Gewone mensen zijn het. Geen dealers. Geen terroristen. Geen fundamentalisten. Geen vluchtelingen. Geen eremoordenaars. Geen diefjes. Niemand panikeert. Niemand verklaart de hyperdiverse winkelstraat ‘imagoverlagend’.
Meer dan een bezoek aan een waterval, niet veel indrukwekkender dan die van Coo, en een parkje met standbeeld opgedragen aan lokale held Lou Costello, helft van het komische duo Abbot & Costello, heeft smalltown Paterson, New Jersey niet te bieden. "In Paterson that's just the way things go / If you're black you might as well not show up on the street / 'Less you want to draw the heat", zingt Bob Dylan over Rubin ‘Hurricane’ Carter. De beruchte bokser werd in Paterson op bedenkelijke wijze veroordeeld voor moord in een bar. Bijna was het stadje bijgevolg in ons geheugen gebleven als een symbool van ethnic profiling. Ware het niet dat Jim Jarmusch er zijn jongste film Paterson draaide.
Diversiteit is vanaf de eerste minuut een evidentie in Paterson, de film. Jonge buschauffeur Paterson, de centrale figuur in het verhaal woont samen met Laura, een jonge vrouw met Iraanse roots. Patersons baas is van Indiase origine en zijn stamcafé wordt hoofdzakelijk bevolkt door Afro-Amerikanen. Passagiers, schijnbaar toevallige passanten en andere figuranten zijn een kleurrijke bende. Gewone mensen zijn het. Geen dealers. Geen terroristen. Geen fundamentalisten. Geen vluchtelingen. Geen eremoordenaars. Geen diefjes.
Niemand panikeert. Niemand verklaart de hyperdiverse winkelstraat ‘imagoverlagend’. Zelfs de patsers in hun flashy auto lijken Paterson slechts advies te willen geven over de veiligheid van zijn hond, een rol gespeeld door niemand minder dan Nellie, de Palm Dog Award-winnende Engelse buldog, die eerder dit jaar in Cannes nog de prijs kreeg voor beste performance.
De wat zwijgzame Paterson is naast buschauffeur ook dichter. Zijn gedichten zijn mooie, eenvoudige observaties van de alledaagsheid. Patersons baas is wel een prater. Voortdurend deelt hij zijn eigen huiselijke dilemma’s met wie het horen wil. De dilemma’s van de diaspora, van de migrant. De lieve Laura is een wispelturige creatieve ziel. Elke dag vindt ze een nieuwe manier om de wereld te veroveren, ook al lijkt ze maar weinig echt te realiseren. De barman van het stamcafé is trots op zijn stad. De gelaagdheid van zelfs de kleinere personages, is jammer genoeg ongewoon. We zijn immers gewend geraakt aan kartonnen mensen in film. Daarom dreigt, zeg maar, een bewaker die Roemeense filosofie leest in de dode uren, al snel ongeloofwaardig te worden voor de gemiddelde kijker.
Jarmusch heeft de indy esthetiek in Paterson mee helpen vormgeven. Toch voelen veel van de gimmicks van de indy film deze keer niet tweedehands aan. De vertelling blijft fris en boeiend. Jarmusch slaagt erin zijn film heel dicht bij de mensen te brengen, ook zonder grote conflicten. De kleinmenselijke drama’s buiten beschouwing gelaten.
Het verhaal graviteert rond de figuur van William Carlos Williams en diens epische gedicht Paterson, een werk in vijf volumes, beïnvloed door Joyces Ulysses en gekenmerkt door een documentaire observatie van de mens en de stad. William Carlos Williams is zelf ook een product van de diversiteit, zowel wat zijn achtergrond als zijn opvoeding en schoolloopbaan betreft. Op een of andere manier wil de film ook meegeven dat diversiteit een oeroud fenomeen is, vroeger beperkt tot kleinere percentages, maar steeds meer een rode draad door elk mensenleven heen.
De magische manier waarop Jarmusch het dagelijks leven in beeld brengt, en de geweldige prestaties van de cast, met een verrassende Adam Driver (de nochtans weinig overtuigende Kylo Ren uit Star Wars: The Force Awakens, nu in topvorm) op kop, maken van Paterson ongetwijfeld een van de mooiste films van het jaar. Ten slotte, bindt de soundtrack van Sqürl, de band waarin Jarmusch zelf gitaar speelt, een week in het leven van fascinerend gewone mensen aan elkaar tot een prachtig geheel, wat ook een inspanning betekent om te kijken naar diversiteit voorbij de clichés en terugkerende vooroordelen.
Paterson, van Jim Jarmusch. Vanaf 07.12 in de bioscoop.
De tentoonstelling Jim Jarmusch – Choking the Alligator loopt nog tot 12.02 in Cinema Galeries, Galerie de la Reine, BXL. In het kader daarvan worden zijn films ook vertoond. Meer info: http://www.galeries.be/category/exhibitions%20/
