Zullen Afro-Amerikaanse regisseurs nu eindelijk hun eigen verhalen in alle volledigheid en vrijheid kunnen vertellen?
Je hebt hype’s en je hebt de Black-Panther-hype-mania. Sinds de aankondiging en sinds de eerste beelden vrijkwamen is het alleen maar toegenomen. Het regent memes en GIF’s over hoe jongeren van Afrikaanse afkomst over heel de wereld mogelijks gekleed naar Black Panther zullen gaan. Want voor velen is dit niet alleen een Marvel superheldfilm, het is een film die een volledige ‘Black’ experience belooft. De vraag is: zal Black Panther de hype en verwachtingen inlossen?
De plot
Na de dood van koning T’Chaka (John Kani), keert zijn zoon T’Challa (Chadwick Boseman) terug naar Wakanda, een Afrikaans land dat zich van de buitenwereld isoleert en alle hulp van buitenaf weigert. Wakanda zet zelfs een façade op, een stereotiep beeld van een simpel en arm Afrikaans land, om buitenstanders te misleiden. Want achter de bergen schuilt het meest geavanceerde land ter wereld. T’Challa wordt na een felle strijd tot koning - ofte ‘Black Panther’ - gekroond. T’Challa gaat vanaf dan op zoek naar hoe hij zijn koningschap zal invullen. Meer openstaan voor de buitenwereld of geïsoleerd blijven zelfs wanneer de wereld Wakanda nodig heeft. Het is in deze zoektocht dat oude vijanden, skeletten uit zijn vaders verleden opduiken. Onder meer Killmonger (Michael B. Jordan), die aanspraak maakt op de troon door Wakanda’s vijand Ulysses Klaue (Andy Serkis) te leveren aan het koningshuis.
Box office hit
De cijfers liegen niet: met meer dan honderdvijftig miljoen dollar aan tickets in voorverkoop, is Black Panther nu al de grootste verdiener voor een superheldenfilm in haar eerste weekend. Het eindresultaat mag er wezen, het is lit: de beelden liegen ook niet. Black Panther is een Marvel film die actie, superhelden en zowel culturele, visuele als muzikale elementen weet te combineren tot een fenomeen. Met als bonus een heel album van koning Kendrick Lamar.
Tradities / Technologie?
Black Panther ontbloot hoe de toekomst van kinderen beïnvloed worden door daden uit het verleden. Ook die van onze ouders, daden die ons ideaal kinderbeeld van hen teniet doen. De film stelt luidop de vragen die logisch zijn voor een troonopvolger: je eigen weg bewandelen of eerder in de schaduw blijven van je voorgangers en traditie. Zoals Nakia (Lupita Nyong’o) het zegt: “You get to decide, what kind of King you want to be”.
De strijd tussen oud en nieuw lijkt in vele dimensies terug te keren in Black Panther. Pertinente vragen waar ook wij ver buiten Wakanda het hoofd over breken. Wat met een generatiekloof? Jongeren die zich ontplooien door middel van technologische vooruitgang, terwijl ouderen de hoeders lijken van traditie. Black Panther is een herder die ons toont dat dit allemaal naast elkaar kan bestaan, met ieder een structurele meerwaarde, al zijn individuen hier niet altijd tevreden mee.
Who runs the world?
Vrouwen.
Black Panther is een hommage aan vrouwen. Sterke, slimme, vastberaden vrouwen, ieder met haar eigenheid. Zo steelt Shuri (Letitia Wright) de harten door haar vindingrijke, vrolijke en vooruitstrevende vertolking. Nakia, spion van Wakanda en ex-vriendin van T’Challa, is dan weer een vrouw die los van tradities naar vrijheid streeft, om haar krachten in te kunnen zetten. Okoye (Danai Gurira) en AYO (Florence Kasumba) zijn Dora Milaje maar ook eervolle vrouwen die hun land en tradities beschermen.
De vrouwen die als sidekicks kunnen worden gezien spelen allemaal een essentiële rol doorheen het verhaal. Maar ze hebben ook een eigen verhaal en juist dit is contradictorisch, omdat ze soms net niet genoeg uitgewerkt kunnen lijken.
Geen excuses meer?
The times are changing zong (ook) Nina Simone ooit. Met een quasi volledige ‘Black’ cast, uitzonderlijk voor een Hollywood-productie op deze schaal en met dit succes, blijft de vraag: is het nu voorgoed gedaan met de misrepresentatie van niet-witte verhalen? Zullen Afro-Amerikaanse regisseurs nu eindelijk hun eigen verhalen in alle volledigheid en vrijheid kunnen vertellen? Want deze film maakt korte metten met de bewering dat Black doesn’t sell.
Wakanda for ever! Afrikaanse elementen
Wie kritisch naar de film kijkt, of zonder diepgaande kennis over een aantal ‘Afrikaanse’ tradities, kan wel eens verkeerdelijk denken dat het hier om exotische(rende) blik gaat waarmee Wakanda en diens inwoners geportretteerd worden. Anderzijds zou ook kunnen getuigen van subtiele genialiteit van de makers om symbolische elementen doorheen de film te kunnen verwerken. Aangezien dit lijkt terug te komen in onder andere de video van All The Stars van de man van de metaforen en symbolieken Kendrick Lamar, zouden wedeze kritische vragen toch moeten durven stellen. Maar dan liefst een maand of zes na de release? Want hoewel Wakanda futuristisch is, lijken bepaalde ‘Afrikaanse’ elementen/stereotypes te zijn behouden of toegepast.
1) Geloof in voorouders
Geloven in voorouders is een onderdeel van vele Afrikaanse religies en tradities. In Wakanda is dit niet anders: T’Challa (a.ka. Black Panther) en zijn onderdanen geloven, eren en staan in contact met hun voorouders.
2) Zuid-Afrika vibes
Black Panther en Wakanda zitten vol met verwijzingen naar Zuid-Afrika. Van het accent waarmee vele personages spreken tot de muziek die doorheen de film te horen is. Bij momenten doet T’Challa denken aan Madiba. Bij momenten is een duidelijke Xhosa tongval te horen terwijl bijvoorbeeld M’Baku (Winston Duke) en zijn Jabari’s met Nigeriaans accent praten.
De speren van vele krijgers in de film verwijzen dan weer naar de Assagaai en Ikwal, twee Zulu speren die o.a. door Shaka Zulu en de zijne werd gebruikt. Zo zijn de klederdracht van ‘the boarder tribe’ geïnspireerd door Lesotho terwijl hun aanvalsformatie sterk doet denken aan Shaka’s ‘Buffalo Horn Formation’.
Doorheen de film zijn er nog talloze duidelijke referenties naar de Afrikaanse roots van de personages. Hun klederdracht, de Mursi lichaamstekens van Killmonger, de Kimoyo-armbandjes die duidelijk verwijzen naar de Bantu-uitdrukking ‘van de geest’. Black Panther vervalt echter bij momenten in stereotypes over Afrika en Afrikanen vanuit een Westerse bril, al ligt de regie in handen van een Afro-Amerikaan. Net daarom zouden best kritische gesprekken moeten volgen over simplificaties die de complexiteit te niet doen.
Acteerprestaties
Twee personages steken er met kop en schouders bovenuit. Killmonger, een complexe slechterik met swag, en prinses Shuri, het zonnetje van Wakanda.
Killmongers wraakzucht is vreemd genoeg niet alleen gestoeld op het verleden, maar eerder op het feit dat Wakanda niet doet wat het volgens hem zou moeten doen. De pijn, woede en vastberadenheid in zijn ogen maken van hem een man die je moet vrezen. En toch zou je van hem kunnen houden, net vanwege alle lagen die hij vertoont. Michael B. Jordan heeft zijn rol naar perfectie gespeeld, sinds wijlen Heath Ledgers Joker is er geen betere slechterik geweest.
Shuri is niet alleen een genie, ze brengt je ook meermaals aan het lachen. De vertolking van Letitia Wright (24!) als de zus van Black Panther is doorheen de film feilloos, ze heeft geen moeite om haar genialiteit, spontaniteit of de vechtster in haar te tonen. De rol lijkt voor haar ontworpen, ze is de geek op wie je snel verliefd wordt vanwege haar warme dynamisch en speels karakter.
Visuals en muziek
Daar waar de meeste Hollywood-films over of in Afrika, snel vervallen in te hoog ‘Salif Keita’-gehalte (love the legend, though), biedt Black Panther zowel een authentieke, traditionele kijk als de recente Afrikaanse hits, steeds getrouw aan de context. Ook hier is de keuze voor Zuid-Afrikaanse muziek een gelijke trend.
Black Panther is visueel een festijn van Afrofuturism. Een hoogtechnologisch Afrikaans land dat de blend lijkt te vinden tussen traditie en technologie. De superhelden-kostuums, gebouwen, klederdracht, alles getuig van deze combinatie, met steeds een knipoog naar historisch of hedendaags Afrika. Alle lof gaat hiervoor aan o.a. Ruth Carter en haar team voor het ontwerpen van de klederdracht. Ze vonden inspiratie bij Afrikaanse etnische groepen om de fusie te maken met science-fiction. Zo hebben de gevreesde Dora Milaje hun rode outfits en gehele look te danken aan de Turkana’s, Masaai, Ndebele en Himba’s. Doorheen de films zijn er andere futuristische uitwerkingen van elementen uit heel Afrika te zien.
Niet perfect, maar wel lit
Tot een zekere hoogte laat de film je op je honger zitten. Black Panther wijkt niet volledig af van de Marvel-kenmerken waardoor het soms voorspelbaar kan zijn. Hoewel de verdienstelijke beelden van Wakanda als Afrikaans land geweldig zijn, vraag je je bij momenten af of een aantal zaken echt moesten. Het flirtte met oversimplificatie en stereotype gedachtes vanuit een Westerse en/of Afro-Amerikaanse bril. M’Baku en W’Kabi (Daniel Kaluuya) komen ook niet volledig tot hun recht als personages.
Niettemin is Black Panther nu al een winnaar. Het is de film gelukt om een ware hype te ontwikkelen over heel de wereld. In die zin maakt Black Panther haar hype waar, omdat het gesprekken rond heel wat relevante thema’s voor jongeren van Afrikaanse diaspora en over de vraag “wat voor toekomst kan Afrika hebben en hoe zal het eruit kunnen zien?” zal verder losmaken. En net tijdens deze gesprekken zullen we moeten onderzoeken hoe los te komen van de stereotyperingen van Afrika, ook door Afro-Amerikanen.
En dus zeg ik: don’t freeze, het is niet omdat jongeren van Afrikaanse diaspora, Marvel en film liefhebbers dusdanig hyped zijn dat we nadien geen kritische gesprekken moeten voeren.
Hier alvast een aantal doordenkers:
Zou het vibranium in Wakanda kunnen verwijzen naar coltan in Congo? Zou Killmonger een prototype zijn van een revolutionair die zichzelf en zijn menselijkheid verliest door te worden wat hij wil bestrijden?
Oh, PS: Blijf zitten tot de eindgeneriek is uitgerold, want naar goede Marvel-gewoonte krijg je een voorproefje van wat er nog te komen staat.
Black Panther, een film van Ryan Coogler, vanaf 14.02 in de bioscoop.
