[Recensie] ‘Welkom in het paradijs’ – Tineke Bennema

Voor wie niet in een conflictgebied leeft, is het iets onwerkelijks. Als we in het nieuws beelden zien van de strijd staan we er niet bij stil dat het leven ondertussen ook daar gewoon doorgaat. Mensen worden verliefd, willen ‘erbij horen’ of indruk maken op hun vrienden, en nemen al eens domme beslissingen. De verhaaltjes in ‘Welkom in het paradijs’ tonen juist die alledaagse bezigheden en beslommeringen.

Het is een fictieboek, schrijft Bennema zelf in de inleiding: “In deze verhalen heeft mijn fantasie de Palestijnse wereld geschaakt en zijn ze er samen vandoor gegaan. Denk niet dat de verhalen echt zijn gebeurd. Maar twijfel er ook niet aan dat veel ervan de werkelijkheid benadert.” Zo passeert een brede waaier aan persoonlijkheden de revue, ook al worden ze niet allemaal erg diep uitgewerkt. Elk op hun manier gaan ze om met de alledaagse risico’s van een constante dreiging. “Waar een Nederlander zich ’s ochtends op de nieuwe dag voorbereidt met het weerbericht en een broodtrommel, luistert een Palestijn naar het nieuws om te weten te komen welke plekken hij die dag beter kan mijden.”

Mensen uit dergelijke conflictgebieden krijgen we in Vlaanderen maar op twee manieren te zien: als deelnemers aan het conflict (‘stenengooiers’) of als vluchteling. Het is een verdienste van het boek dat de hoofdpersonages in de eerste plaats mensen zijn, met hun kleine kantjes en hun dagelijkse zorgen. Het zijn niet de profiteurs en avonturiers waar (extreem-)rechts hen voor verslijt, of de statistieken die moeten aantonen hoezeer ‘onze’ samenleving onder druk staat. Een glasblazer maakt zich zorgen omdat zijn vrouw niet met hem wil vrijen, een vrouw wil nog eens zien waar ze opgegroeid is, een schrijver koopt een nieuw huis. Het aanslepende conflict tussen Israël en Palestina is niet veel meer dan een decor, al zorgt het hier en daar wel voor een extra twist. Zo besluit de verliefde verkoper zijn gevoelens voor de Amerikaanse lerares te negeren nadat Amerikanen zijn broertje doodden, en wordt een christelijke varkensboer zowel door joodse als door islamitische buren onder druk gezet om zijn dieren te verkopen. Terloops komen er heel wat moslimgebruiken aan bod, als faits divers.

Het is dus een verdienste van het boekje dat we mensen leren kennen, met hun dagelijkse en soms banale zorgen. Daar tegenover staat wel de voortdurende kritiek op (bij)geloof en tradities. Die kritiek wordt nergens expliciet verwoord, maar spiritualiteit maakt geen enkel personage gelukkig en het is niemand echt tot steun. Integendeel: het maakt hun leven alleen maar ingewikkelder. De soefi’s gaan zo op in hun trance dat ze de buurvrouw niet om hulp horen roepen. Delilah weert haar man uit haar bed omdat ze bang is dat ze gestraft wordt voor haar zonden, terwijl haar fysieke ongemakken gewoon het gevolg zijn van haar zwangerschap. Ook de elfjarige Nirmin denkt dat ze gestraft wordt voor haar zonden. Het pubermeisje heeft moeite om ‘erbij te horen’ en grijpt de kans om eens ‘normaal’ te doen wanneer ze geld kan pikken uit de portemonnee van haar moeder. In de loop van de dag heeft ze nogal wat pech, en ’s avonds denkt ze dat ze kwelgeesten hoort in een palmboom. Zo zet ze uiteindelijk heel het dorp op stelten en zorgt haar poging om te zijn als de anderen ervoor dat ze nog veel meer een outsider wordt. En van Hind, die haar familie achterliet om haar eigen leven op te bouwen, wordt zeven jaar na haar vertrek verwacht dat ze alles opgeeft om – als moeder en echtgenote – de plaats van haar overleden zus in te nemen.

>> ‘Welkom in het paradijs’ is uitgegeven bij Jurgen Maas (www.uitgeverijjurgenmaas.nl), een jonge uitgeverij die zich richt op Nederlandse en vertaalde literatuur (proza en poëzie) en literaire en journalistieke non-fictie. Aandachtsgebieden zijn het Midden-Oosten, Noord-Afrika, en de multiculturele samenleving.

>> In 2012 kreeg Bennema de El Hizjra Literatuurprijs in de categorie proza voor het verhaal ‘Hitte’, dat ook in deze bundel opgenomen is.