Suffragettes forever! The story of women and power - verplichte kost voor elke vrouw

Al jaren voel ik mij vrijgevochten: gaan en staan waar ik wil, denken en zeggen wat ik wil. Sociaal verzet, werken voor eigen rekening, mijn stem uitbrengen, zelf beslissen of ik een kind wil, een huis huren of kopen passen als vanzelfsprekend in mijn leven. Tot Suffragettes forever! The story of women and power, een driedelige documentairereeks van BBC toont hoe vrouwen daar in een heel lange geschiedenis voor geknokt hebben, letterlijk en figuurlijk. Je wordt er stil en tegelijk heel dankbaar van.

Professor Amanda Vickery neemt je mee in een geschiedenisles over politiek en sociaal activisme van vrouwen in Groot-Brittannië. Boeiend beeldmateriaal illustreert die historische strijd. De les begint al in de 17^de eeuw. De vrouw is dan wettelijk eigendom van haar man. Als ze een te grote mond opzet, krijgt ze een metalen helm op waarmee ze enkele dagen moet rondlopen. Een vrouw die moe getergd haar man vergiftigt wordt op sadistische wijze dood gemarteld, waar iedereen het kan zien, als voorbeeld. En een lastige echtgenote kan ook als vee per opbod verkocht worden. Tegen die achtergrond zien we het eerste verzet van vrouwen tegen de politieke overmacht van mannen.

De documentaire toont hoe de vrouw die zich engageert van in het begin wordt uitgelachen, geminimaliseerd en te schande gemaakt: de slimme, mondige vrouw is lelijk, zot of een hoer, toen al.

Veel rolmodellen komen aan bod die je nooit tegenkwam tijdens de geschiedenislessen. En plots besef je hoe de geschiedenis altijd geschreven werd vanuit een mannelijk perspectief. Een vrouw als Mary Wollstonecraft ijvert in 1792 voor onderwijs voor meisjes waar ze leren dat de vrouw een betere plaats verdient, daar had ik nog niet van gehoord. Opleiding en onderwijs als bevrijding van de vrouw en als teken van seksuele gelijkheid, geen nieuwe ideeën zo blijkt. Er passeren vrouwen die zich niet verhinderd voelen door hun ondergeschikte positie: bijvoorbeeld met een goed georganiseerde boycot van de verkoop van suiker uit de West Indies (gebied waar slaven vandaan kwamen) slagen ze erin om de afschaffing van slavernij op de politieke agenda te krijgen.

Maar ook in de sociale strijd voor betere arbeidsvoorwaarden is de aanwezigheid van vrouwen doorslaggevend. In de 19^de eeuw komen in Peterloo 60.000 mensen op straat om vreedzaam te protesteren voor parlementaire afvaardiging van de industriële regio’s (tot dan waren alleen de adellijke regio’s vertegenwoordigd). Die wordt hardhandig uiteengeslagen: een derde van de overleden betogers is vrouw, terwijl zij geen derde uitmaken van de aanwezigen. Maar de verslaggeving choqueert de publieke opinie en er komen parlementaire zitjes voor de geïndustrialiseerde regio’s.

Verrassend is de figuur van Queen Victoria aan het einde van de 19^de eeuw, die brengt geen verandering. Aan haar dochter schrijft ze: “De vrouw is lichamelijk en moreel de slaaf van de echtgenoot. Het arme, gedegradeerde geslacht.” De vrouw is ook voor haar inferieur, en mag de sociale orde niet in vraag stellen. Queen Victoria heeft geen begrip voor de suffragettes die opkomen tijdens haar bewind, ook niet als een van haar medewerksters zich aansluit.

De eerste vrouwelijke studenten aan de universiteit krijgen veel aandacht in de documentaire. Die studies zouden de menstruele cyclus van de jonge vrouwen overhoop halen en zelfs hun vruchtbaarheid afpakken. De dag dat een vrouw de hoogste cijfers voor wiskunde behaalt, gaat het dak er af. Dezelfde reacties wanneer veel vrouwen voor de fiets kiezen. “Shock and horror! Je ziet een beetje been! Zijn die meisjes wel veilig? Hoe zit het met hun vruchtbaarheid?” De fiets schudt de sociale orde dooreen, maar maakt de wereld groter en vrijer voor de vrouw. Ook zien we de eerste arbeidscontracten voor vrouwen, maar nog geen politieke vrijheid.

De eerste grote staking komt er onder impuls van de arbeidsters van een luciferfabrikant in het Londense Eastend. De werkomstandigheden zijn er heel onveilig en giftig, terwijl de lonen niks voorstellen. Stel je voor: een spontane staking waarbij 3.000 vrouwen op straat komen en daar blijven tot ze media-aandacht krijgen, waardoor heel Londen stil valt. De aandeelhouders van het bedrijf reageren beschaamd op de persberichten en vragen betere voorwaarden voor de arbeiders. Uit deze vrouwenbeweging ontstaat the Independent Labour Party (ILP).

Maar de hardste periode van activisme voor vrouwenstemrecht komt er met de suffragettes. Ze zijn het beu en richten onder impuls van Emmeline Pankhurst een eigen beweging voor vrouwenstemrecht op, The Women Social And Political Union, met 60 filialen geleid door vrouwen die rechten studeren maar niet mogen pleiten. Hun eerste brave flyers hebben geen effect, dus komen er grotere protestacties. Een eerste mars voor vrouwenstemrecht mondt uit in vertoon van politiegeweld waarbij veel vrouwen zwaar worden toegetakeld, seksueel misbruikt en in twee gevallen zelfs gedood. Mannen langs de zijlijn doen graag mee. Maar de fotografie brengt alles haarscherp in beeld en iedereen veroordeelt wat er gebeurd is.

Je ziet beelden van een vreedzame mars met 60.000 vrouwen allemaal in het wit, van over heel het Gemenebest, uit alle sociale geledingen. Hoe krijg je zo’n massa op de been in tijden waar Twitter en Facebook nog niet bestonden? Niet iedereen had zelfs een telefoon. Maar ze slaan ook ruiten in, vernielen gebouwen, lokken arrestaties uit, hongerstakingen in de gevangenis. Ze plannen bomaanslagen op treinen. En ja, soms met collateral damage. Een  historica in het programma beschrijft ze als “vergelijkbaar met een modern terroristisch netwerk”. In 1913 komt er ook een martelaar voor hun zaak. Naar aanleiding van de paardenraces van Epsom Derby Day is er veel pers aanwezig. In volle race gooit Emily Davison zich voor de paarden, een paar dagen later overlijdt ze. Je kijkt en luistert, maar weet niet wat je hoort: vastberaden, hoogopgeleide vrouwen in lange rokken met een  deftige hoed zie je alsmaar extremere acties ondernemen omdat niets werkt. “Hysterical women driven mad by their uterus”. Er komt zelfs een medische behandeling voor de “aandoening”.

In 1918 op het einde van WOI krijgt de Britse vrouw eindelijk stemrecht. Omdat ze het land hebben overeind gehouden? Nee, omdat militairen ook geen stemrecht hadden, werd stemrecht in zijn geheel terug in vraag gesteld. Dus ook voor vrouwen.

“Is de strijd gestreden?”, vraagt Amanda Vickery zich af. Vrouwen hebben gelijke rechten. Maar ook gelijke status en gelijke macht? De documentaire is een verademing en brengt hulde aan onderbelichte historische figuren. Hun verhalen zijn stuk voor stuk boeiend en tonen intelligente vrouwen die veel in hun mars hebben. Suffragettes forever! is een pleidooi voor activisme en het resultaat ervan. Het toont dat je misschien lang aan de kar moet trekken om resultaat te boeken en dat je het resultaat van je inzet misschien niet zelf kan meemaken. Maar het loont en is nodig, dat ervaar ik elke dag.

>>> Lees hier het dossier Gender & Diversiteit