Power! Photos! Freedom! is een bescheiden tentoonstelling waar een enorme kracht van uitgaat
Het Antwerpse Fotouseum laat je dezer dagen kennismaken met revolutionaire kunst. De expo Power! Photos! Freedom! toont foto’s uit het Kadhafi-archief en laat zijn licht verder schijnen op de Arabische Lente. Fotografie, een wapen voor macht en vrijheid. Maar vooral van veel invloed. Dat besef je meteen wanneer je bij binnenkomst op een graffiti tekening botst met een geweer en een camera die lijnrecht tegenover elkaar staan. ‘Hun wapens’ versus ‘onze wapens’, luidt het opschrift.
Links in de tentoonstellingsruimte van het FoMu toont zich een kleine, beknopte voorstelling met een schat aan foto’s waar ik het bestaan nog niet van af wist, en die ons toch zo moeilijk bereiken. Ook Human Rights Watch moet grote ogen hebben getrokken, toen het in de zomer van 2011 de zwaar beschadigde Libische militaire inlichtingendienst betrad. Bij toeval ontdekte het daar deze zo goed als onbeschadigde foto’s, filmrollen en portretten van Kadhafi.
Het Kadhafi-archief toont de geschiedenis van de dictatoriale kolonel in beelden. Eerst zijn er de foto’s van een man met idealen, biddend of samen met kameraden liggend op een strand. Hij is op weg om van zichzelf de verpersoonlijking van Libië te maken. Zo zien we een reeks aan ontmoetingen op het hoogste niveau. Met Egyptische president Gamal Abdel Nasser of met de Syrische president Hafez Al-Assad. Handen drukkend met Erich Honecker van de DDR of met Sovjet-leider Leonid Brezjnev. Deze foto’s tonen hoe het Libische regime met zijn grote leider aan de absolute macht, niets liever deed dan zich in de spotlights te werken en in de wereld een machtig beeld van zichzelf op te hangen.
Het resultaat vormt een lange reeks verbloemende en verkleurde zwart-wit foto’s rond de verheerlijking van een machtsgeile, genietende dictator. Zo zie je Kadhafi bij uitstek op één foto, getrokken een jaar na de bloedloze coup op Koning Idris in 1969. Hij staat op een podium terwijl hij in een nokvol sportstadium enorme mensenmassa’s toespreekt. Militaire parades en feestelijkheden consolideerden zijn overmacht. En daarop deed Kadhafi niets liever dan zich te laten fotograferen.
De beklemming en de schrik van zo’n dictatoriaal bewind voel je in een sobere barak in het midden van de tentoonstellingszaal. Ze wekt de indruk dat je je begeeft in een gewone living, te midden van een Libisch gezin. Op het tv-toestel dat er staat, spelen beelden van een strak georkestreerde executie. Aan een kale muur hangt boven het tv-toestel het portret van een jonge Kadhafi. Een alziend oog, wakend over zijn land tot in de privésfeer van zijn onderdanen, die zich later met grote getallen tegen hem zouden keren.
De Arabische Lente
Naast het Kadhafi-archief concentreert de tentoonstelling zich ook uitgebreid op de Arabische Lente. In de andere helft van de zaal hangen foto’s en audiovisuele projecten van verschillende fotografen, kunstenaars en burgers die van de lens en de sociale media hun wapen hebben gemaakt.
In het Syrië van Bashar Al – Assad is de dictator alomtegenwoordig. Kippenvel bekruipt mijn armen tot diep onder de huid wanneer er aan de muren een portret verschijnt waarop een afgescheurde affiche hangt met daarop alleen nog het oog van Assad. Deze afgescheurde affiche hangt te wapperen tegenover een open hemelsblauwe lucht. Zo is er voor gewone mensen in een verdeeld Syrië die gaan werken, rustig met elkaar praten of even niets doen, overal en altijd de aanwezigheid van hun opperbevelhebber, drukkend aanwezig op de handel en wandel van zijn burgers.
Een andere reeks zelfportretten, van ‘Artocracy’, toont het gelaat van man, vrouw en kind in de straat. Waar op de openbare ruimte in het verleden jarenlang alleen propaganda werd gemaakt voor autocratische heersers, hangt nu de beeltenis van de Tunesiër. Langzaam maar zeker en wat onwennig hervinden ze de kracht van hun eigen lot, hun eigen stem en het recht op hun eigen imago. Ook het Inside Out Project, een wereldwijd en participatief kunstproject gestart door de Franse straatartiest JR en aangevuld met werken van andere internationale kunstenaars, geeft de openbare ruimte weer een menselijk gezicht: breed uitvergrote close-ups van gewone burgers. Tentoonstellingen kan men bekijken op www.insideoutproject.net.
Mosireen is dan weer een collectief van burgerjournalisten, opgestaan uit de as van de revolutie in Egypte. Ze zetten een breed netwerk op, dat een opening biedt aan initiatieven en projecten die geboren zijn in de schoot van een maatschappelijk engagement. Ze hebben hun plaats in de geschiedenis geclaimd, waar de kans ligt om met hun middelen (sociale media) hun steentje bij te dragen en mee te stappen in de richting van meer sociale rechtvaardigheid. In het FoMu kan je korte reportages van het collectief bekijken. Ze worden voorafgegaan door twee foto’s van Cinema Tahrir, een filmvoorstelling die op het Tahrirplein plaatsvindt.
Mijn foto
Power! Photos! Freedom! is een bescheiden tentoonstelling waar een enorme kracht van uitgaat. Foto’s en ander beeldmateriaal trachten de revolutie anders te belichten. Weg van het beeldscherm en het journaal van elke dag, geeft deze expositie de toeschouwer een moment, een kans, een mogelijkheid om met een ander oog naar de Arabische revolutie te kijken. Niet alleen het onrecht dat de bevolking in het Midden-Oosten wordt aangedaan, is aangrijpend. Dat is ook de kracht die ze vinden om via verschillende kanalen, multimedia en kunsten hun macht te bundelen.
'Power! Photos! Freedom!' is te bezichtigen in het FotoMuseum tot 9 juni
(Waalse Kaai 47, 2000 Antwerpen, www.fotomuseum.be)
