Maar soms besef je pas aan het eind van je leven dat je leven een doel had, waarschijnlijk een doel waarvan je je nooit bewust bent geweest.
De driejarige Pari en haar oudere broer Abdullah zijn onafscheidelijk. Maar wanneer een ingrijpende gebeurtenis de streng tussen beiden doorknipt, neemt hun leven elk een eigen wending. In zijn caleidoscopische roman En uit de bergen kwam de echo beschrijft de Afghaanse succesauteur Khaled Hosseini de levenswandel van de verschillende betrokkenen, en de impact van het schijnbaar alledaagse.
Het eerdere werk van Hosseini liet ik gewillig aan me voorbij gaan. Hoewel De vliegeraar en Duizend schitterende zonnen telkens bovenaan de lijstjes met best verkochte boeken stonden, staan ze niet in mijn boekenkast. De verfilming van De vliegeraar heb ik ook gemist. Bewust. Wanneer iets te hoge toppen scheert, verliest het in mijn ogen iets magisch. Het mysterie verdwijnt. Het is als een goochelaar die zijn truc prijsgeeft.
Dit is ongetwijfeld onterecht. Net zoals de kiezer, heeft de lezer misschien wel altijd gelijk. Zelf blijf ik echter liever de rand aftasten in de hoop iets te vinden wat me kan verrassen. Niettemin wil ik ook achterhalen waarin het succes van een kunstwerk ligt, hoe iets een breed publiek aanspreekt en wat de romans van een schrijver als Hosseini zo toegankelijk maakt.
Ik las dus het openingshoofdstuk van En uit de bergen kwam de echo en ik stelde vast dat de opeenvolging van woorden, zinnen, alinea's mijn vooroordelen lijken te bevestigen. Ik was terechtgekomen in een roman die weinig inspanning van de lezer vraagt. Niets mis mee, natuurlijk. Het was braafjes achteroverleunen, voetjes op de poef en je laten meevoeren in een verhaal dat neigt naar exotisme. De neiging om het boek dicht te klappen drong zich op en ik vertelde mijn vriendin, die eerder al fronste toen ze zag dat ik aan Hosseini begon, dat het niet echt mijn 'stijl' was.
Maar ik zette door.
Wereldverbeteraar anno nu
Een aantal passages in het boek maakten wel degelijk indruk. Zo is er het personage Idris, een uitgeweken Afghaan die een luxueus leven leidt als chirurg in Amerika. Bij een bezoek aan Afghanistan leert hij het verminkte meisje Roshi kennen. Hij belooft haar te helpen, maar eenmaal terug thuis, taant zijn interesse en bloedt het uiteindelijk helemaal dood. Hosseini slaagt erin om aan de hand van een concreet voorbeeld, een universeel schuldgevoel op te roepen.
Iedereen wil immers de wereld verbeteren, zeker na het zien van zoveel leed, maar zodra we ons nestelen in onze eigen veilige cocon, zodra we verlamd geraken door hersenloos vertier, zwakt onze oorspronkelijke intentie af tot een naïef plan waar we uiteindelijk lacherig op reageren. We verkopen elkaar een amicale stomp en keren terug tot de orde van de dag. Alles draait immers om onszelf en bij uitbreiding om man/vrouw en kinderen. Soms krijgt ook de bredere familie ook nog wat aandacht, maar de rest kan zijn eigen boontjes doppen. Het leven dat ik leid heb ik immers zelf verworven. Ik heb er hard voor gewerkt. Jaja, heel hard! Wat zeg ik? Geknokt, heb ik! En nu is het aan jullie. Doe iets met de kansen die voor het grijpen liggen. En als die er niet zijn, moet je ze zelf creëren!
Maar het is natuurlijk gemakkelijk praten als je toevallig in een rijk westers land bent geboren, waar de laatste oorlog woedde toen je grootouders amper uit de luiers waren.
Moeder, de vrouw
Hoewel Hosseini overkomt als een 'verlichte' Afghaan was het opvallend vast te stellen hoe hij vrouwen portretteert. In En uit de bergen kwam de echo onderscheid ik ruwweg twee types vrouwen: 1) de arme vrouw aan de haard die gebukt gaat onder schaamte; 2) de losgeslagen vrouw aan de top die zich verliest in egocentrisme. Vooral het laatste type krijgt opvallend veel aandacht van Hosseini in de vorm van twee personages. De ene in een hoofdrol, de andere eerder in een bijrol. Beiden zijn het moeders die zich bezighouden met kunst (respectievelijk poëzie en film).
Het zijn vrouwen die hun eigen dromen nastreven. Al wie of al wat niet in hun plan past, wordt aan de kant geschoven. Zo ook hun eigen/aangenomen kind. Hoewel ze er zich in eerste instantie liefdevol tegenover uiten, blijkt het algauw een daad van egoïsme te zijn die resoluut aan de teugels van het leven trekt.
Het leven, zonder handleiding
Hosseini laat een van zijn personages zeggen dat je altijd een doel in het leven moet hebben en dat je je daarop moet richten. “Maar soms besef je pas aan het eind van je leven dat je leven een doel had, waarschijnlijk een doel waarvan je je nooit bewust bent geweest.” Een filosofische oprisping die het boek meer gewicht wil geven, of een kort moment van reflectie? In elk geval heeft elk personage in het boek zijn of haar eigen (levens)doel, al dan niet bewust, maar allemaal even divers. “There is no single story,” zoals Chimamanda Ngozi Adichie het zo treffend verwoordde in haar TedTalk.
Je kan het ook lezen als een onmogelijkheid om vat te krijgen op de dingen. En dat hoeft ook niet. Al proberen sommigen het wel aan te raken in verhalen die de tijd overleven. En uit de bergen kwam de echo is zo'n verhaal.
***
En uit de bergen kwam de echo, van Khaled Hosseini verscheen bij De Bezige Bij, 2016.
