theKEEPERS is een collectief van artiesten en onderzoekers die meer aandacht eisen voor het oeuvre van zwarte vrouwen in hiphop. Daarnaast is de kroon op hun samenwerking een gratis online database die alle vrouwelijke kunstenaars in vijftig jaar hiphopgeschiedenis een plaats geeft. Ook in België worden uitsluitend mannen naar voren geschoven als men het heeft over de geschiedenis van onze hiphop. Ik wil een bijdrage leveren door over onze lokale vrouwen te schrijven, met een focus op Vlaanderen en Brussel. De persoonlijke gesprekken die ik kon voeren met de artiesten deed ik samen met Gentse fotografe en MC Shirin (ook gekend als Shisha).
11 augustus 1973 wordt gezien als de symbolische geboortedatum van hiphop. Toen vond de Back To School Jam plaats in The Bronx. Kool Herc was de dj en wordt gezien als een grondlegger van hiphop. Maar hij organiseerde het feest met zijn zus Cindy Campbell, die jarig was. Cindy was een bgirl en een graffiti-artieste die werkte onder de naam Pep-1. Alleen wordt zij haast nooit vermeld wanneer het over hiphop en zijn - of beter gezegd haar - geschiedenis gaat.
Belangrijk om weten is dat de hiphopcultuur uit vier elementen bestaat: MC (master of ceremony, nu beter gekend als rap), dj, graffiti en breakdance (een breakdancer wordt bgirl of bboy genoemd). Velen spreken ook van een vijfde element, namelijk kennis. Hiphop wordt door velen gezien als een levensstijl, niet enkel als een kunstdiscipline. Zoals hiphop legende KRS-One zegt: “Rap is something you do. Hiphop is something you live.”
Ya Kid K: dé hiphop pionier in België
Ik ging op zoek naar de eerste vrouwen die actief waren binnen één of meerdere van deze elementen. Wat me meteen opviel bij aanvang van mijn onderzoek is hoe moeilijk het was om de namen te weten van vrouwen die als pionier gezien worden. Ik zocht online en ging te rade bij mannelijke pioniers uit onze Vlaamse en Brusselse scene.
De enige vrouw die ik kan traceren tot in de jaren 80 is Ya Kid K. Zij staat beter bekend als de stem achter het iconische Pump Up The Jam van Technotronic. Met Technotronic kende ze wereldwijd succes. In Vlaanderen was ze de eerste vrouw actief in de hiphop scene. Ze begon als bgirl bij Antwerp Break Masters, één van de eerste Belgische breakdance groepen, en ging hierna verder als MC. Velen, waaronder dj’s Grazzhoppa en TLP, noemen Ya Kid K dé vrouwelijke pionier in de lokale hiphop scene. Nu woont ze in Nigeria met haar gezin en maakt ze in haar vrije tijd nog muziek die ze op haar YouTube kanaal plaatst. Een interview met Ya Kid K volgt in deel vier van deze reeks.
Omdat ik het maar moeilijk kon geloven dat er slechts één vrouw gekend was in de jaren 80 ging ik nog verder op onderzoek. Tevergeefs kwam ik voornamelijk uit in de jaren 90. Dan komt namelijk de eerste vrouwelijke dj tevoorschijn: dj Dish. Ze kwam in contact met hiphop via de graffiti en skate scene. Muziek was een vanzelfsprekendheid in haar gezin, en naast haar platencollectie investeerde ze in platenspelers en een mixer.
Als dj draaide ze overal in België en was ze regelmatig in het buitenland. Ze was dj voor meerdere projecten. Ze werd lid van Zulu Nation, presenteerde de radioshow Musical Murda en was algemeen coördinatrice van 3R Magazine, een magazine over (inter)nationale urban cultuur. In 2009 zette ze haar betrokkenheid op een lager pitje om zich toe te wijden aan haar gezin, in combinatie met een vaste job. Sinds kort is ze terug actief in de scene, voornamelijk achter de schermen als organisator en manager.
Mistresses of Ceremony
Midden jaren 90 begonnen ook drie MC’s. In Brugge had je Lin Da Scandalous. Op dertienjarige leeftijd begon ze teksten te schrijven en dankzij een hiphopfeestje ontdekte ze het freestylen. Ze stond op meerdere grotere podia en was betrokken bij verschillende muzikale projecten. Tot 2015 had ze met dj FLD het wekelijkse online radioprogramma To The Beat Show en interviewde ze tal van internationale hiphop artiesten. Ook zij is gestopt om voor haar kinderen te zorgen. Vandaag wil ze haar muziek en passie terug oppikken.
KAMMI KAZE uit dezelfde regio begon ook als MC, waar ze als jong meisje freestyle sessies in en rond Brussel deed. In die periode sloot ze zich aan bij de groep Le Milieu. De oprichter van de groep maakte ook beats, en via hem werd ze geïntrigeerd door muziekproductie. Ze kocht een MPC om beats te maken en verliet de groep. Ze wilde alles zelf doen en haar eigen sound creëren. Door de jaren heen werkte ze samen met enkele Amerikaanse rappers en heeft ze altijd de ambitie behouden om professioneel producer te worden.
Als laatste had je Lady N uit Brussel, zij begon als MC in de rapgroep Armada. Nadat ze uit de groep stapte, begon ze als soloartieste onder Souterrain Productions. Omdat ze toen weinig vrouwelijke rolmodellen had, werd ze vooral beïnvloed door Amerikaanse artiesten. Daarnaast vormde ze samen met graffiti-artieste Catsize, zangeres Princess B en dj Dish de all-girl groep Bubblegum Sound, een plek die ze inruilde voor het moederschap in 2014. Nu treedt ze af en toe nog solo op als rap en slam poetry artieste en schildert ze.
Graffiti
Catsize begon op zestienjarige leeftijd met graffiti. Ze maakte toen deel uit van de CAM Crew, uit haar geboorteplaats Villers-la-ville, die in 2000 hun naam veranderde naar SDR. Haar tag was Vanyk. Toen ze in Brussel ging studeren, ontmoette ze de Brusselse groepen CNN199, DB en anderen van de hiphop scene. In die periode begon ze teksten te schrijven en op haar negentiende zat ze in Bubblegum Sound. Muziek is sindsdien altijd een deel blijven uitmaken van haar leven. Nu is ze grafisch ontwerpster en bezig met haar eerste album, waarop meer invloeden dan enkel hiphop te horen zullen zijn.
Yipoon en Neva, beiden uit Brussel, worden door meerdere mensen aangeduid als de eerste Belgische bgirls. Toen ik Yipoon contacteerde voor mijn onderzoek gaf ze aan zichzelf niet als een van de eerste bgirls te zien, maar als een van de eersten die nog steeds actief is. Ze was vooral bezig met freestyle en was actief in tal van projecten. Ze won de eerste Best Belgium Bgirl Battle. Vandaag is ze choreografe en maakt ze haar eigen dansvoorstellingen.
Neva was vroeger een van de enige meisjes die deelnam aan battles. Haar carrière begon toen ze geselecteerd werd om mee te dansen in Cirque Du Soleil. Hierna vertrok ze onmiddellijk naar LA en daar woont ze vandaag nog steeds. Ze doceert World Dance and Global Consciousness aan de UCLA. Haar lessen zijn gebaseerd op de fundamenten en beginselen van hiphop, uitgebreid naar het vijfde element: kennis. Daarnaast is ze ook actief bij de Black Lives Matter beweging en ondersteunt ze Dr. Shamell Bell bij het ontwikkelen van een cursus antiracisme. Dit gebeurt in samenwerking met Street Dance Activism aan Harvard University. Ze werken er samen aan het dekoloniseren van het lichaam, de geest en educatieve systemen en structuren.
Turntablism
Dj Kisa begon als zestienjarige met street art en breakdance in de crew Antwerp Bgirls. Toen ze 21 was begon ze als dj, en daar is ze nooit mee gestopt. In Queens, New York leerde ze turntablism door de legendarische Dj Rob Swift. Dj Kisa’s repertoire gaat over heel de wereld: van Zuid-Amerika tot zowat elk land in Europa en de Arabische wereld. In Barcelona heeft ze ook haar eigen onafhankelijk productiehuis Flava Flava BCN, en ze organiseert er tal van evenementen. Het is een plek waar haar wereldwijde connecties samenkomen.
Eind jaren 90 kwam Lady Mack in contact met graffiti door een schoolproject waarin ze het belang aanstipte van het creëren van gedoogzones voor graffiti-artiesten. Samen met Steve Locatelli begon ze op veel jams te spuiten. Haar werken werden opgepikt en gepubliceerd in tijdschriften. Met haar graffiti wou ze positieve boodschappen en natuur in de stad brengen. Ze stopte omdat ze het moeilijk kreeg met alle interviews en foto’s die gepubliceerd werden zonder haar toestemming. Ze is ook herborist en ze begreep dat ze met de verf die ze gebruikte de natuur vervuilde. Daarnaast wilde ze zich ook gaan concentreren op maatschappelijk werk.
De laatste in het rijtje van vrouwelijke hiphop pioniers is dj Lady S. Ze staat ook bekend als de eerste vrouwelijke hiphop dj die draaide in de Arabische landen. Ze draaide over de hele wereld en is sinds een aantal jaar resident dj voor het programma Juice (vroeger gekend als UrbaNice) op radio MNM. Ze woont al een tijd in New York en is nog steeds fulltime dj.
Vrouw zijn in de hiphopcultuur
Dat de hiphopwereld voornamelijk een mannenwereld was en is, kan niet ontkend worden. Hoe was het dan voor al die vrouwelijke pioniers om zich binnen die wereld te manoeuvreren? De meeste vrouwen waarmee ik in gesprek ging geven aan dat ze aanvaard werden en respect kregen. Zeker als ze bewezen goed te zijn in hun discipline en het bleven volhouden, iets wat Lady N gevoeld heeft toen ze begon. Dat kwam volgens haar doordat veel meisjes in die tijd met rappen begonnen, en het niet volhielden. Ze heeft moeten knokken om haar eigen identiteit op te bouwen. Bgirl Neva ziet de trainingen en al het harde werk als iets waar ze sterker en meer gedisciplineerd uitkwam. Ze had vroeger vooral last van bezorgde schoolartsen omdat haar lichaam altijd vol blauwe plekken stond.
Dj Dish en Lin Da Scandalous merkten op dat als er seksistische of schunnige reacties kwamen, het vooral vanuit het publiek kwam. Volgens dj Dish is er ook een soort glazen plafond bij organisaties. Ze vindt events waar vrouwen alleen op het podium mogen wanneer het Internationale Vrouwendag is heel dubbel. Er is nog steeds te weinig plaats voor vrouwen in de algemene programmatie doorheen het jaar. Al merkt ze wel op dat daar de laatste tijd een positieve evolutie in. Volgens dj Kisa worden vrouwen vaak minder goed betaald dan mannen of worden ze vaker als opener geprogrammeerd in plaats van als hoofdact.
Een ander opvallend element is dat de meesten gestopt zijn met hun carrière voor het opvoeden van hun kinderen. Dj Kisa is als alleenstaande moeder wel blijven doorgaan. Ze verzweeg op aanraden van andere vrouwelijke dj’s haar zwangerschap, omdat ze anders niet meer geboekt zou worden. Ze vindt het een uitdaging maar ze hoopt een inspiratie voor andere alleenstaande moeders te kunnen zijn.
Na alle gesprekken vraag ik me af of het terecht is dat hiphop als vrouwonvriendelijk wordt gezien. De patronen en plafonds waar vrouwen op stoten binnen de cultuur zitten ook verweven in de brede maatschappij. Hiphop is wel een harde cultuur, waar zelfvertrouwen, volharding en trots belangrijk zijn. Vanuit onze klassieke genderpatronen linken we dit aan een mannencultuur. Maar de vrouwen die ik ontmoette voelen zich duidelijk thuis in hiphop. Ik voelde de liefde die alle vrouwen hebben voor hiphop. Via hiphop maakten ze vrienden voor het leven, leerden ze zelfs de liefdes van hun leven kennen, bouwden ze carrières op en konden ze de wereld rondreizen. Dj Kisa, bgirl Neva en Lady N refereerden naar de filosofie die mee aan de roots van hiphop stond: “love, peace, unity & having fun”.
Morgen deel 2: Interview met dj Lady S.
Meer info over The Keepers: https://www.followthekeepers.com/
