Voor de Arabische Lente valt het nog te bezien of de pen steeds machtiger is dan het zwaard. Of de camera machtiger is dan het machinegeweer.
Massa’s mensen juichen in een stadion dat doet denken aan een Romeins amfitheater. In de arena staan geen gladiatoren. Er zit enkel een neergeslagen man, zijn benen gebogen in een lotuspositie. In een micro vertelt hij hoe hij tijdens zijn studies in Amerika betrokken is geraakt bij een terroristische beweging met plannen om de Libische regering te destabiliseren. Tumult uit het publiek onderbreekt hem. Eenstemmig roept het volk in het Arabisch: ‘Wij willen geen gepraat meer, we willen een executie!’
De oosters ingerichte donkere kamer waarin deze beelden te zien zijn op een klein tv-toestel, wordt een echte camera obscura: het televisiescherm geeft een doorkijk op het leven onder de dictatuur van Muammar Khaddafi.
Power! Fotos! Freedom! is een fototentoonstelling in het Antwerpse Fotomuseum, over de Arabische lente. Ze exposeert werken van fotografen en kunstenaars van verschillende nationaliteiten, die de gebeurtenissen in beeld trachten te brengen door hun eigen bril – of liever: door hun eigen lens.
Stille dageraad
Het best vertegenwoordigd op de tentoonstelling is de fotocollectie rond de Libische kolonel Khaddafi. De foto’s werden tijdens de chaotische dagen van zijn val in 2011 aangetroffen in zijn eigen paleis. Aan de muren van het Fotomuseum volg je chronologisch de uitbouw van zijn carrière. Naast militaire portretten en politieke documenten zien we een aantal meer informele beelden van Khaddafi in de woestijn en de opmars van zijn tanks door de straten van Tripoli. Wandtapijten met zijn geborduurde gezicht zeggen zowat alles over de sterke personencultus die tijdens zijn regime in Libië heerste.
Buiten de grote expozaal blijkt een van de meest memorabele werken op de tentoonstelling de compilatie Executiepleinen van Hrair Sarkissian. Deze fotograaf werd geboren in Damascus. Hij studeerde fotografie in Parijs en Amsterdam en zijn werk is in verschillende grote musea in Europa en Midden-Oosten tentoongesteld. Deze foto’s maakte hij op het vroege ochtenduur waarop normaal de executies plaatsvinden. De stille dageraad op de lege pleinen van Damascus contrasteert met de gruwel van de publieke executies die op deze plaatsen gebeuren. De beelden zijn zo groot afgedrukt dat je de indruk krijgt zelf door de straten van Damascus rond te dwalen.
Ook erg opvallend is het werk van Nicolas Righetti, een Zwitserse fotograaf. Hij heeft talloze fotoreportages gemaakt tijdens zijn reizen naar Laos, Bali, China en Mongolië. Hij is vooral bekend voor zijn reportage ‘Inside North Korea’, over de Noord Koreaanse dictator Kim Jong Il. Zijn werk kenmerkt zich door felle kleuren en een compositie die een propagandaposter in een absurd licht zet, door die voor een banale achtergrond te plaatsen. Het geheel doet denken aan pop art. De selectie die hij voor Power! Fotos! Freedom! heeft gemaakt, is sterk gefocust op de dictatuur van Bashar Al-Assad, de Syrische dictator. De burgeroorlog in Syrië sleept intussen al twee jaar aan. Meer dan 700.000 mensen zijn in die strijd omgekomen, ruim een miljoen Syriërs heeft het land ontvlucht.
Burgermedia
Naast de foto’s in de tentoonstelling is niet vergeten welke rol de sociale media gespeeld hebben in de Arabische Lente. Vooral bij de Egyptische Revolutie was het internet hét communicatiemiddel van de revolutionairen. Op Facebook en YouTube, en via smartphones hebben ze zich snel en efficiënt kunnen organiseren en tactieken en informatie kunnen verspreiden. Dit gebeurde niet als een plotse schicht, zoals in het Westen wel eens wordt gedacht. De ontevredenheid over het regime werd op internet al langer geuit door bloggers en burgerjournalisten. Zij hebben zich na het uitbreken van de revolutie onder meer georganiseerd in Mosireen, een groep non-profit burgerjournalisten waarvan we in het Fotomuseum eveneens materiaal te zien krijgen. Mosireen speelde een belangrijke rol in de Egyptische revolutie door het verstrekken van trainings- en opnamemateriaal voor het documenteren ervan. Het collectief organiseerde eveneens publieke discussies en events en namen het initiatief voor de openluchtscreenings van Tahrir Cinema.
Zo werd het internet ook een kanaal voor de emancipatie van de Arabische vrouw. Initiatieven zoals de Facebookgroep ‘Uprising of the Women in the Arab World’ zorgen voor verspreiding van hoop en empowerment. Hun beelden van trotse en sterke vrouwen ontkrachten het beeld van de stereotype onderdanige moslimvrouw. Op de tentoonstelling zie je van hen telkens een niet-professioneel zelfportret, in lage resolutie, van een persoon die een blad vasthoudt waarop geschreven staat waarom hij of zij achter de beweging staat.
In zijn geheel is Power! Fotos! Freedom! een krachtige tentoonstelling. Ze biedt een genuanceerde en artistieke kijk op de actualiteit en op belangrijke gebeurtenissen uit de nabije geschiedenis. Ze laat een glimp zien van het dagelijkse leven van mensen in andere delen van de wereld, en dat bijna in real time. Droge en zakelijke nieuwsreportages van in kranten en op televisie komen hier tot leven en krijgen een persoonlijke invulling.
Intussen zet de strijd in het Midden-Oosten zich voort. Voor de Arabische Lente valt het nog te bezien of de pen steeds machtiger is dan het zwaard. Of de camera machtiger is dan het machinegeweer.
Power! Fotos! Freedom! is tot 9 juni te zien in FoMu Antwerpen (www.fotomuseum.be)
>>>
Momenteel houdt Kif Kif een workshop kunstkritiek met freelancerecensent Wouter Hillaert. Zo wil Kif Kif mensen opleiden en wapenen om kritisch verslag uit te brengen van culturele evenementen. Elke twee weken krijgen de deelnemers de keuze uit twee voorstellingen/boeken/tentoonstellingen, schrijven ze daar een recensie over en geven ze elkaar feedback. De resultaten krijgt u hier op onze site. We bundelen ze samen in het dossier CULT Critics/Kunstkritiek.
