Het bewust of onbewust verzwijgen van deze eerste genocide is triest omdat we bijna structureel weigeren om het Afrikaans leed gedurende de koloniale periode volledig en in al haar mensonterende gruwelijkheid te erkennen.
Vorige week stuurde de Paus een opvallend signaal door de Turkse genocide op de Armeniërs publiekelijk onder de aandacht te brengen als eerste genocide van de 20ste eeuw. Toch erkent de Verenigde Naties niet de Armeense genocide als de eerste genocide van de 20ste eeuw, die twijfelachtige eer is weggelegd voor de Duitsers die tussen 1904 en 1908 een uitroeiingsoorlog voerden tegen de Hereros in Zuid-West Afrika. Niet alleen de Paus lijkt deze eerste genocide over het hoofd te zien, het merendeel van Europa blijft er eveneens opvallend stil over terwijl de Duitse staat worstelt met de officiële erkenning ervan. Het bewust of onbewust verzwijgen van deze eerste genocide is triest omdat we enerzijds bijna structureel weigeren om het Afrikaans leed gedurende de koloniale periode volledig en in al haar mensonterende gruwelijkheid te erkennen. Anderzijds is het triest omdat het de huidige Europese en Afrikaanse generaties ervan weerhoudt om in het reine te komen met een donker hoofdstuk uit de menselijke geschiedenis.
In januari 1904 begonnen de Duitsers een oorlog tegen de Hereros, een etnische minderheid bestaande uit drie stammen: de Ovaherero, Ovambanderu en de Ovahimba (i). De directe aanleiding voor deze oorlog was een opstand van de Hereros tegen de koloniale bezettingspolitiek van Duitsland waarbij naar schatting 150 kolonisten om het leven kwamen (ii). De Duitse soldaten en kolonisten reageerden op deze opstand met buitensporig geweld, willekeurige liquidaties, executies door ophanging, en mishandeling (iii).
Volgens de Verenigde Naties is de definitie van een genocide “een reeks van handelingen die gepleegd worden met de bedoeling om een nationale, etnische, godsdienstige groep, dan wel een groep, behorende tot een bepaald ras, geheel of gedeeltelijk als zodanig te vernietigen” (iv). Op basis van deze definitie worden de Duitse acties tegenover de Hereros beschouwd als genocide. Een duidelijk voorbeeld hiervan zijn de officiële orders van Generaal Lothar von Trotha. Deze orders tonen duidelijk dat het de bedoeling was om de Hereros uit te roeien zoals te zien in zijn Vernichtungsbefehl van 2 oktober 1904 waarin hij de vernietiging van de Hereros beval:
“I, the great General of the German troops, send this letter to the Herero people. The Herero people are no longer German subjects . . . The Herero people must leave the country. If the nation doesn’t do this I will force them with the Groot Rohr [cannon]. Within the German borders, every Herero, with or without gun, with or without cattle, will be shot. I will no longer accept women or children, I will drive them back to their people or I will let them be shot at”.(v)
In een brief aan zijn overste schreef de generaal het volgende:
“I believe that the nation as such should be annihilated, or, if this was not possible by tactical measures, have to be expelled from the country by operative means and further detailed treatment. This will be possible if the water-holes from Groot fontein to Gobabis are occupied. The constant movement of our troops will enable us to find the small groups of the nation who have tnoved back westwards and destroy them gradually. My intimate knowledge of many central African tribes (Bantu and others) has everywhere convinced me of the necessity that the Negro does not respect treaties but only brute force.” (vi)
Hoewel de genocide officieel erkend wordt door de Verenigde Naties omdat voldoende bewezen is dat de Duitse bezetter de duidelijke intentie had om de Herero-bevolking uit te roeien, weigert Duitsland dit officieel te erkennen (vii). Jarenlang hebben Duitse leiders geweigerd om de Herero-vertegenwoordigers te ontmoeten omdat ze de confrontatie met het verleden en de implicaties voor het heden niet willen aangaan (3).
Er worden een viertal verklaringen gegeven waarom de Duitse staat niet staat te trappelen om de genocide te erkennen. Ten eerste loopt er een rechtszaak tegen de Duitse staat en verschillende bedrijven, zoals Deutsche Bank en SAFmarine, wiens voorgangers zich schuldig hebben gemaakt aan slavenarbeid tussen 1904 en 1907. Ten tweede zou een officiële erkenning van een genocide in een voormalige kolonie tot een precedent leiden voor andere Europese mogendheden met een koloniaal verleden. Het is duidelijk dat andere Europese landen niet staan te wachten op schadeclaims van hun oude kolonies. Een derde reden is het gebrek aan exacte cijfers over het aantal Hereros voor 1904 en na de grootschalige slachtpartijen. Het is een reden waar verschillende historici die de genocide trachten te ontkennen graag naar verwijzen, ondanks het feit dat de intenties tot genocide duidelijk bewijsbaar zijn. Een laatste reden waarom Duitsland zich op de vlakte houdt is omdat ze niet met nog een genocide opgezadeld wilt worden naast de Holocaust (iii).
Het was moedig dat de Paus de genocide tegen de Armeniërs onder de aandacht bracht. Toch geeft deze actie een wrange nasmaak omdat het illustreert hoe andere genociden gehuld blijven in stilzwijgen binnen Europa. Iedere genocide heeft het recht erkend te worden op een historisch correcte manier. Dit vereist wel dat er niet wordt gewogen met twee maten en gewichten. Als Europa een morele voortrekkersrol wilt spelen naar andere landen toe, moet het ook in eigen boezem durven kijken.
Referenties
i. Prestigestrijd tussen Kolonisatoren. Een analyse van Nederlandse reacties op koloniale schandalen door Europese kolonisatoren. L.L Bremmer (2011);
ii. Herero people: the fearless and war-like African tribe that suffered the world’s first holocaust at the hands of Germans. Kwekudee (2012);
iii. The first genocide of the 20th Century and its Postcolonial Afterlives: Germany and the Namibian Ovaherero. George Steinmetz (2005);
iv. Verdrag inzake de Voorkoming en de Bestraffing van Genocide (http://www.preventgenocide.org/nl/verdrag.htm).
v. German vernichtungsbefehl (“annihilation order”) against the Herero and Nama Peopl: Every Herero Will Be Shot”. Tysusarch (2013);
vi. Herero genocide in the twentieth century Politics and memory. Jan-Bart Gewald (2003);
vii. Redressing Colonial Genocide: Hereros cause of action against Germany. Rachel J Anderson (2005).
