Hoe ziet jouw Piet er dan uit?

Mohamed (24) werd al vaker Zwarte Piet genoemd, meestal zonder slechte bijbedoelingen, maar ook vaak genoeg als scheldwoord. Hij kan zich vinden in de warme sfeer van het Sinterklaasfeest, maar niet een een figuur als Zwarte Piet. Waarom legde hij een jaar geleden al eens uit in deze bijdrage. Dit jaar blikt hij terug op de gesprekken die daaruit voortvloeiden. Zijn conclusie? Er is nood aan een echt gesprek, "waarin mensen hun mening mogen geven, om zo de kans te krijgen elkaars standpunten te begrijpen en vooral samen op zoek te gaan naar een oplossing." Na mijn verhaal “Ik ben Zwarte Piet niet!” kreeg ik schouderklopjes, vragen en hoopvolle gesprekken met af en toe de nodige verwensingen alsook enorm mooie momenten van mens tot mens. Momenten waarin ik eindelijk in gesprek kon treden met mensen, ongeacht hun mening. Die gesprekken beantwoordden vragen, maar legden ook nieuwe vragen bloot. “Mohamed jouw artikel allemaal goed en wel, maar zeg dan hoe Zwarte Piet eruit moet zien als hij niet meer zwart mag zijn, met rode lippen, kroeshaar en gouden oorbellen? “ Een terechte vraag, dus ging ik op zoek antwoorden. “In de vraag heb je al een antwoord! Al die kenmerken die je zonet hebt benoemd zijn de restanten van onze koloniale denkbeelden. Hoe zo? “ Damn you, markt denken! Tijdens een debat in Gent verwees Dr. Bambi Ceuppens, antropologe verbonden aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren, naar intochten van de Sint waar je verschillende soorten Pieten had zonder de bovengenoemde elementen. Het ging er voornamelijk om dat men onherkenbaar moest zijn voor de kinderen. Dus, waar komt onze ééntonige Koloniale Piet vandaan? Wel, ons Sinterklaasfeest werd in een commercieel jasje gestoken en daarom moesten ze naar één prototype gaan. Resultaat: Zwarte Piet met de elementen die we de afgelopen veertig jaar kennen. Een kwarteeuw verder is dit gegrift in onze samenleving en kunnen velen die in de jaren vijftig, zestig en zeventig Sinterklaas vierden nog wel vertellen hoe zowel het verhaal en de Pieten aangepast zijn. Kinderen uit de jaren tachtig en negentig zijn opgegroeid met commerciële Koloniaal Piet. Daarom is het debat altijd anders afhankelijk met wie je het voert. Ieder vertrekt vanuit de eigen referentiekaders. “Maar Mohamed als Piet al die koloniale elementen niet mag toe eigenen hoe moet die er dan uitzien?” Dat is niet aan mij om te beslissen. We zullen ons daar als maatschappij samen over moeten uitspreken. Net zoals Kerstmis en Pasen zich doorheen de jaren aanpasten aan de maatschappij. Maar zullen de kinderen het leuk vinden een andere Piet? Eigenlijk willen de kinderen gewoon een vrolijke acrobaat dat hen wat snoepjes geeft, dat er thuis of op school een warme sfeer wordt gecreëerd. Dat Piet er binnen vier jaar helemaal anders uitziet? Dat overleven ze vast wel, donkere kinderen en volwassenen daarentegen kunnen weer gewoon zijn zonder dat bijvoorbeeld kinderen naar hen wijzen als “Mama, kijk Zwarte Piet”. Kinderen uit de jaren tachtig en negentig moeten dan gedag zeggen tegen hun beeld dat ze hadden. De generatie erop zal gewoon Sinterklaas vieren zonder dat mensen met kroeshaar en een hoog melanine niveau thuis moeten blijven of weer eens een horror december moeten meemaken. Per laag een gesprek met een knuffel? “Eind goed al goed?” Neen, dit gaat stapsgewijs want iedere koloniale laag dat Zwarte Piet van zich kan ontdoen vergt eerst een zinnig gesprek in Vlaanderen en dat moeten we absoluut niet uit de weg gaan. Je zal verbaasd zijn dat de transformatie van Koloniale Piet naar Piet voor mij niet met de snelheid van een TGV moet gaan, maar dat is omdat ik weet dat we met gevoelens van mensen bezig zijn. Vele levens zijn opgebouwd aan de warme, liefdevolle en speelse herinneringen van het Sinterklaasfeest met Zwarte Piet als spannende hoogtepunt. Wie verwacht dat zijn of haar pijn wordt erkent, moet geduldig zijn. Want iedereen koestert nu eenmaal zijn/haar jeugdherinneringen! Stop met het verdelen en heersen! Het hele Sinterklaas gebeuren is voor alle Belgen en Nederlanders een niet te ontkomen volksfeest ongeacht hun roots of wat ze er daadwerkelijk van vinden. In mijn vorige stuk had ik een aantal voorbeelden gegeven hoe ik in een periode van zes maanden, dertig keer “Zwarte Piet” moest aanhoren. Sta mij toe om nogmaals te benadrukken dat de Sinterklaasviering net als Pasen en Kerstmis al veranderend is geweest. Dat we het nu opnieuw veranderen, doet geen afbreuk aan traditie, die is namelijk veranderbaar doorheen de tijd. Piet is niet altijd zwart geweest en al zeker niet met rode lippen, gouden oorringen en kroeshaar. Er zijn verschillende verklaringsmodellen waarom dit wel zo is, maar het lijkt mij duidelijk dat we wel degelijk nog met koloniale denkbeelden zitten in onze maatschappij. Gelijkenissen zijn er ook met donkere mensen en hoe we ze afbeelden en in wat voor rollen wij hen “onbewust” zien, maar vooral in wat wij hen herkennen! Ik ga hier niet verder op in omdat het me verder zou afleiden van mijn doel: Zwarte Piet ontdoen van zijn koloniale kenmerken. Het vergt de nodige moed om eigen beelden in vraag te stellen zonder afbreuk te doen aan de eigen warme en liefdevolle herinneringen. Uit een van de gesprekken zei iemand mij: “Ik zal het Sinterklaas feest met een Zwarte Piet koesteren voor wat het was aan warme momenten, maar ik gun het mijn kinderen niet om te feesten op andermans verdriet! Ik kan het niet, nu dat ik weet hoe donkere Belgen en hun kinderen dit feest ervaren.” Dit is exact wat zovelen nog mogen inzien, het gaat niet om Sinterklaas verbieden of een cultuur veranderen. Wij willen als Belgen enkel stoppen met het kwetsen van onze mede-Belgen. Wij als mensen kunnen moedig zijn om koloniale beelden te zetten waar ze thuishoren: in musea en schoolboeken. Want de toekomst is samen en deze toekomst samen behoort aan alle Belgen. Empathie? Die woont hier niet! In de debatten over Koloniale Piet die tot nu toe werden gevoerd, mis ik een gevoel van empathie naar elkaar toe. Terwijl het debat loopt, vergeten mensen met elkaar in gesprek te gaan van mens tot mens. Het vermogen om aan de overkant van een gesprekstafel een mens te zien in plaats van een label zoals de maatschappij die heeft gegeven. Om in weze selectief doof en empathieloos in gesprek te treden met een medemens moet je hem/haar eerst kunnen demoniseren. Zeg maar zijn vreugde, pijn of verzuchtingen als onbestaande zien of juist hier plezier of ergernis aan beleven. In mijn reflectie en de gesprekken met anderen, kwam ik tot besef dat alle wegen in dit debat tot nu toe resoluut naar verdeling zullen leiden. De slogans en slagzinnen zijn steeds gericht op een krachtige boodschap aan de overkant te geven, met als antwoord meer polarisatie en nog meer hardheid. Wat anders proberen? Wat mensen die komaf willen maken met Koloniale Piet moeten doen is eerst een vooral van zich laten horen, maar wat ze tijdens gesprekken en debatten moeten hebben, is geduld! Geduld zodat zij die opgegroeid zijn met Koloniale Piet dit kunnen plaatsen en verwerken. Wat duidelijk mag zijn is het volgende: je bent geen racist omdat je een feest met racistische elementen viert. Je bent geen racist als je zegt dat Koloniale Piet moet blijven, wat je wel bent, is iemand die zich ter nauwer nood blijft vastklampen aan een beeld dat voor vele buitenstaanders, maar ondertussen ook binnenstaanders aan een update/dekolonisering toe is. De angst dat jouw kinderen het niet leuk zullen vinden, is echt en begrijpelijk. De angst dat “jouw” cultuur/traditie wordt afgepakt is dat ook, maar weet dat de angst voor verandering of dekolonisatie, een Koloniale Piet niet kan rechtvaardigen. De kinderen redden het heus wel. En jouw innerlijke kind zal er ook vrede mee vinden. We moeten op zoek naar een manier om van dit kinderfeest een inclusief verhaal te maken. Mag ik van jou ook wat empathie vragen voor het verdriet van kinderen, volwassenen en ouders die ieder jaar weer in december horror beleven vanwege Koloniale Piet? Als je jezelf, je kinderen en gezin feest gunt en liefst geen verdriet, gun je andermans kinderen en gezin dit ook? Het vergt tijd vooraleer onze mede-Belgen die zo graag Koloniaal Piet willen behouden dit kunnen doen. Ze hebben de tijd nodig om dit proces van "goed, we geven toe dat Koloniaal Piet wel degelijk kwetsend wordt ervaren al zou dit niet zo bewust bedoeld zijn” door te maken. Maar het is geen schande om te erkennen dat Koloniale Piet racistische elementen met zich meedraagt. Het geeft wel de ruimte voor een noodzakelijk gesprek over vooroordelen en onbewuste vormen van racisme die we meekrijgen. Koloniale figuren, wandaden en uitkomsten ervan moeten worden toegegeven en er moet over worden gesproken zodat dat gedag kan worden gezegd. Maar het is niet voor vandaag of het komende jaar. Tot die tijd moeten we de gesprekstafel blijven opzoeken, waar we als gelijkwaardige partners kunnen praten. Partners op zoek naar een manier om van dit kinderfeest een inclusief verhaal te maken. Wat nu? Laten we praten! In België lijkt een open debat monddood te zijn gemaakt, maar sinds 2015 veranderde er al wat bij de Pieten. Tijdens de intocht in Antwerpen kon je een paar Pieten zien zonder kroeshaar. In Nederland ondertekenden Bekende Nederlanders een openbrief gericht aan mediahuis NTR om komaf te maken met Koloniale Piet. In België werd er een eerste vraag richting debat verstuurd vanuit UNIA. Ik hoop samen met de nodige partners ongeacht hun standpunt te kunnen samenzitten om een echte gesprek te organiseren waarin zowel voor- als tegenstanders zich in een ruimte van empathie kunnen uiten. Waarin mensen hun mening mogen geven, om zo de kans te krijgen elkaars standpunten te begrijpen en vooral samen op zoek te gaan naar een oplossing. De mensen die zich jaar en dag inzetten om de intocht voor vele ouders en kinderen feestelijk te maken, moeten ook zeker gehoord worden. Scholen kunnen alvast een grote rol spelen in dit gesprek en ouders al helemaal omdat zij zich het meest vasthouden aan Koloniale Piet. En voor wie Sinterklaas tot nu toe een trauma is geweest, die stem zal niet meer ongehoord blijven in dit soort gesprek, waar die zich ook mag plaatsvinden: aan de keukentafel, een lerarenkamer of onder collega’s, … Wie voelt zich geroepen om bruggen te bouwen? © 2016 - StampMedia - Mohamed Barrie