Meer dan een ‘angst voor het vreemde’ uit te drukken, is islamofobie daarom vooral symptomatisch voor de manier waarop Vlaanderen, België, Europa en ‘het Westen’ met zichzelf worstelen om hun tanend zelfbeeld en positie, als superieur centrum, in stand te houden.
[Dit stuk werd in 2011 geschreven voor Mana vzw]
“Op ‘zwarte dinsdag’ werden niet alleen zenuwcentra van de Verenigde Staten aangevallen. Het hele Westen is aangesproken op de waarden waarin het gelooft”. Zo schrijft De Standaard redacteur en columniste Mia Doornaert enkele dagen na één van de bloedigste en meest gemediatiseerde aanslagen in de Westerse wereld van de laatste decennia. De aanslagen op de WTC-torens en het Pentagon sloegen diepe wonden in het Amerikaans en West-Europees bewustzijn. Tien jaar later zijn de effecten nog steeds voelbaar. Sinds 9/11 werd de oorlog verklaard aan het terrorisme en groeiden Afghanistan en Irak uit tot permanente slagvelden. Ook ons veiligheidsgevoel is radicaal veranderd. De nieuwe dreiging komt niet langer van een duidelijk omschreven tegenstander, maar van een diffuus gevaar dat ten allen tijde kan toeslaan. Al-Qaida is de term die we hierop plakten. Maar ook deze lijkt niet toereikend om diens talloze verschijningsvormen te dekken. De aanslagen in Madrid op 11 maart 2004 en Londen op 7 juli 2005 tonen aan dat het tijdperk waarin Europa en de VS zich veilige havens konden wanen voorgoed voorbij is. Een permanent besef van onveiligheid, en het inzicht dat het gevaar om elke hoek kan loeren, lijkt een nieuwe, tragische conditie te zijn geworden.
In de tien jaren die ons van die tragische septemberdag scheiden, hebben niet enkel ons veiligheidsbesef, maar ook een rits andere vaste waarden het moeten ontgelden. Van niets zijn we nog zeker: onze job, noch ons pensioen, onze relatie, levensstandaard of zelfs van het voortbestaan van ons land. Verworvenheden die tot voor kort als absolute zekerheid golden, zijn niet meer. We zijn fundamenteel geëvolueerd naar wat de Duitse socioloog Ulrich Beck een ‘risico samenleving’ noemt.
Tegen deze achtergrond van ineenstortende zekerheden, gaan de laatste jaren steeds meer stemmen op die de noodzaak van ‘nieuwe zekerheden’ vurig bepleiten. Steeds vaker wordt de noodzaak beklemtoond de verworvenheden van ‘onze beschaving’ te beschermen. Zeker in het licht van de aanslagen, zoals die van 9/11, die als een regelrechte aanval op ‘onze normen en waarden’ en ‘way of life’ worden gezien. Hierbij verschijnt ‘de fundamentalistische islam’ dan ook als de nieuwe, bedreigende ander. Als een mogelijke vijfde colonne, die onze democratieën van binnenuit zou kunnen bedreigen en opheffen.
In dit essay wil ik even stilstaan bij deze stelling. Een stelling die uiteraard door velen betwist en bestreden wordt, en zeker geen consensus draagt. Maar een stelling die in het post-9/11-tijdperk wel aan populariteit heeft gewonnen. Zo stelde het ISPO onderzoek van 2009 vast dat in 2007 49% van de bevraagde Vlamingen de islam als “een bedreiging voor Europa” zien. Ook in onze buurlanden stellen tal van rapporten vast dat de ‘angst voor de islam’ de laatste tien jaar sterk is toegenomen.
In wat volgt wil ik daarom een poging ondernemen deze ‘angst voor de islam’ te doorgronden, en vooral begrijpen waarom deze in de laatste tien jaar is aangegroeid. Eerder dan deze ‘angst voor de islam’ – of islamofobie – louter als een reactie op de 9/11-gebeurtenissen te zien, zal ik stellen dat deze ontwikkeling het gevolg is van een diepe en systemische crisis waarin onze West-Europese democratieën en economieën zich bevinden. Een systemische crisis waarin niet alleen ons economisch wel en wee aan een herziening onderworpen wordt, maar ook – en vooral – onze plaats in de wereld. Het idee dat we het centrum zijn, en zullen blijven, lijkt immers steeds minder houdbaar. Het is in deze context dat de moslim dan ook als bedreigende ander verschijnt. Een ‘ander’ die het product is van onze angstbeelden, en die wij nodig hebben om dit oud zelfbeeld (als superieur centrum) in stand te houden. Een andere die ons niet alleen toelaat een collectief ‘wij-gevoel’ te herstellen in een tijdperk waarin dat laatste steeds onmogelijker lijkt', maar die ook een draagvlak biedt voor het idee dat onze ‘way of life’ bedreigd wordt, en het dus nodig is de rangen te sluiten om de globale (neoliberale) competitie aan te gaan. Meer dan een ‘angst voor het vreemde’ uit te drukken, is islamofobie daarom vooral symptomatisch voor de manier waarop Vlaanderen, België, Europa en ‘het Westen’ met zichzelf worstelen om hun tanend zelfbeeld en positie, als superieur centrum, in stand te houden.
Onderaan kan u het volledige document downloaden
>> Vind meer info over het thema in het Kif Kif dossier 'Islamofobie'
Nadia Fadil zal zondag aanwezig zijn op de internationale dag tegen Islamofobie, hieronder meer info
>>> Belgisch forum Belge Islamoph/fobie organiseert zondag het brusselse luik van een internationale dag tegen Islamofobie. Waar? De Pianofabriek, Sint Gillis. Inschrijven kan tot vrijdag 12/12. Voor meer info, klik hier.
PRAKTISCHE INFO
Wanneer? 14 december 2014, 12u30-19u
Waar? Pianofabriek – Fortstraat 35 – Sint Gillis
Inkom? 5 €
Inschrijven? Plaatsen zijn beperkt, Inschrijven voor 12/12/2014
met mededeling van uw focus (media, onderwijs of politiek)
Info? Tel.: (FR) 0476/84.19.69 (NL) 0487/60.05.14
Adres: Pianofabriek, Fortstraat 35,1060 Sint-Gillis
Een samenwerking van L’Encre des Voilées, MRAX, Collectif Contre l'Islamophobie en Belgique (CCIB), Tayush, EmBem (Empowering Belgian Muslims), EuroIslam, Hijab Friendly, European Muslim Network, Bruxelles Panthères, Muslims Rights Belgium, European Network Against Racism, AMDH (Association Marocaine des droits humains), T.E.T.E (Toutes Egales au Travail et à l’Ecole), VOK (Vrouwen Overleg Comitee), Averroes, MAP (Moslim Advies Punt), Moslim Expo, FEMYSO, Halal Monk, Motief vzw, BOEH (Baas over eigen hoofd), Kif Kif, Mouvement X, Merhaba en Pianofabriek.
| Bijlage | Grootte |
|---|---|
| manazine_islamofobie.pdf | 230.5 KB |
