het is tijd dat het Westen haar democratische waarden niet langer enkel propageert en hanteert als wapen tegen bevolkingsgroepen en landen, maar ook in praktijk brengt en stopt met het steunen van corrupte regimes. Niet mondjesmaat, maar volmondig. In het verleden steunde het Westen deze regimes om stabiliteit te garanderen en de opkomst van de politieke islam tegen te gaan. Maar ze heeft net het tegenovergestelde bereikt: onze steun aan het behoud van de status quo heeft het ongenoegen enkel versterkt, en zo de radicalisering in de hand gewerkt. Waarnemers wijzen er vandaag dan ook op dat de vraag tot sociaaleconomische verbeteringen en meer democratische zeggenschap, de wereld en de regio een uitgelezen kans geeft om een andere weg in te slaan.
Maar er zijn ook lessen te trekken op andere gebieden. Zo is deze revolutie een uitgelezen kans om onze denkbeelden over de islam grondig bij te stellen. Om iets te doen aan de stijgende armoede en werkloosheid, aan achterstelling en discriminatie in eigen land vandaag. Om het neoliberale systeem met al haar structurele ongelijkheden eens goed onder de loupe te nemen. De bankencrisis toonde ons de gevolgen van de doorgeschoten neoliberale logica in onze financiële sector, de revolutie in het Midden Oosten toont ons de keiharde sociale gevolgen ervan in landen waar de sociale bescherming niet bestaat. Het moet ons aan het denken zetten over de Europese budgettaire agenda die al te vaak een afbraak van sociale verworvenheden inhoudt.
In Egypte zijn de sociale problemen die aan de basis lagen van de revolutie ondertussen niet verdwenen. Het leger heeft nog steeds grote delen van de economie in haar macht, de hogere legerleiding heeft er dus alle baat bij om de fundamenten van regime intact te houden. De opbouw van een nieuw middenveld is essentieel. Terwijl ik dit schrijf vecht in Libië een groot deel van de bevolking letterlijk voor haar leven. Het is op dit moment nog steeds koffiedik kijken of het straatprotest effectief leidt tot het einde van de Arabische dictaturen. De internationale gemeenschap moet nu dringend uit haar schulp komen en de kant van het volk kiezen. Niet alleen door dringende humanitaire en materiële hulp te bieden, maar ook actiever: door de handelsakkoorden effectief toe te passen en dus de handel op te schorten met die bondgenoten die de voorwaarden schenden, door no fly zones in te stellen, de tegoeden van de dictators te bevriezen, en door een tijdelijke opvang en bescherming te bieden aan vluchtelingen.
Tenslotte biedt het begrotingskader dat Europa nu opstelt en oplegt aan haar lidstaten de uitgelezen kans om het zowel in Europa als in eigen land eens te hebben over ons economisch model en de stijgende ongelijkheid die het met zich meebrengt, zowel onder onze bevolking hier, als de bevolking ginder. Het is meer dan tijd geweest. Meyrem Almaci PS: Groen! volgt de situatie op de voet, en onderneemt in de verschillende parlementen concrete acties. We plannen de komende maanden ook enkele gespreksavonden rondom deze problematiek, in aanwezigheid van experten. Hou het in de gaten op onze website.
