Structurele problemen zijn interessant om te beschrijven, maar extreem moeilijk om op te lossen. Je weet niet waar je moet beginnen en als redactie of als krant ben je maar één speler in een hele maatschappij die op die manier draait.
Als ombudsman bij De Standaard probeert Tom Naegels op een transparante manier om te gaan met klachten over de berichtgeving. Kritische reflectie en debat staan hier centraal. Ook wanneer ik bij hem kom aankloppen om te spreken over diversiteit in de media is hij meer dan bereid om hier zijn inzichten over te delen. Al snel wordt het duidelijk dat er zeker sprake is van enige bewustwording rond het gebrek aan diversiteit bij zowel de redactie als in de berichtgeving, maar dat men vaak nog met de handen in het haar zit wat betreft concrete oplossingen.
Tom Naegels: ‘Zoals elke krant, elk medium in Vlaanderen, maakt De Standaard zich zorgen over het feit dat de redactie zo homogeen, monocultureel en autochtoon Vlaams is. Wat proberen we daaraan te doen? We proberen studenten met een andere etnisch-culturele achtergrond, te overtuigen om stage te lopen bij De Standaard. Dat doen we nu al twee jaar. Dat loopt moeizaam. Om allerlei redenen. Niemand wil aan ‘ethnic profiling’ doen. De universiteiten hebben niet veel zin om hun allochtone studenten te gaan aanspreken of om een speciaal project voor allochtone studenten op te zetten omdat ze dat discriminerend vinden. We merken ook dat studenten van allochtone afkomst daar niet massaal op reageren.’
Online versus traditionele media
Verdere initiatieven rond diversiteit zijn er momenteel nog niet bij De Standaard. Tom Naegels wijt de moeizaamheid bij het creëren van een meer diverse redactie aan structurele problemen. Er is volgens hem het probleem dat er een ‘kleinere doelgroep’ is. Hij meent dat er beperkte interesse is van hoogopgeleide mensen met andere ‘roots’ om in de journalistiek te beginnen. Wanneer er wordt gewezen op de sterke aanwezigheid van diverse stemmen in online media, beaamt hij dat dit zeker het geval is, maar dat er toch nog een verschil is tussen mensen die online bloggen en journalisten die artikels voor een krant schrijven.
Ook al zijn er mogelijks verschillen tussen traditionele en online media, toch mag niet vergeten worden dat online media bijzonder veel talent huist. In het digitale tijdperk zou de stap van online naar traditionele media niet onoverbrugbaar mogen zijn.
Een andere structureel probleem dat Tom Naegels aanbrengt is de beperkte instroom van journalisten bij een krant. Kranten nemen niet elk jaar honderden mensen aan wat ervoor zorgt dat het personeelsbestand niet aan een hoog tempo verandert. Verder snijdt Tom Naegels ook een probleem aan rond berichtgeving. Journalisten moeten vaak snel artikels produceren. Deze tijdsdruk zorgt er deels voor dat journalisten vaak op dezelfde experten terugvallen. Tom Naegels pleit voor een bredere kijk in de berichtgeving waarbij diversiteit in het achterhoofd wordt gehouden. Volgens Naegels moet er een reflex komen om een meer divers beeld van de samenleving te geven en om niet enkel naar het autochtoon doelpubliek te kijken.
Controverse
Stappen naar meer diversiteit in de media worden nog niet altijd met open armen onthaald. Tom Naegels geeft aan dat het gemakkelijk is om in theorie positief te spreken over meer diversiteit, maar dat er in de praktijk zeker nog sprake is van enige weerstand. Ook De Standaard krijgt te maken met zulke controverse.
Tom Naegels: ‘Als de berichtgeving begint te wijzigen, ga je echt nog veel protest krijgen. We merken dat nu al bij De Standaard door het feit dat we Abou Jahjah als columnist hebben. Dat wordt door heel veel lezers ervaren als een stap te ver. Als een stap naar de radicaliteit die ze niet associëren met het ‘middle of the road’, mainstream discours dat De Standaard doorgaans hanteert. De krant moet zich echt schrap zetten om Abou Jahjah als columnist aan te houden en om dat te blijven uitleggen aan een groep lezers. Een krant maken is altijd wel op zoek gaan naar een soort evenwicht. Mensen hebben graag dat er in een krant debat is en dat er verschillende standpunten aan bod komen, maar worden heel ongemakkelijk vanaf het moment dat ze het gevoel hebben dat het evenwicht tussen die standpunten doorbroken wordt, dat de krant te veel naar links of naar rechts opschuift. Zeker onderwerpen die te maken hebben met diversiteit, die “heavily politicized” zijn, blijven heel controversieel.’
Wat nu?
Tom Naegels spreekt over zijn ‘deprimerend realisme’ wanneer we het hebben over hoe het verder kan.
Tom Naegels: ‘Structurele problemen zijn interessant om te beschrijven, maar extreem moeilijk om op te lossen. Je weet niet waar je moet beginnen en als redactie of als krant ben je maar één speler in een hele maatschappij die op die manier draait.’
Elke keer stuiten we terug op dezelfde structurele problemen. Oplossingen liggen niet voor de hand. Hij geeft aan dat het niet vanzelfsprekend is dat een krant het voortouw neemt wat diversiteit betreft. Een volledige krantengroep zou zich wel gemakkelijker kunnen engageren: ‘Dan heb je tenminste de intake al wat vergroot en moet je niet alleen kijken naar hoeveel mensen De Standaard kan aannemen, maar dan zijn er al ineens vier kranten die allemaal kunnen aanwerven.’ Tom Naegels is eveneens een voorstander van quota, maar ook hier schat hij de haalbaarheid laag in omdat enige ingreep van de overheid in de redactie onmiddellijk geweerd zou worden.
Er is duidelijk nog een lange weg te gaan. Ook intern in de media lijkt er nog heel wat verwarring te bestaat over hoe het beter kan. Tom Naegels’ pleidooi voor een meer inclusieve berichtgeving is zeker al een stap in de goede richting. Verder moet een meer divers journalistenkorps blijven worden nagestreefd.
Tom Naegels: ‘Als de doelstelling is, en ik denk dat dat de doelstelling moet zijn, om de algemene redactiecultuur opener, bewuster te maken van diversiteit, daar verschillende invalshoeken in te geven en om ook de journalistiek rijker te maken, dan heb je een vrij fors percentage nodig van journalisten van allochtone afkomst.’
Tom Naegels toont dat de situatie niet even simpel is als ‘waar een wil is, is een weg’. Al spreekt Tom Naegels positief over diversiteit, toch kunnen er vragen worden gesteld bij de openheid van media-instituties zoals kranten voor meer diversiteit. De structurele problemen zijn er, maar dit zijn zeker niet de enige verklarende factoren voor het tekort aan diversiteit in het Vlaamse medialandschap. Er lijkt enige angst te bestaan rond het gebruiken van woorden zoals racisme, seksisme en discriminatie. Toch is het belangrijk om te beseffen dat deze degelijk nog een rol spelen in het gebrek aan diversiteit in verschillende beroepenvelden waaronder de journalistiek. Bewustwording rond het gebrek aan diversiteit is een eerste stap, inclusie is de volgende.
