Hieronder kan je een stukje transcriptie uit het gesprek lezen. Het volledige gesprek kan je beluisteren in je favoriete podcast app.
Laten we beginnen met ‘Zwijg, allochtoon!’. Je hebt dat boek geschreven na de hele hetze met Unia. Je stelde in dat boek een aantal heel belangrijke vragen. Eén ervan, in het begin van het boek, is de vraag: “Is het legitiem om het recht op te eisen om niet gezien te worden?”. Laten we het daar eens over hebben. Wat is volgens jou privacy? Hoeveel recht hebben we daar nog op en hoe graag geven mensen dat weg, in ruil voor bijvoorbeeld veiligheid, of de illusie van veiligheid?
Wat ik vaststel, en samen met mij een aantal andere mensenrechtenjuristen, is dat er een tendens bestaat waarbij mensen het blijkbaar niet al te erg vinden om een stuk van hun privacy op te geven in ruil voor zogezegd meer veiligheid of het gevoel te hebben dat je daardoor meer veiligheid wint. Als de overheid in ruil voor die veiligheid een stuk van jouw privacy moet afnemen, dan zie je daar weinig protest tegen. Vandaar dat we de laatste tien jaar een enorme verschuiving hebben gezien van wat mensen belangrijk vinden om te beschermen binnen dat domein van privacy en wat ze bereid zijn op te geven. (…) We worden op straat gefilmd en dat was twintig jaar geleden ondenkbaar. Vandaag vinden we het heel normaal dat we overal gefilmd worden. Er worden nummerplaten herkend, er worden vingerafdrukken gescand en dat zijn allemaal heel verregaande inbreuken op onze privacy waar wij eigenlijk niet tegen protesteren, omdat we trappen in het verhaal dat dit nu eenmaal de prijs is die je moet betalen als je veilig wil zijn. De overheid kan je veiligheid niet garanderen als je niet bereid bent om inzage te geven in een aantal heel intieme aspecten van je privéleven.
En dus eigenlijk ook het vrouwelijk lichaam.
Inderdaad. En daar is natuurlijk nog een ander aspect aan verbonden. Er bestaat een ziekelijke obsessie voor het lichaam van de moslima. Dat gaat terug tot de tijd van het kolonialisme, waarbij de gesluierde vrouw een te ontdekken en te ontbloten territorium was. De gesluierde vrouw moest door de kolonisten ontsluierd worden. Dat was bijna obsessioneel.
Je schrijft in het boek ook over de 'ontsluieringsceremonies' die gehouden werden.
Toen de Fransen de Noord-Afrikaanse landen ging koloniseren, hadden ze bijzondere aandacht voor de moslima. Er bestonden zelfs strategieën om het imperialisme te vergemakkelijken door via de vrouw te gaan. Men dacht dat als men de vrouw kunnen veroveren, aan hun kant konden scharen, dat het kolonialisme gemakkelijker zou gaan, en het territorium gemakkelijker zouden winnen. Want de vrouw is de hoeksteen van de familie; neem je haar weg, dan stort die sociale constructie in mekaar. Dat was eigenlijk heel slim. (…) Het ontsluieren van die vrouw was daar een onderdeel van, en men gebruikte toen al een soort van feministisch discours: “je bent onderdrukt door een barbaarse religie, je mannen hebben je onder de knoet, maar wij kunnen je bevrijden, dus we gaan je ontsluieren zodat je op de Franse vrouw lijkt, die toch wel het toonbeeld is van emancipatie en vrijheid.”
Fast forward naar nu, waar het hoofddoekenverbod nog steeds vrouwen weghoudt van een job, een opleiding, terwijl datzelfde discours nog steeds wordt gebruikt: “wees bevrijd, wees vrij.”
Wat een hol discours is. Het is compleet hypocriet en hol. Want men zit helemaal niet in met de emancipatie van de moslima. Als dat wel het geval was, zou men haar niet weghouden van een opleiding of een job.(…) Want hoe emanciperen mensen zich? Door voor zichzelf te kunnen zorgen, door te gaan studeren, door geld te verdienen en financieel onafhankelijk te zijn. En net die dingen maakt het hoofddoekenverbod onmogelijk voor heel veel vrouwen.
Je schreef in het boek dat je het gevoel hebt dat we momenteel op een kantelpunt zitten. Maar ik heb het gevoel dat we al twintig jaar op dat kantelpunt zitten.
Het kantelpunt nu is er omwille van demografie. Je kan niet meer naast de cijfers kijken, zeker niet in de grote steden, waar er eigenlijk geen meerderheid meer bestaat. We zijn allemaal minderheden. Kijk naar steden als Amsterdam, Rotterdam, Brussel… Antwerpen zal binnenkort ook een zogenaamde majority minority stad worden. Dan veranderen die verhoudingen ook op demografisch vlak. Dan kan je er niet meer naast kijken en moet je als samenleving veranderen.
Foto: © Theresa Lipp en Michael Zahnschirm
