Als je begint aan een opleiding die je vormt tot leerkracht, dan wil je les geven aan alle mogelijke kinderen en niet aan één bepaald type kind. Een buschauffeur kan ook niet alleen mensen van middelbare leeftijd meenemen op zijn bus.
Veel jonge leerkrachten blijken bang voor een carrière in de grootstad, staat in De Standaard van 22 april 2015. Toch vind je er gemakkelijk werk: een dag na het artikel staan er voor Antwerpen 76 vacatures voor het secundair onderwijs op de website van de VDAB. “Grote steden als Brussel en Antwerpen kampen wél met een tekort. Lesgeven in een concentratieschool schrikt veel jongeren af”, klinkt het in het artikel.
Beginnen aan een carrière van leerkracht is niet vanzelfsprekend, nooit. Kinderen doorlopen verschillende ontwikkelingsfasen. Alleen al om biologische redenen tasten pubers met en zonder migratieachtergrond hun grenzen af. Dat is niet anders in een grootstad, en juist daar vind je de meeste leerlingen. Waarom zij bij voorbaat geen recht op onderwijs lijken te verdienen, druist in tegen een neutrale, objectieve houding die een professionele leerkracht sowieso tegenover zijn leerlingen moet aannemen. Als je begint aan een opleiding die je vormt tot leerkracht, dan wil je les geven aan alle mogelijke kinderen en niet aan één bepaald type kind. Verdient niet elk kind de aandacht en het talent van een goed opgeleide leerkracht? Elk kind heeft recht op onderwijs, maar in Vlaanderen lijkt het dat sommige kinderen daar minder recht op hebben. Onderwijs is een vorm van openbare dienstverlening die voor iedereen beschikbaar moet zijn, net als openbaar vervoer. Een buschauffeur kan ook niet alleen mensen van middelbare leeftijd meenemen op zijn bus.
De folklore voorbij, alsjeblief
Je zou haast denken dat de lerarenopleiding onze toekomstige leerkrachten niet of onvoldoende voorbereidt op een diverse carrière. Veel wetenschappelijk onderzoek en tal van doctoraatsthesissen over diversiteit, meertaligheid en differentiatie in het onderwijs stapelen zich op en vangen blijkbaar stof. Die expertise stroomt niet door tot bij die nieuwe lichting leerkrachten. Structureel lijkt er niets te veranderen aan het curriculum van de leerkracht in spe.
Toevallig vertelt een student Lerarenopleiding aan KdG dat ze een middag hebben waar het thema “diversiteit” onder de aandacht komt. Door dat kleine tijdsbestek worden Marokkaanse lekkernijen aan de studenten geserveerd. Dit is onvoldoende om diversiteit aan de lerarenopleiding een plaats te geven. Dertig jaar multiculturele dagen op middelbare scholen bewijzen dat die eerder folkloristische benadering niet werkt, want de doelstelling is mensen warm maken voor mensen met een andere nationaliteit. Maar de publieke opinie bewijst meer dan ooit dat die doelstelling niet gerealiseerd wordt.
Diversiteit geïntegreerd in elke vakdidactiek
Hogescholen met een lerarenopleiding organiseren zo nu en dan studiedagen of workshops over het onderwerp. Maar zitten onze toekomstige leerkrachten daar, of enkel geïnteresseerde buitenstaanders? Eigenlijk moet die superdiversiteitsmaterie verplicht zijn in het curriculum van elke leerkracht in spe en mag die niet behandeld worden als een voetnoot.
Binnen elke vakdidactiek moet een cultuursensitieve aanpak meer aandacht krijgen. Noties als kruispuntdenken en intersectionaliteit zijn nuttige instrumenten om de noden van een individuele leerling, met of zonder migratieachtergrond, vast te stellen. Dan kun je beginnen met cultuuronafhankelijke of cultuur-inclusieve benaderingen van leerstof: les geven vanuit een referentiekader waarbij gemeenschappelijke culturele achtergrondkennis niet nodig is of waarbij die toegevoegd wordt.
Een mentaliteitswijziging is nodig
Je mag niet vastlopen bij de verschillen tussen jou en je leerlingen, maar je moet die juist proberen te overbruggen. Het warme water moet je echt niet uitvinden. Stel je eigen cultuurcontext eens grondig in vraag of zoek een geschikte partner die je op weg zet. Er zijn tal van organisaties die je kunnen leren hoe je constructief omgaat met diversiteit. Denk aan het aanbod van Scholen Zonder Racisme of Motief vzw, het initiatief van Twee (T)huizen Eén Gids van FMDO of Stadsklap van de Stad Antwerpen. Een bezoek aan een moskee is misschien wat cliché, maar nog altijd beter dan een te vrijblijvende, oppervlakkige culinaire kennismaking.
Tijdens een rondvraag aan enkele hogescholen die een lerarenopleiding aanbieden verwijst Artesis Plantyn direct naar een lange samenwerking met ELAnt, een expertisecentrum van Universiteit Antwerpen dat zich specialiseert in taal en diversiteit in het onderwijs. Maar de hogeschool betreurt dat de mentaliteit bij hun aspirant-leerkrachten maar met mondjesmaat verandert. Daarnaast werden de subsidies van het Ministerie van Onderwijs voor expertisecentra als ELAnt stopgezet. Men roept dat “de kennis van het Nederlands niet voldoet” en tegelijk krijgen organisaties die veldwerk verrichten geen geld meer, in plaats van meer.
